Khu du lịch (KDL) hồ Hòa Bình là tài nguyên du lịch cấp quốc gia, có ranh giới xác định trên bản đồ địa hình. Đồng thời, có trong danh mục các khu vực tiềm năng phát triển KDL quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tỉnh phấn đấu đến năm 2025, KDL cơ bản đạt các điều kiện trở thành KDL quốc gia.

Ông Bùi Xuân Trường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và du lịch Hòa Bình cho biết: Là hồ nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á, KDL Hồ Hòa Bình có diện tích vùng lõi tập trung phát triển KDL quốc gia là 1.200 ha (không bao gồm diện tích mặt nước), trải rộng trên địa bàn các huyện Cao Phong, Tân Lạc, Mai Châu, Đà Bắc và thành phố Hòa Bình. Lòng hồ có nhiều đảo nhỏ, có tiềm năng, lợi thế phát triển các loại hình du lịch như du lịch văn hóa lịch sử, sinh thái, tâm linh…

Từ năm 2016 đến nay, tỉnh Hòa Bình đã kêu gọi đầu tư, khai thác tiềm năng phát triển du lịch, từng bước đáp ứng các tiêu chí trở thành KDL quốc gia - trung tâm du lịch lớn nhất của tỉnh Hòa Bình, một trong 12 khu du lịch quốc gia trọng tâm của vùng Trung du miền núi Bắc Bộ với sản phẩm du lịch đặc trưng là du lịch tìm hiểu, trải nghiệm văn hóa Mường gắn với hệ sinh thái lòng hồ.

Cũng theo ông Bùi Xuân Trường, để xây dựng hồ Hòa Bình trở thành KDL quốc gia, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hòa Bình đã ban hành Nghị quyết số 14-NQ/TU về phát triển KDL hồ Hòa Bình. Sau 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 14-NQ/TU, hoạt động du lịch tại KDL hồ Hòa Bình có nhiều khởi sắc và đạt được 3/5 tiêu chí quan trọng để từng bước đạt được các điều kiện của KDL quốc gia. Đặc biệt là việc nâng cấp, mở rộng tuyến đường 435 và mở mới tuyến đường từ Ba Khan xuống vịnh Ngòi Hoa, huyện Tân Lạc cũng như kết nối một số tuyến đường ven hồ huyện Đà Bắc vào vùng lõi của KDL đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút đầu tư phát triển du lịch.

Sản phẩm du lịch tại KDL đã có những chuyển biến tích cực: Thay vì chỉ khai thác cảnh quan tự nhiên để phục vụ du khách tham quan trong ngày thì nay đã có các cơ sở lưu trú đạt tiêu chuẩn từ 1 đến 4 sao; một số điểm du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, điểm du lịch cộng đồng, điểm vui chơi giải trí có chất lượng đã đi vào hoạt động để phục vụ du khách; các chương trình du lịch được nghiên cứu, xây dựng đa dạng, phong phú hơn, trong đó chú trọng kết nối với các điểm đến trên hồ Hòa Bình và các tỉnh trong khu vực Tây Bắc, Bắc Bộ; phát triển sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc để thu hút khách du lịch và kéo dài thời gian lưu trú. KDL Hồ Hòa Bình đang tiếp tục thu hút một số tập đoàn có thương hiệu đến đầu tư những dự án du lịch có quy mô lớn, sản phẩm dịch vụ chất lượng cao để đưa vào khai thác phục vụ du khách trong thời gian tới.

“Công tác đào tạo, tuyên truyền quảng bá, xúc tiến du lịch được đẩy mạnh; đảm bảo quốc phòng, an ninh và an toàn cho khách du lịch... đã thu hút được nhiều khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng”- ông Trường nhấn mạnh.

