| Làm chủ công nghệ ngành cơ khí chế tạo: Cần gỡ rào cản về chính sách Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam có thể làm chủ công nghệ khó |
 |
| Trong những năm gần đây, với sự hỗ trợ của Chính phủ thông qua các chính sách ưu đãi, cùng với sự gia nhập của nhiều nhà đầu tư nước ngoài, ngành cơ khí Việt Nam đã đạt được một số tiến bộ đáng kể. Một số doanh nghiệp cơ khí đã bắt đầu chuyển dịch từ lắp ráp và gia công đơn giản sang sản xuất các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao hơn. Trong đó, việc phát triển các thiết bị cơ khí chính xác, máy móc tự động hóa và linh kiện cho các ngành công nghiệp mũi nhọn như ôtô, hàng không và năng lượng tái tạo đang được đẩy mạnh. Thông tin từ Hiệp hội Cơ khí Việt Nam (VAMI) cho biết, là 1 trong 4 ngành công nghiệp trọng điểm, hiện cả nước hiện có khoảng 3.100 doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo với 53.000 cơ sở sản xuất, chiếm gần 30% tổng số doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo tại Việt Nam. Các sản phẩm cơ khí sản xuất trong nước hiện chỉ chiếm khoảng 7% thị trường. Thời gian qua, ngành cơ khí – máy móc và thiết bị trong nước đã từng bước làm chủ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, tạo động lực thúc đẩy các ngành công nghiệp và kinh tế khác phát triển, qua đó trực tiếp, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. |
| Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số sản xuất ngành công nghiệp (IIP) tháng 11 ước tính tăng 2,3% so với tháng trước và tăng 8,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học tăng 8,7%; sản xuất phương tiện vận tải khác tăng 2,7%. Một số sản phẩm công nghiệp chủ lực trong 11 tháng năm 2024 tăng cao so với cùng kỳ năm trước như ô tô tăng 22,4%; thép thanh, thép góc tăng 21,7%... Xác định thích ứng, đổi mới công nghệ là yếu tố then chốt, nhiều doanh nghiệp trong ngành cơ khí đã có nhiều đổi mới, tận dụng cơ hội để phát triển. Cụ thể như tại Công ty Cổ phần Tập đoàn kỹ thuật công nghiệp Việt Nam (Intech Group), để nắm bắt cơ hội phát triển, công ty đã không ngừng đổi mới, ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường. Đặc biệt, với chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng hóa tệp khách hàng đã mang lại doanh thu ổn định cho doanh nghiệp. Để nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ, đại diện Intech Group cho biết, doanh nghiệp đang tập trung cải tiến quy trình sản xuất từ khâu nhập nguyên liệu đến gia công, lắp ráp và hoàn thiện sản phẩm. Cùng với việc ứng phó với sự biến động của thị trường, công tác đổi mới công nghệ, hướng tới tự động hóa nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm với mục tiêu tham gia sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu, mang thương hiệu Việt vươn tầm thế giới cũng được công ty hết sức chú trọng. |
| Theo thống kê của Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2022 - 2026, cơ khí vẫn là một trong bốn ngành công nghiệp trọng điểm. Bởi không chỉ tạo ra máy móc, thiết bị, ngành cơ khí còn thúc đẩy sản xuất trong các ngành công nghiệp khác như ô tô, điện tử, xây dựng và nông nghiệp. Ngành cơ khí Việt Nam hiện đóng góp khoảng 16 - 17% GDP toàn quốc, đồng thời cung cấp việc làm cho hàng triệu lao động. Về tiềm năng của ngành, theo dự báo của Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI), nhu cầu thị trường máy móc trong nước có thể đạt 310 tỷ USD vào năm 2030, nhưng phần lớn phụ thuộc vào nhập khẩu. Do đó, VAMI cho rằng, để nắm bắt cơ hội, các doanh nghiệp Việt Nam cần nỗ lực để phát triển đáp ứng nhu cầu của thị trường. Với sự nhanh nhạy thị trường đã cho thấy, các doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể sản xuất ra các sản phẩm cung cấp cho chuỗi giá trị toàn cầu, thay thế nhiều sản phẩm nhập khẩu. Tuy nhiên, ông Đào Phan Long - nguyên Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam chỉ ra, hiện nay, ngành cơ khí Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong những khó khăn hàng đầu là trình độ công nghệ và năng suất lao động còn thấp. Nhiều doanh nghiệp cơ khí trong nước chủ yếu tập trung vào gia công, lắp ráp đơn giản thay vì phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Điều này dẫn đến sự phụ thuộc lớn vào công nghệ và nguyên liệu nhập khẩu. |
