Ngành hoá chất: Phát triển bền vững từ ‘nền’ nhân lực

Trụ cột cho ngành bứt phá

Công nghiệp hóa chất được xác định là một trong những ngành nền tảng của công nghiệp Việt Nam, chiếm 2-5% GDP toàn ngành công nghiệp với tốc độ tăng trưởng ổn định khoảng 10-11%/năm. Theo Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), lực lượng lao động của ngành hiện có 2,7 triệu người, chiếm tới 10% tổng lao động công nghiệp cả nước. Đáng chú ý, năng suất lao động của ngành hóa chất cao hơn 1,36 lần so với mức trung bình toàn ngành công nghiệp. Con số này này minh chứng rõ ràng cho tính chuyên môn cao của đội ngũ nhân lực trong lĩnh vực này.

Nhiều chuyên gia đã nhìn nhận vị trí đặc biệt của ngành hoá chất khi cho rằng nếu không có ngành công nghiệp hóa chất thì không có ngành công nghiệp nào cả. Điều này càng cho thấy vai trò trung tâm của nguồn nhân lực ngành hóa chất trong việc bảo đảm sự vận hành cho hàng loạt lĩnh vực từ phân bón, hóa dầu, hóa chất cơ bản, sơn, mực in, khí công nghiệp cho đến hóa mỹ phẩm và hóa dược.

Tuy nhiên, cùng với tiềm năng, ngành hóa chất cũng đang đối mặt những thách thức lớn về nhân lực. Ở nhiều phân ngành, tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn sâu vẫn còn hạn chế. Phần lớn kỹ sư trẻ khi ra trường phải mất 2-3 năm mới có thể đáp ứng yêu cầu thực tế, thậm chí ở những ngành đặc thù như sản xuất lốp, phân bón hay hóa dầu, thời gian đào tạo tại chỗ kéo dài tới 5 năm.

Nguyên nhân một phần đến từ sự thiếu gắn kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Các trường đại học chủ yếu dừng lại ở kiến thức giáo trình, trong khi doanh nghiệp lại cần kỹ năng thực hành và khả năng làm chủ dây chuyền công nghệ. Sự thiếu hụt này dẫn đến tình trạng doanh nghiệp phải vừa tuyển dụng vừa đào tạo lại, gây lãng phí nguồn lực và kéo dài thời gian hòa nhập của lao động.

Với hiện trạng trên, việc đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn với nhu cầu thực tiễn sản xuất và xu hướng công nghệ mới trở thành yêu cầu cấp thiết để ngành hóa chất có thể phát triển bền vững, vững bước trong hội nhập quốc tế.

Ứng dụng công nghệ trong quản trị nhân sự

Trước yêu cầu thực tế sản xuất, doanh nghiệp ngành hoá chất không chỉ tập trung đào tạo và đào tạo lại nhân sự cho phù hợp với hiện tại mà đã mạnh dạn đưa công nghệ vào quản trị nhân sự như một giải pháp đột phá. Giải pháp này nhằm xây dựng đội ngũ lao động tinh gọn, chất lượng cao, thích ứng với chuyển đổi số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Ông Phạm Thanh Tùng, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Supe phốt phát và Hóa chất Lâm Thao nhận định: “Nhân lực chất lượng cao không chỉ là nguồn lực mà là tài sản chiến lược, then chốt để doanh nghiệp vượt qua biến động, cạnh tranh khốc liệt và hội nhập sâu rộng”.

