Phát huy thương hiệu cà phê Di Linh, cải thiện đời sống bà con dân tộc

Nền tảng tự nhiên và lịch sử trồng cà phê Di Linh

Nằm ở phía nam tỉnh Lâm Đồng, Di Linh từ lâu đã được biết đến là một trong những vùng cà phê trù phú của Tây Nguyên. Trên lớp đất bazan màu mỡ, khí hậu ôn hòa quanh năm, cây cà phê bén rễ và phát triển, trở thành sinh kế chính của hàng chục nghìn hộ dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc K’Ho. Từ thời Pháp thuộc, cà phê Di Linh đã được trồng và xuất khẩu, dần khẳng định chỗ đứng trên bản đồ cà phê Việt Nam.

Điểm đặc biệt ở Di Linh chính là sự kết hợp giữa điều kiện tự nhiên lý tưởng với bàn tay lao động cần cù, khéo léo của người dân địa phương. Qua nhiều thế hệ, bà con đã tích lũy được kinh nghiệm chăm sóc, thu hoạch, chế biến, tạo nên hương vị cà phê đậm đà, có sắc thái riêng biệt. Chính yếu tố này là nền tảng để Di Linh tiến tới xây dựng và bảo hộ thương hiệu “Cà phê Di Linh” - một sản phẩm không chỉ của nông nghiệp mà còn là giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất.

Những năm gần đây, chính quyền huyện Di Linh đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp: quy hoạch vùng trồng, thống kê diện tích, cấp mã số vùng trồng và xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý sản xuất. Đây là bước đi quan trọng để quản lý chất lượng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc – yếu tố bắt buộc khi đưa sản phẩm vào các thị trường khó tính.

Một bước ngoặt lớn trong hành trình phát triển thương hiệu là việc huyện Di Linh cấp quyền sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Cà phê Di Linh” cho các doanh nghiệp và hợp tác xã đủ năng lực. Với tấm “giấy thông hành” này, các cơ sở chế biến đã có thể giới thiệu sản phẩm tại các hội chợ, triển lãm trong nước, mở rộng mạng lưới phân phối tới các đô thị lớn.

Nhiều doanh nghiệp địa phương đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến sâu, đóng gói rang xay chuyên nghiệp, nâng cao giá trị gia tăng. Nếu trước đây, cà phê Di Linh chủ yếu bán thô, phụ thuộc vào giá thế giới, thì nay sản phẩm đã có chỗ đứng vững vàng ở phân khúc cao cấp hơn. Khi giá trị sản phẩm tăng, thu nhập của người trồng cà phê cũng cải thiện rõ rệt.

Các hợp tác xã và tổ hợp tác nông dân, đặc biệt của bà con dân tộc K’Ho đang chuyển hướng mạnh sang canh tác hữu cơ, áp dụng kỹ thuật tái canh và chọn giống chất lượng cao. Cách làm này vừa giúp bảo vệ đất đai, môi trường, vừa tăng giá bán cà phê. Người dân được hưởng lợi trực tiếp từ công sức đầu tư, không còn cảnh bị ép giá đầu vụ.

Việc doanh nghiệp và HTX cùng liên kết trong chuỗi giá trị đã đem lại sự chia sẻ công bằng hơn: doanh nghiệp đảm bảo đầu ra, HTX tập hợp nông dân, còn người trồng tập trung sản xuất theo chuẩn. Mô hình này giúp nông dân an tâm sản xuất, có hợp đồng dài hạn, tránh rủi ro thị trường. Đồng thời, các cơ sở chế biến cũng duy trì được nguồn nguyên liệu ổn định, đảm bảo chất lượng cho thương hiệu.

Không chỉ dừng ở lợi ích kinh tế, việc phát triển cà phê theo chuỗi giá trị còn mang lại tác động xã hội sâu rộng: tạo thêm việc làm tại chỗ, đặc biệt cho lao động đồng bào dân tộc thiểu số, tăng cơ hội cho thanh niên ở lại quê hương, giảm tình trạng di cư lao động bấp bênh.

Nâng tầm thương hiệu với chế biến sâu và câu chuyện cà phê

Để cà phê Di Linh vươn xa, chế biến sâu được xác định là chiến lược trọng tâm. Từ khâu thu hoạch chọn lọc quả chín, chế biến ướt, tới rang xay, đóng gói, tất cả đều phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật. Sản phẩm specialty coffee - cà phê đặc sản với điểm số đánh giá cao đang được nhiều cơ sở chú trọng phát triển, mở cánh cửa vào phân khúc cao cấp và thị trường quốc tế.

Song song với kỹ thuật, việc kể câu chuyện thương hiệu (brand storytelling) cũng ngày càng được quan tâm. Câu chuyện về đất bazan, về người nông dân K’Ho, về hành trình từ hạt cà phê trên nương đến ly cà phê thơm nồng nơi phố thị, đã giúp sản phẩm Di Linh thêm sức hấp dẫn với người tiêu dùng. Câu chuyện thương hiệu không chỉ nâng cao giá trị cảm xúc mà còn khẳng định tính bền vững của sản phẩm nông nghiệp gắn với cộng đồng.

Ngoài ra, phát triển du lịch cà phê cũng đang mở ra cơ hội mới. Những tour trải nghiệm trồng, thu hoạch, chế biến cà phê tại vườn, thưởng thức ngay tại chỗ, đang dần trở thành sản phẩm du lịch nông nghiệp đặc sắc. Đây là cách để gia tăng giá trị cho hạt cà phê và mang đến nguồn thu nhập đa dạng cho người dân.

Tuy nhiên, con đường thương hiệu hóa cũng đầy thách thức. Giá cà phê thế giới biến động mạnh, chi phí đầu tư cho chế biến sâu còn cao, trong khi trình độ kỹ thuật và nhận thức của nông dân về tiêu chuẩn chất lượng chưa đồng đều. Để vượt qua, cần sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa chính quyền, doanh nghiệp, HTX và người dân. Hỗ trợ tín dụng, đào tạo kỹ thuật, xúc tiến thương mại và quảng bá thương hiệu là những mảnh ghép không thể thiếu.

Cà phê Di Linh đã và đang bước sang một giai đoạn mới - giai đoạn xây dựng và khẳng định thương hiệu. Khi chính quyền quyết tâm, doanh nghiệp và HTX đồng hành, nông dân thay đổi tư duy sản xuất, “Cà phê Di Linh” không chỉ là nông sản trứ danh mà còn là niềm tự hào của vùng đất bazan, là sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số, là sản phẩm có khả năng cạnh tranh ở cả thị trường trong nước và quốc tế.

Từ những hạt cà phê trên nương, hành trình kiến tạo thương hiệu đã và đang nâng tầm đời sống, mở ra một tương lai sáng cho Di Linh - thủ phủ cà phê của miền đất Lâm Đồng.