Với diện tích 52.200 ha trải dài qua các huyện: Đà Bắc, Tân Lạc, Cao Phong, Mai Châu và TP Hoà Bình, hồ Hoà Bình được ví như "Vịnh Hạ Long” trên núi với vẻ đẹp kết tạo bởi cảnh quan sơn thuỷ hữu tình, thiên nhiên hùng vĩ, nên thơ và điểm nhấn là những dãy núi trùng điệp, hàng trăm hòn đảo lớn nhỏ, nhấp nhô giữa làn nước trong xanh.

Để tạo "cú huých" cho phát triển khu du lịch hồ Hòa Bình, thời gian qua, Hòa Bình đã ban hành và triển khai Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2014-2020, tầm nhìn đến năm 2030. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, Thủ tướng chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tỉnh Hòa Bình thời kỳ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trong đó có nội dung tích hợp quy hoạch du lịch. Vì vậy công tác triển khai quy hoạch du lịch đang được UBND tỉnh chỉ đạo các cơ quan chuyên môn triển khai theo quy định.

Là 1 trong 5 địa phương nằm trong quần thể khu du lịch Hồ Hòa Bình, năm 2023 huyện Cao Phong đón trên 331.800 lượt khách đến tham quan, du lịch tăng 114,4% so với năm 2022, trong đó, khách quốc tế trên 3.000 lượt, khách nội địa trên 328.800 lượt; doanh thu đạt 220 tỷ đồng, tăng 169,2% so với năm 2022. 6 tháng đầu năm 2024, huyện đón trên 225.000 lượt khách du lịch (3.315 lượt khách quốc tế, 221.815 lượt khách nội địa), bằng 101,4% so với cùng kỳ năm 2023. Với sự tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước là tiền đề để huyện Cao Phong xây dựng những tour, tuyến, điểm du lịch trên địa bàn trở thành điểm đến hấp dẫn, an toàn, thân thiện và hút khách.

Ông Phạm Ngọc Nhất – Trưởng phòng Văn hóa, thông tin huyện Cao Phong cho biết: Một số điểm, tuyến du lịch để lại ấn tượng trong lòng du khách như: khu di tích lịch sử Anh hùng Cù Chính Lan, đền Bờ, du lịch sinh thái hồ Hòa Bình, du lịch cộng đồng xóm Tiện - xã Thung Nai, xóm Mỗ - xã Bình Thanh.

Tuy nhiên, theo ông Nhất, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số hạn chế, du lịch phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của huyện; cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch còn nhiều khó khăn, chưa đồng bộ, nhất là hệ thống giao thông; cơ sở hạ tầng khu, điểm du lịch chưa đáp ứng được nhu cầu của du khách; sản phẩm du lịch của huyện còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa có sức hấp dẫn khách du lịch; nguồn nhân lực phục vụ hoạt động du lịch chưa đáp ứng yêu cầu; số lượng khách đến địa bàn huyện, doanh thu từ du lịch thấp, chưa đạt chỉ tiêu nghị quyết đề ra.

Chia sẻ về vấn đề này ông Vũ Đình Bằng - Trưởng phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Cao Phong cho hay: Hiện tại, tỉnh Hòa Bình đang chỉ đạo tập trung lập các quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết các dự án du lịch trên Khu du lịch hồ Hòa Bình để nâng cao hiệu quả và thu hút đầu tư du lịch.

Tuyến đường tỉnh lộ 435 kết nối thành phố Hòa Bình đi xã Bình Thanh, xã Thung Nai (thuộc Khu du lịch hồ Hòa Bình) đã được quan tâm đầu tư nâng cấp mở rộng, tuy nhiên tuyến đường Bắc Phong đi Thung Nai mới chỉ đầu tư xây dựng được khoảng 4,0 km trên tổng 11,0 km, do khó khăn về nguồn vốn nên tuyến đường đang tạm dừng thi công.

