Sẵn sàng thực thi hiệu quả Hiệp định EVFTA: Bộ Công Thương chủ động xây dựng Chương trình hành động

Xin Bộ trưởng cho biết vai trò của Bộ Công Thương trong suốt quá trình đàm phán cũng như ký kết EVFTA?

Hội nghị “Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) - các cam kết quan trọng và những điều cần lưu ý” do Bộ Công Thương phối hợp với tỉnh Quảng Ninh tổ chức có sự tham gia của lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, TP. Hải Phòng, tỉnh Hải Dương, các cơ quan ban, ngành và doanh nghiệp trên địa bàn

- Để xây dựng được một Hiệp định Thương mại thế hệ mới với phạm vi cam kết rộng, mức độ cam kết sâu và toàn diện như EVFTA, cả phía EU và Việt Nam đã có nhiều nỗ lực lớn. Hai bên phải trải qua một quãng thời gian đàm phán dài tới 9 năm với 4 vòng đàm phán chính thức mới có thể tiến tới ký kết.

Liên minh châu Âu có 28 quốc gia thành viên với 28 nền kinh tế phát triển ở trình độ cao, song lại có những lợi ích đa dạng, khác nhau. Chính vì vậy, việc đưa ra được một quan điểm chung, đảm bảo lợi ích của cả hai bên là thành công lớn của đoàn đàm phán.

Với kinh nghiệm đúc kết được qua hàng loạt khung khổ hội nhập trước đó, từ việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ cùng các FTA khác mà Việt Nam đã đàm phán và gia nhập, công tác tổ chức đàm phán của Việt Nam đã thực sự bài bản. Đoàn đàm phán của Chính phủ với sự tham gia của các bộ, ngành có liên quan đã có thể chủ động xây dựng quan điểm cũng như kế hoạch đàm phán bám sát theo nguyên tắc chỉ đạo chung của Đảng và Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh

Trong suốt quá trình đàm phán, thúc đẩy ký kết và tới đây là phê chuẩn Hiệp định, Bộ Công Thương đã thực hiện nghiêm túc, kịp thời và hiệu quả các chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Chính phủ. Theo đó, những vấn đề lớn của EVFTA, kể cả truyền thống lẫn phi truyền thống, từ cắt giảm thuế quan, ưu đãi thương mại đến các vấn đề bảo hộ quyền tác giả, sở hữu trí tuệ hay thương mại điện tử, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm công…; thậm chí cả những vấn đề lần đầu tiên được đưa vào một FTA thế hệ mới như: Phát triển bền vững, chứa đựng cả nội dung về bảo vệ môi trường hay môi trường cho người lao động… cũng được đoàn đàm phán xây dựng quan điểm theo các nguyên tắc chỉ đạo đề ra. Qua đó, đảm bảo tối đa hóa lợi ích của đất nước trong quá trình tham gia vào toàn cầu hóa, gắn kết sự phát triển đất nước với các yếu tố bền vững theo xu thế của kinh tế hiện đại cũng như sự phát triển của xu thế công nghệ mới trong đó có cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Đặc biệt, Bộ Công Thương đã chủ động cùng các bộ, ngành và đoàn đàm phán Chính phủ tổ chức tốt công tác tiếp cận, tương tác với cộng đồng doanh nghiệp - là chủ thể của các quan hệ hội nhập và thực thi FTA này.

Đáng chú ý, trong quá trình đàm phán, chúng ta đã có những tiếp cận rất thực tế để thuyết phục được đối tác đồng ý với quan điểm phù hợp, đáp ứng yêu cầu trình độ phát triển của Việt Nam, trong bối cảnh hai bên có khoảng cách rất lớn về phát triển kinh tế - xã hội cũng như việc tổ chức hệ thống pháp luật của các nước.

9 năm qua là nỗ lực rất lớn của Đoàn đàm phán Chính phủ với sự tham gia của các bộ, ngành; trong đó có Bộ Công Thương - với tư cách là cơ quan đầu mối thực hiện quản lý nhà nước trong lĩnh vực hội nhập kinh tế cũng như vai trò là Trưởng Đoàn đàm phán của Chính phủ. Cùng với đó các nỗ lực về chính trị đối ngoại, quan hệ quốc tế, bao gồm cả hội nhập quốc tế về kinh tế.