| Nêu những điểm vướng của doanh nghiệp cơ khí hiện nay, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho biết, mặc dù đã có sự phát triển, nhưng ngành cơ khí Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong những khó khăn hàng đầu là trình độ công nghệ và năng suất lao động còn thấp. Nhiều doanh nghiệp cơ khí trong nước chủ yếu tập trung vào gia công, lắp ráp đơn giản thay vì phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực cơ khí tại Việt Nam cũng chưa phát triển mạnh, khiến cho chuỗi cung ứng nội địa chưa đủ hoàn thiện. Việc thiếu hụt nguyên liệu và linh kiện nội địa khiến các doanh nghiệp phải nhập khẩu từ nước ngoài, làm tăng chi phí sản xuất và giảm tính cạnh tranh của sản phẩm cơ khí Việt Nam. "Việc thiếu nhiều doanh nghiệp cơ khí lớn, mang tầm quốc tế, không có đủ nguồn lực hoặc chưa chú trọng đến việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, điều này làm giảm khả năng sáng tạo và phát triển công nghệ mới, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế” – ông Phong nói. Để phát triển sản phẩm cơ khí tại Việt Nam, nhiều năm qua, Chính phủ và các doanh nghiệp cũng nỗ lực tìm mọi giải pháp cho ngành công nghiệp này. Cụ thể, Quyết định số 319/QĐ-TTg ngành cơ khí của Thủ tướng Chính phủ đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 là đến năm 2025 ngành cơ khí được phát triển với đa số các chuyên ngành có công nghệ tiên tiến, chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, tham gia sâu hơn nữa vào giá trị toàn cầu; giai đoạn đến năm 2030 đạt 40% tổng sản lượng ngành cơ khí, đến năm 2035 đạt 45% tổng sản lượng ngành cơ khí. |
| Tuy nhiên, trước những thách thức, để đẩy nhanh lộ trình hiện thực hoá mục tiêu đã đề ra, theo chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh, doanh nghiệp cơ khí cần thêm các cơ chế khuyến khích; trong đó, ưu tiên sử dụng hàng hóa nội địa cho các dự án kinh tế, đầu tư trong nước. Đơn cử như ưu tiên sản phẩm sản xuất trong nước; những sản phẩm nào doanh nghiệp trong nước đã sản xuất được và sản xuất tốt cần ưu tiên sử dụng cho các dự án, hạn chế nhập khẩu; Cùng với đó là sớm ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ để doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận, mở rộng hợp tác và chia sẻ thị trường, mang lại sự phát triển bền vững. Đặc biệt, để phát triển công nghiệp cơ khí nói chung và công nghiệp hỗ trợ cơ khí nói riêng, Nhà nước cần có chương trình hỗ trợ đầu ra bằng cách kết nối với người mua tiềm năng. Ưu đãi cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ cỡ vừa đầu tư mở rộng sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về tài chính… Ngoài ra, để thực sự phát triển bền vững, ngành cơ khí Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh đổi mới công nghệ, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển và tăng cường hợp tác quốc tế. Chỉ khi đó, ngành cơ khí mới có thể đóng góp lớn hơn cho sự phát triển công nghiệp và kinh tế của đất nước trong tương lai. Theo Bộ Công Thương, thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục phát triển mạnh công nghiệp hạ nguồn, trong đó, có một số ngành như công nghiệp năng lượng, các ngành công nghiệp về cơ khí chính xác cũng như một số ngành cơ khí chế tạo. Từ đó, đảm bảo cho công nghiệp hỗ trợ có điều kiện phát triển, tạo đà thúc đẩy các ngành sản xuất, lắp ráp sản phẩm hoàn chỉnh, hình thành thị trường cho công nghiệp hỗ trợ trong nước duy trì và mở rộng. Đó chính là tiền đề để các doanh nghiệp cơ khí trong nước trở thành nhà cung cấp, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn sản xuất, lắp ráp sản phẩm cuối cùng. Tuy nhiên, để giữ được "miếng bánh" thị phần, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời, cần tận dụng dư địa từ các hiệp định thương mại tự do đã có tìm kiếm cơ hội mới, mở rộng thị trường xuất khẩu. |
| Đỗ Nga Đồ họa: Hồng Thịnh |
