TS. Nguyễn Đình Cung: Cần 'cuộc cách mạng' để kinh tế tư nhân bứt phá

Bên lề hội thảo “Vốn ngân hàng góp phần thúc đẩy kinh tế tư nhân” diễn ra sáng 21/3 tại Hà Nội, TS. Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) - đã có những chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương xung quanh câu chuyện tạo động lực để kinh tế tư nhân bứt phá, tạo đột phá trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Vai trò của các tập đoàn kinh tế lớn trong khu vực doanh nghiệp tư nhân

- Được biết, sắp tới Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó khuyến khích, hỗ trợ và định hướng sự phát triển của kinh tế tư nhân, phải tạo ra một động lực đột phá, mở ra kỷ nguyên vươn mình của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam. Vậy theo ông, trong Nghị quyết lần này, vai trò dẫn dắt của các tập đoàn kinh tế mũi nhọn sẽ như thế nào

TS. Nguyễn Đình Cung: Trong một nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp có nhiều lớp. Đầu tiên là lớp khởi nghiệp, rồi đến doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp vừa, sau đó lớn dần lên. Các doanh nghiệp phát triển một cách tự nhiên. Nền tảng của các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn kinh tế mũi nhọn cũng xuất phát từ sự lớn mạnh của doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Chúng ta không thể xây dựng, hình thành các tập đoàn kinh tế lớn mà thiếu đi việc xây dựng nền tảng từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Quá trình phát triển này có lượng rồi mới có chất. Số lượng doanh nghiệp đông đảo rồi phát triển lên thành tập đoàn kinh tế lớn.

Để thúc đẩy các doanh nghiệp lớn lên, cần những cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích, huy động khác nhau cho từng lớp doanh nghiệp. Bởi mỗi lớp doanh nghiệp sẽ có những vai trò, những nhu cầu cần hỗ trợ khác nhau.

Ví dụ, doanh nghiệp nhỏ, vừa và siêu nhỏ là bộ phận đông đảo, chiếm đại đa số trong tổng số doanh nghiệp Việt Nam nhưng lại có nhiệm vụ, có vai trò lớn nhất trong nền kinh tế khi tạo công ăn việc làm, giải quyết sinh kế cho đông đảo người dân. Do vậy, tính ổn định, sức chống chịu của nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào lớp doanh nghiệp này.

Nhưng trong quá trình phát triển, lớp doanh nghiệp nhỏ, vừa và siêu nhỏ này lại không thể thiếu vai trò dẫn dắt, định hướng của các tập đoàn kinh tế. Đây là "sếu đầu đàn" dẫn dắt, định hướng cộng đồng doanh nghiệp phát triển.

Vai trò của các tập đoàn kinh tế lớn đối với nền kinh tế đó là phát triển những ngành nghề trụ cột, mang tính chiến lược của đất nước. Nhưng muốn phát triển, phải nắm bắt khoa học - công nghệ, phát triển khoa học - công nghệ và làm chủ công nghệ cốt lõi.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, đây là thời kỳ mới mà doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân có vai trò tiên phong, chủ đạo trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; góp phần đưa đất nước hội nhập sâu rộng hơn, hiệu quả hơn, từ đó nâng cao vị thế, năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là sứ mệnh của khối doanh nghiệp khu vực tư nhân. Làm được điều này không thể thiếu vai trò của các tập đoàn kinh tế lớn.

Bối cảnh mới, chúng ta không thể dựa vào doanh nghiệp nước ngoài để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mà phải dựa vào chính mình, kéo khu vực kinh tế tư nhân, lấy đó làm chủ đạo. Chủ trương thúc đẩy kinh tế tư nhân được coi là bước chuyển mình, mở ra cơ hội phát triển to lớn cho kinh tế tư nhân nói chung và các tập đoàn kinh tế lớn nói riêng.

Hai trụ cột cần cải cách để kinh tế tư nhân vươn mình

Thưa ông, mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra rằng cần có chiến lược rõ ràng để phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Ông đánh giá như thế nào về chiến lược phát triển khu vực này trong thời gian tới và những điểm cần cải cách để thực sự tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ cho nền kinh tế?

TS. Nguyễn Đình Cung: Vai trò của doanh nghiệp tư nhân rất quan trọng, không chỉ qua các con số. Doanh nghiệp tư nhân có mặt ở khắp các vùng miền kinh tế, từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng đến miền núi, từ vùng kinh tế thuận lợi đến vùng kinh tế khó khăn và xuất hiện trong các vùng kinh tế đặc biệt khó khăn.

Doanh nghiệp tư nhân có mặt ở tất cả các ngành nghề. Ở những ngành nghề trước đây chúng ta thường nói mà chỉ có doanh nghiệp nhà nước có thể làm thì bây giờ doanh nghiệp tư nhân làm được, làm tốt hơn.

Tuy vậy nhưng cho đến nay, doanh nghiệp tư nhân vẫn phát triển thụ động và đối mặt với rất nhiều rào cản, trong đó, lớn nhất là thể chế. Doanh nghiệp tư nhân chưa được khuyến khích, hỗ trợ một cách có hệ thống để khơi dậy hết tiềm năng.

Trong bối cảnh mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói, một chiến lược rõ ràng để phát triển kinh tế tư nhân là điều tất yếu. Chiến lược này phải xác định sứ mệnh của kinh tế tư nhân không chỉ là động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế, mà còn là lực lượng tiên phong, chủ lực trong thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong thực hiện những công trình quan trọng của quốc gia nhằm nâng cao vị thế, năng lực cạnh tranh, sức chống chịu của nền kinh tế.