Theo ông Tùng, công nghệ cho phép số hóa toàn bộ chuỗi giá trị nhân sự, từ tuyển dụng, đánh giá năng lực, quy hoạch, đào tạo lại, luân chuyển đến chế độ đãi ngộ. Nhờ dữ liệu được phân tích, doanh nghiệp có thể dự báo nhu cầu, phát hiện sớm điểm yếu kỹ năng, từ đó có giải pháp đào tạo kịp thời. Hình thức đào tạo trực tuyến, huấn luyện an toàn trên nền tảng số, mô phỏng kỹ thuật bằng công nghệ 3D/VR giúp nhân lực tiếp cận nhanh hơn với tiến bộ khoa học, đồng thời rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Thực tế tại Lâm Thao cho thấy, doanh nghiệp này đã triển khai 120 lớp chuyên môn nghiệp vụ cho hơn 11.800 lượt người, chú trọng đặc biệt vào đội ngũ kỹ thuật chất lượng cao. Bộ máy tổ chức cũng được sắp xếp tinh gọn, giảm hơn 300 lao động so với đầu nhiệm kỳ nhưng vẫn đảm bảo việc làm và nâng thu nhập bình quân lên trên 17,2 triệu đồng/người/tháng, con số vượt mục tiêu đề ra.

Tuy nhiên, ông Tùng cũng thẳng thắn chỉ ra những khó khăn. Trong đó, một số vị trí nhân sự chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, cơ cấu lao động chưa tối ưu, năng lực ngoại ngữ và kỹ năng mềm còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu mở rộng thị trường quốc tế. Đặc biệt, tỷ lệ chuyên gia đầu ngành, cán bộ quản trị hiện đại, kỹ sư công nghệ cao còn thiếu so với nhu cầu. Đây chính là rào cản trong quá trình chuyển đổi số và hội nhập.

Để tạo đột phá về nhân lực làm “lõi” cho ngành hoá chất phát triển bền vững, ông Tùng cho rằng ngành cần đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, xây dựng cơ chế đãi ngộ nhân tài cạnh tranh; liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và trường đại học, viện nghiên cứu; số hóa dữ liệu nhân sự và áp dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, dự báo, đánh giá. Song song, cần xây dựng văn hóa doanh nghiệp hiện đại, khuyến khích sáng tạo, bảo vệ và tôn vinh những nhân tố tiên phong, đồng thời chăm lo đời sống vật chất tinh thần để tạo sự gắn bó lâu dài.

Trong Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất đến năm 2030, tầm nhìn 2040, Chính phủ đặt mục tiêu xây dựng ngành có cơ cấu hoàn chỉnh, công nghệ hiện đại, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Để hiện thực hóa, cùng với đổi mới công nghệ, chính sách và hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phải được coi là trụ cột.

Thực tế cho thấy, hệ thống đào tạo nhân lực ngành hóa chất tại Việt Nam vẫn còn bất cập. Sự thiếu hụt kỹ sư có trình độ cao, công nhân tay nghề vững và chuyên gia nghiên cứu đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng làm chủ công nghệ mới. Do đó, trong quá trình xây dựng Luật Hóa chất (sửa đổi), Bộ Công Thương đã đề xuất bổ sung riêng một chương về phát triển công nghiệp hóa chất, trong đó nhấn mạnh giải pháp phát triển nguồn nhân lực và hệ thống tư vấn chuyên ngành.

Từ góc nhìn thực tiễn, ngành hóa chất chỉ có thể phát triển bền vững khi xây dựng được đội ngũ nhân lực tinh về kỹ năng, kiến thức và khả năng ứng dụng công nghệ; mạnh về tư duy sáng tạo, kỷ luật và tinh thần hội nhập. Khi đó, nhân lực không còn chỉ là một yếu tố đầu vào, mà trở thành động lực chiến lược, dẫn dắt toàn ngành đi lên, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng xanh, an toàn và thân thiện với môi trường.

Trong hành trình phát triển bền vững của ngành hóa chất, nhân lực chất lượng cao chính là chiếc “chìa khóa vàng”. Khi được đào tạo bài bản, quản trị bằng công nghệ và được đặt trong chiến lược dài hạn, đội ngũ này sẽ là nền tảng vững chắc giúp ngành hóa chất không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng, mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ công nghiệp toàn cầu.