“Nguồn vốn cho thi công tuyến đường Bắc Phong đi Thung Nai đã được Hội đồng nhân dân tỉnh có chủ trương chuyển sang giai đoạn 2026-2030, tuy nhiên huyện Cao Phong rất mong chính quyền tỉnh sẽ ưu tiên nguồn vốn để đầu giai đoạn (năm 2026) triển khai đầu tư xây dựng tiếp tuyến đường. Việc sớm hoàn thành tuyến đường sẽ tạo động lực cho huyện Cao Phong thu hút khách du lịch đến với lòng Hồ Hòa Bình qua tuyến đường Bắc Phong và Thung Nai kết nối thành chuỗi du lịch tới các khu vực có sản phẩm du lịch của huyện như du lịch sinh thái xóm Mừng, chùa Khánh, chùa Quèen Ang, Đền Bồng Lai, Danh lam thắng cảnh Núi Đầu rồng, du lịch trải nghiệm vườn cây ăn quả... Đây cũng là cơ hội để Cao Phong quảng bá các sản phẩm nông sản đặc hữu, đặc sản của địa phương như cam, quýt, mía, bưởi và các sản phẩm khác… khi khách du lịch đi qua tuyến đường này, được kết nối thành chuỗi du lịch – nơi có những vườn cam, vườn bưởi nổi tiếng của địa phương”- ông Bằng cho hay.

Được biết, sau một thời gian triển khai quy hoạch hoạt động du lịch tại KDL hồ Hòa Bình có nhiều khởi sắc cơ sở hạ tầng du lịch từng bước được đầu tư. Đã nâng cấp, mở rộng tuyến đường 435 và mở mới tuyến đường từ Ba Khan xuống vịnh Ngòi Hoa, huyện Tân Lạc và kết nối được một số tuyến đường ven hồ huyện Đà Bắc vào vùng lõi của KDL, qua đó đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút đầu tư phát triển du lịch.

“Sản phẩm du lịch tại KDL đã có những chuyển biến tích cực: Thay vì chỉ khai thác cảnh quan tự nhiên để phục vụ du khách tham quan trong ngày thì nay đã có các cơ sở lưu trú đạt tiêu chuẩn từ 1 đến 4 sao; một số điểm du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, điểm du lịch cộng đồng, điểm vui chơi giải trí có chất lượng đã đi vào hoạt động để phục vụ du khách.”- ông Trường nhấn mạnh.

Hiện, KDL Hồ Hòa Bình đang tiếp tục thu hút một số tập đoàn có thương hiệu đến đầu tư những dự án du lịch có quy mô lớn, sản phẩm dịch vụ chất lượng cao để đưa vào khai thác phục vụ du khách. Tổng thu từ hoạt động du lịch có mức tăng trưởng tốt. Du lịch hồ Hòa Bình đã góp phần quan trọng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, tăng nguồn thu ngân sách, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Cũng theo ông Trường, công tác triển khai quy hoạch du lịch còn có một số khó khăn; chưa có đủ nguồn lực để triển khai các quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết; việc thực hiện một số dự án đầu tư du lịch nằm trong quy hoạch triển khai còn gặp khó khăn do vướng mắc về chuyển mục đích sử dụng đất; khó khăn về giải phóng mặt bằng do gắn liền với khu dân cư... chưa có cơ chế, chính sách hỗ trợ cho công tác đầu tư phát triển du lịch...

Trong thời gian tới tỉnh Hòa Bình sẽ tập trung bố trí nguồn lực trung lập và triển khai các quy hoạch phân khu chức năng trên Khu du lịch hồ Hòa Bình để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thu hút đầu tư phát triển du lịch; hỗ trợ công tác chuyển đổi đất và giải phóng mặt bằng; xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ thu hút đầu tư phát triển du lịch; tạo điều kiện hỗ trợ cho nhà đầu tư đến nghiên cứu, khảo sát, lập dự án đầu tư du lịch và tháo gỡ các khó khăn vướng mắc cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án để thúc đẩy du lịch ngày càng phát triển.