Từ phải qua trái, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, ông Stefan-Radu Oprea - Bộ trưởng Bộ Môi trường kinh doanh - Thương mại và doanh nghiệp Romania, Đại diện Hội đồng EU và bà Cecilia Malmstrom - Cao ủy Thương mại EU ký kết Hiệp định EVFTA ngày 30/6/2019

Thực tế, quá trình đàm phán để tiến tới ký kết EVFTA đã kéo dài hơn so với dự kiến ban đầu. Vậy, xin Bộ trưởng cho biết hai bên đã cùng vượt qua những khó khăn đó như thế nào?

- Việt Nam và EU đã tuyên bố kết thúc đàm phán vào cuối năm 2015; nhưng phải đến năm 2019 Hiệp định mới được ký kết. Thực tế, công tác đàm phán diễn ra quyết liệt nhất là trong vòng hơn 3 năm, còn lại là quá trình chuẩn bị và đặc biệt là việc giải quyết các quá trình phát sinh. Nguyên nhân chính vẫn là do sự thay đổi trong nội bộ của EU liên quan đến thẩm quyền của ký kết FTA, nhất là khi FTA này bao gồm hai mảng lớn là tự do thương mại và bảo hộ đầu tư.

Việt Nam đã chủ động, tích cực và phối hợp tốt trong việc điều chỉnh và xây dựng lại FTA này thành hai hiệp định riêng rẽ, đó là EVFTA và Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (IPA). Theo đó, từ năm 2016 đến năm 2019 là quãng thời gian rất căng thẳng với khối lượng công việc khổng lồ, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của Việt Nam, trong đó có Bộ Công Thương, trong việc đôn đốc, kết nối Việt Nam với 28 quốc gia EU, nhằm hoàn tất việc xây dựng hai hiệp định mới. Cùng với đó là hoàn tất việc dịch thuật, các thủ tục pháp lý của Ủy ban châu Âu, Hội đồng châu Âu để có được văn bản pháp lý cuối cùng để ký kết vào ngày 30/6/2019.

Rất đáng tự hào là Việt Nam đã chủ động như một đối tác bình đẳng và đáng tin cậy của EU, không chỉ giải quyết được các vấn đề pháp lý mà còn có những vấn đề nhạy cảm phát sinh ở giai đoạn cuối, như: Mở cửa thị trường gạo của EU, các vấn đề liên quan đến người lao động, các công ước của ILO…

Cũng cần nhìn nhận thời gian này là giai đoạn khó khăn mà chúng ta sẽ phải trải qua, đó là việc vận động, phối hợp thực hiện các quy trình để có được sự phê chuẩn của các cơ quan lập pháp của hai bên. Nếu mọi việc suôn sẻ và có sự phối hợp tốt, tổ chức tốt trong các công tác làm việc với giới lập pháp của hai bên, nhất là các Nghị sĩ EU cũng như các Đại biểu Quốc hội Việt Nam, hy vọng rằng, việc phê chuẩn Hiệp định này sẽ sớm hoàn tất.

Được biết, thời gian qua Bộ trưởng đã chủ trì nhiều Hội nghị phổ biến về EVFTA hướng tới nhiều đối tượng khác nhau ở các địa phương và các thành phố lớn. Xin Bộ trưởng cho biết ý nghĩa của các hoạt động này?

- Việc đàm phán thành công để đi tới ký kết được coi là một thành công lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, để tổ chức thực thi cũng như khai thác tối đa hiệu quả mà FTA này mang lại, gắn với sự phát triển của đất nước, lợi ích cho doanh nghiệp cho người dân còn là một nhiệm vụ khó khăn và nặng nề, đòi hỏi những nỗ lực cực kỳ lớn.

EVFTA có ý nghĩa rất quan trọng trong tương lai phát triển đất nước thời gian tới, liên quan đến các khía cạnh thương mại, đầu tư, tạo công ăn việc làm, đóng góp cho tăng trưởng kinh tế cũng như xu hướng phát triển bền vững, đặc biệt là các yêu cầu về cải cách pháp luật, thể chế để tạo ra những động lực mới cho sự phát triển đất nước. Từ đó đòi hỏi chúng ta phải tổ chức một cách toàn diện và đồng bộ với sự thống nhất rất cao.

Mặt hàng gạo có thêm nhiều cơ hội vào thị trường EU

Tuy nhiên, các khung khổ hội nhập trước kia của Việt Nam, từ những cấp độ rất sơ khai trong WTO, khối AFTA với ASEAN, FTA giữa ASEAN với các nước, các FTA giữa Việt Nam với khối Liên minh kinh tế Á - Âu và với các đối tác song phương khác, Việt Nam đã rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm sâu sắc, cả những thay đổi về khía cạnh tích cực cũng như những bất cập còn tồn tại.