Hiện nay, chúng ta đang nhấn mạnh doanh nghiệp tư nhân là động lực quan trọng nhất của tăng trưởng kinh tế, cần tăng trưởng cao nhất. Nếu khu vực này không đạt tăng trưởng khoảng 10% thì nền kinh tế chắc chắn sẽ không đạt được mục tiêu đề ra. Làm được điều này, tôi nhấn mạnh đến hai trụ cột.

Thứ nhất là cải cách thể chế. Tháo được “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, tạo “đột phá của đột phá”. Trọng tâm của trụ cột này phải chuyển đổi, tháo bỏ. Trong đó, tháo bỏ, chuyển đổi hệ thống pháp luật chồng chéo, trùng lặp, không rõ ràng, không hiệu quả, không cụ thể, không minh bạch...

Hệ thống pháp luật của chúng ta hiện nay thiên về quản lý. Do đó, cần phải được chuyển sang một hệ thống pháp luật thông thoáng, tạo môi trường thực sự tự do kinh doanh, tự do sáng tạo, kinh doanh bình đẳng với một chi phí tuân thủ thấp, không gặp rủi ro pháp lý trong hoạt động kinh doanh.

Nếu chuyển sang hệ thống pháp luật thông thoáng, doanh nghiệp được thể hiện hết khả năng của mình để cống hiến, để làm giàu cho bản thân và đất nước. Kết quả của trụ cột này là xây dựng môi trường kinh doanh thông thoáng. Ở đó, mọi người được tự do kinh doanh tất cả các ngành nghề mà pháp luật không cấm, tự do sáng tạo; trong đó, quyền tài sản, tài sản được bảo vệ chắc chắn, được đối xử một công bằng. Nếu xảy ra tranh chấp, được xử lý công bằng, hiệu quả và nhanh chóng.

Thứ hai, về phần vốn của doanh nghiệp. Tức là cần tạo ra một môi trường, hệ thống chính sách hỗ trợ, khuyến khích thúc đẩy phát triển doanh nghiệp tư nhân.

Tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân tiếp cận vốn, đất đai, khoa học - công nghệ, dữ liệu… kịp thời, đủ lớn về quy mô và đồng bộ để họ bứt phá lên một cấp độ mới, từ siêu nhỏ đến nhỏ, từ nhỏ đến vừa, từ vừa đến lớn - một ngưỡng rất khó của doanh nghiệp.

Tôi nhấn mạnh, khuôn khổ để doanh nghiệp tư nhân phát triển không chỉ là vốn tín dụng, mà còn là vốn đầu tư dài hạn. Như vậy, Nhà nước cần mở ra thị trường vốn đầu tư đa dạng hơn, giảm gánh nặng cho phía ngân hàng. Phải phát triển thị trường vốn có các loại quỹ, điều mà hiện nay chúng ta đang thiếu rất nhiều. Vì thiếu nên nhiều doanh nghiệp chưa phát triển được...

Tôi hy vọng, chiến lược sắp tới của Bộ Chính trị sẽ huy động hết nguồn lực của kinh tế tư nhân, hết tính sáng tạo, năng động của khu vực này. Qua đó, giúp tận dụng được hết cơ hội phát triển của khu vực kinh tế tư nhân nói chung và cả nền kinh tế.

Sẽ có một cuộc cách mạng tinh giản quy định pháp luật

- Trên thực tế, chúng ta đã có một số các tập đoàn kinh tế lớn, có thể được coi là “sếu đầu đàn” dẫn dắt tăng trưởng. Theo ông, chúng ta cần làm gì để có nhiều hơn những doanh nghiệp “sếu đầu đàn”?

TS. Nguyễn Đình Cung: Trước hết, tôi nhắc lại quan điểm ở trên, chúng ta phải phát triển nhiều hơn nền tảng của các tập đoàn kinh tế lớn, đó là phải phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Chúng ta có 1 triệu doanh nghiệp thì mới có khoảng 20 tập đoàn kinh tế tư nhân lớn mạnh, như vậy, nếu muốn có 50, 60,70 tập đoàn kinh tế thì cần đến 1,5- 2 - 3 triệu doanh nghiệp. Chúng ta không thể xây dựng một tập đoàn kinh tế mà thiếu đi nền tảng là các doanh nghiệp nhỏ.

Thứ hai, các tập đoàn kinh tế lớn phát triển như vậy nhưng nếu không gắn với các công trình, dự án trọng điểm quốc gia; không gắn với những ngành nghề xây dựng chiến lược, trụ cột của nền kinh tế cũng sẽ mất phương hướng. Do vậy, Nhà nước cần phải sử dụng các tập đoàn kinh tế tư nhân, phát huy sáng kiến của họ, đưa vào thực hiện các dự án trọng điểm quốc gia, vừa tận dụng nguồn lực trong nước, vừa khích lệ các tập đoàn tư nhân.

Đối với sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong khu vực kinh tế tư nhân, tôi cho rằng, các doanh nghiệp gắn với nhau vì lợi ích, nhưng hãy để cho doanh nghiệp tự do sáng tạo, tự do kinh doanh, bãi bỏ những rào cản không cần thiết; điều tiết thị trường thông qua cơ chế thị trường. Nhà nước đứng sau hỗ trợ doanh nghiệp.

Tóm lại, cú huých mạnh mẽ nhất để khối doanh nghiệp tư nhân vươn mình đó chính là tháo bỏ điểm nghẽn của điểm nghẽn; tháo bỏ những cơ chế, chính sách gây rào cản cho doanh nghiệp.

- Xin cảm ơn ông!