Sơn La: Nâng cao giá trị cho nông sản an toàn nhờ liên kết chuỗi

Chuyển đổi tư duy và phát triển chuỗi sản xuất an toàn

Những năm gần đây, Sơn La đã tạo nên bước chuyển mình mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp. Từ một “vựa ngô miền núi”, địa phương này đã trở thành trung tâm cây ăn quả lớn ở phía Bắc. Nếu như trước đây, cây ngô từng chiếm diện tích chủ lực, thì nay diện tích cây ăn quả đã tăng lên tới hơn 84.000 ha vào năm 2023, gồm xoài, nhãn, mận hậu, chuối, chanh leo… với sản lượng hàng triệu tấn mỗi năm.

Điểm nổi bật là tỉnh đặc biệt chú trọng yếu tố an toàn. Sơn La hiện duy trì và phát triển 288 chuỗi cung ứng nông – lâm – thủy sản an toàn, áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, đồng thời tăng cường hệ thống truy xuất nguồn gốc. Những giải pháp này không chỉ giúp kiểm soát chất lượng mà còn tạo niềm tin cho người tiêu dùng, mở rộng cánh cửa vào các thị trường khó tính.

Các chuỗi liên kết được xây dựng trên nguyên tắc gắn trách nhiệm giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Người dân được tập huấn kỹ thuật, còn doanh nghiệp đồng hành từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Điều này giúp sản phẩm của Sơn La không chỉ đáp ứng yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm mà còn có tính cạnh tranh cao trên thị trường.

Bên cạnh đó, tỉnh đã hình thành nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Hiện có hơn 2.700 ha cây trồng theo quy trình hữu cơ hoặc các chứng chỉ quốc tế như 4C, UTZ, RA; gần 3.200 ha cây trồng áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm. Những mô hình này góp phần tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Cùng với các chương trình của tỉnh, Dự án “Tăng cường chuỗi giá trị cây trồng an toàn tại các tỉnh phía Bắc Việt Nam” được Bộ Nông nghiệp và Môi trường hợp tác với Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) triển khai trong giai đoạn 2022-2026, tại 7 tỉnh, thành phố phía Bắc, là: Hà Nội, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Nam Định và Sơn La (nay là Hà Nội, Ninh Bình, Hưng Yên, Bắc Ninh, Sơn La)

Tại tỉnh Sơn La, dự án đã chọn và hỗ trợ 5 HTX trọng điểm chuyên sản xuất các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của địa phương, bao gồm: Xoài, chuối, na, ớt chỉ thiên và rau an toàn. Từ năm 2023 đến nay, dự án đã tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về marketing, GAP cơ bản và kỹ thuật canh tác cây ăn quả cho hàng trăm lượt nông dân và thành viên các HTX trên địa bàn. Các mô hình thí điểm không những cải thiện thu nhập cho nông dân, HTX mà còn góp phần bảo vệ môi trường và tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu; chứng minh tính hiệu quả và khả năng nhân rộng, tạo nền tảng vững chắc để Sơn La phát triển một nền nông nghiệp hàng hóa hiện đại, bền vững và hội nhập.

Việc chuyển hướng kinh doanh sang nông sản và liên kết chuỗi đã mang lại kết quả khả quan. Trước đây, gia đình chị Vì Thị Ngân, xã Mai Sơn, tỉnh Sơn La trồng ngô, trồng mía song hiệu quả kinh tế không cao. Từ năm 2020, tham gia hợp tác xã sản xuất rau an toàn Vạn Phúc, chị Ngân đã được truyền đạt kỹ thuật trồng rau an toàn. Khi nắm được kiến thức, gia đình chị Ngân đã chuyển 5.000 m2 đất vườn sang trồng các loại rau trái vụ như bắp cải, dưa chuột, bí xanh. Dù đòi hỏi kỹ thuật cao hơn, quy trình chăm sóc cũng khó hơn, nhưng bù lại rau trái vụ dễ tiêu thụ và được giá cao hơn, mỗi năm thu về khoảng 200 triệu đồng.

Chị Ngân chia sẻ: "Tôi thấy rau màu đem lại hiệu quả kinh tế rất là cao, cứ 3-4 tháng là mình thu được 1 lứa rồi, so với cây ăn quả lâu năm thì 1 năm mới cho thu hoạch 1 lần. Để tạo ra các loại rau sạch, đảm bảo an toàn thì mình chuyên tâm dùng các loại thuốc sinh học để phun chứ không dùng thuốc hóa học, dùng thuốc sinh học thì đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng".

Liên kết hợp tác xã – doanh nghiệp giúp nâng tầm thương hiệu

Cùng với sản xuất an toàn, Sơn La chú trọng phát triển hợp tác xã và thương hiệu sản phẩm. Nhiều HTX đã mạnh dạn áp dụng quy trình VietGAP, hữu cơ và đưa sản phẩm vào những kênh tiêu thụ lớn. Một số loại quả như dâu tây, nhãn, mận hậu đã trở thành món tráng miệng trên các chuyến bay của Vietnam Airlines - minh chứng cho sự thừa nhận chất lượng ở tầm quốc gia.

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) là bệ phóng giúp nông sản Sơn La khẳng định thương hiệu. Tỉnh đã có hơn 200 sản phẩm được công nhận OCOP, trong đó nhiều sản phẩm đạt hạng 4 sao, 5 sao, tạo lợi thế cạnh tranh và gia tăng giá trị. Nhờ OCOP, nông sản Sơn La không chỉ được người tiêu dùng trong tỉnh tin tưởng mà còn lan tỏa đến thị trường lớn như Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh và xuất khẩu sang Trung Quốc, EU, Mỹ, Nhật Bản…

Công tác xúc tiến thương mại cũng được triển khai đồng bộ. Các sự kiện “Tuần hàng nông sản, thực phẩm an toàn” tổ chức ở nhiều tỉnh, thành đã giúp tiêu thụ hàng trăm nghìn tấn nông sản, mang lại doanh thu hàng nghìn tỷ đồng. Tỉnh cũng chú trọng đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, kết nối với hệ thống phân phối hiện đại, siêu thị, chuỗi cửa hàng tiện lợi.

Song hành với đó là công tác đào tạo nguồn nhân lực. Hàng nghìn nông dân đã được tập huấn sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn, từ kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch đến bảo quản, đóng gói. Nhiều mô hình thí điểm tại Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn đã cho thấy hiệu quả rõ rệt: nông sản bán được giá cao hơn, dễ dàng tiếp cận hệ thống phân phối và mở rộng cơ hội xuất khẩu

Sơn La đang cho thấy cách làm nông nghiệp bài bản, gắn sản xuất với thị trường, đặt an toàn và chất lượng làm trọng tâm. Từ một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn, địa phương đã trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp sạch, bền vững.

Với định hướng rõ ràng, sự đồng hành của chính quyền, sự chủ động của hợp tác xã và nông dân, Sơn La có đủ cơ sở để biến nông sản không chỉ là nguồn cung cho bữa ăn hàng ngày mà còn là “tài sản thương hiệu” của địa phương, góp phần nâng cao vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.