Nhiều doanh nghiệp khi được hỏi về các FTA đều trả lời có biết, nhận thức được, có thông tin nhưng không đầy đủ, không toàn diện, thực chất dẫn đến lúng túng trong việc tiếp cận cơ hội thị trường cũng như chưa hiểu rõ về chính sách vĩ mô trong điều hành của Chính phủ về khung khổ hội nhập. Trong khi cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam có tới 97% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, đã hạn chế về nguồn lực lại hạn chế việc chủ động với hội nhập nên chưa khai thác tốt hiệu quả mà hội nhập đưa lại. Điều này gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong tiếp cận thị trường và tham gia vào chuỗi cung ứng trong khu vực và toàn cầu.

Công tác thông tin tuyên truyền chung cho người dân và xã hội chưa được quan tâm đúng mức, chưa có sự đa dạng và kịp thời thông qua tương tác giữa các cơ quan quản lý nhà nước, nhất là các cơ quan liên quan đến hội nhập với truyền thông nên người dân chậm thay đổi tư duy và quan điểm dưới góc độ của người tiêu dùng cũng như những người tham gia vào hoạt động phát triển kinh tế nhà nước dưới nhiều hình thức.

Chính vì vậy, với FTA này, ngay sau khi Hiệp định được ký kết, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp tổ chức, triển khai ngay công tác xây dựng Chương trình hành động của Chính phủ, báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời cũng có các biện pháp ứng phó với những tác động tiêu cực có thể ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và sản phẩm hàng hóa dịch vụ. Đi kèm với đó là lợi ích của người tiêu dùng cũng như lợi ích của người dân Việt Nam, đặc biệt là những khu vực nhạy cảm và dễ bị tổn thương.

Để Chương trình hành động này được xây dựng thực chất và bám sát những nội dung của FTA, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành liên quan như: Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức các chương trình quán triệt và phổ biến các thông tin của Hiệp định theo các lĩnh vực, ngành hàng. Chúng tôi cũng xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai từ rất sớm các chương trình phổ biến và giới thiệu EVFTA ở các trung tâm kinh tế lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Quảng Ninh và một số địa phương.

Những thông tin đó không chỉ dừng lại ở nội dung nền tảng mà còn đi sâu vào từng khía cạnh cụ thể từng ngành sản xuất của từng ngành kinh tế, từng lĩnh vực trong đời sống xã hội của đất nước cũng như gắn với trách nhiệm của các bộ, ngành có liên quan.

Vậy, việc triển khai các Chương trình hành động này sẽ được diễn ra như thế nào trong thời gian tới, thưa Bộ trưởng?

- Tới đây chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư về định hướng cho những nội dung quan trọng trong vấn đề liên quan đến mua sắm công, các vấn đề về cải cách doanh nghiệp nhà nước, những nội dung phục vụ cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn là những nền tảng rất quan trọng.

Phối hợp với Bộ Y tế để cụ thể hóa những nội dung liên quan đến mở cửa thị trường về quản lý công, dược phẩm, dịch vụ chăm sóc y tế.

Tiếp theo là phối hợp với Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan để giới thiệu thông tin chi tiết và định hướng cho cộng đồng doanh nghiệp về cắt giảm thuế quan, lộ trình, quy mô, ý nghĩa cũng như những vấn đề phối hợp đấu tranh chống hàng lậu, hàng giả và thuận lợi hóa môi trường kinh doanh, nhất là môi trường kiểm soát của hải quan trong hoạt động thương mại.

Bộ Công Thương cũng sẽ làm việc với Bộ Tư pháp để giới thiệu về tiến trình thực hiện cải cách và các nhiệm vụ hoàn thiện khung khổ pháp luật căn cứ trên các cam kết hội nhập… Gặp gỡ, giới thiệu, trao đổi với các hiệp hội, ngành hàng, các tổ chức doanh nghiệp cũng như các lĩnh vực lớn mà ngành nghề doanh nghiệp đang bị tác động và sẽ chịu tác động trực tiếp từ EVFTA. Từ đó có những thông tin cụ thể bổ sung cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân để khai thác tốt các hiệu quả mà hiệp định mang lại.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!