Năng lượng sạch cho khu công nghiệp: Biến thách thức thành cơ hội

Theo báo cáo triển vọng năng lượng Việt Nam, để đạt được đỉnh phát thải CO2 vào năm 2030, Việt Nam cần bổ sung 56 GW công suất điện tái tạo, bao gồm khoảng 17 GW điện gió trên bờ và 39 GW điện mặt trời. Đây là bước đi quan trọng trong chiến lược chuyển đổi năng lượng nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính.

Thách thức nhìn thấy

Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Shinec, nhận định: “Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn để phát triển các nguồn năng lượng tái tạo nhờ lợi thế về địa lý và khí hậu”. Đặc biệt, bức xạ mặt trời cao ở các tỉnh miền Trung và miền Nam mang lại cơ hội lớn cho việc phát triển điện mặt trời. Đồng thời, các khu vực ven biển cũng là nơi lý tưởng để khai thác năng lượng gió.

Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo tại các khu công nghiệp là giải pháp thiết yếu, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững. Ảnh minh hoạ: Greenpace.

Tuy nhiên, quá trình phát triển năng lượng tái tạo vẫn đối mặt với không ít khó khăn, từ hạ tầng lưới điện chưa đồng bộ đến công nghệ lưu trữ điện còn hạn chế. Việc kết nối các nguồn điện tái tạo với lưới điện quốc gia và đảm bảo tính ổn định trong cung cấp điện năng vẫn là bài toán lớn cần lời giải.

Nghị quyết 55-NQ/TW, ban hành ngày 11/2/2020, đã vạch ra chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Theo đó, năng lượng tái tạo được xác định là trọng tâm, với mục tiêu đến năm 2030 năng lượng tái tạo sẽ chiếm khoảng 30% tổng công suất lắp đặt, trong đó năng lượng mặt trời chiếm 20% và năng lượng gió khoảng 10%.

Đến năm 2045, Việt Nam hướng tới giảm dần sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, biến năng lượng tái tạo trở thành nguồn năng lượng chủ lực. Chiến lược này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn đảm bảo an ninh năng lượng dài hạn trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.

Quy hoạch điện VIII cũng nhấn mạnh vai trò của năng lượng tái tạo, với mục tiêu đạt 30,9 - 39,2% tổng công suất nguồn điện vào năm 2030, trong đó điện mặt trời và điện gió đóng vai trò chủ đạo. Chính phủ đã áp dụng cơ chế giá mua điện ưu đãi (FiT) cho các dự án năng lượng tái tạo nhằm thu hút đầu tư và đảm bảo lợi nhuận cho doanh nghiệp.

Một trong những bước tiến quan trọng là Nghị định 135/2024/NĐ-CP, ban hành ngày 22/10/2024, với các cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN). Hệ thống này không chỉ giúp người dân và doanh nghiệp tự sản xuất, tự tiêu thụ điện mà còn giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch.

Bên cạnh đó, việc đầu tư vào hạ tầng lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng cũng đang được triển khai mạnh mẽ. Những giải pháp này giúp tối ưu hóa khả năng tích hợp và truyền tải điện từ các nguồn tái tạo, đồng thời đảm bảo tính ổn định trong vận hành hệ thống.

Trong khuôn khổ Thỏa thuận Paris, Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để thực hiện mục tiêu này, chính phủ đang đẩy mạnh các dự án điện gió ngoài khơi, điện mặt trời áp mái và năng lượng sinh khối tại nhiều địa phương.

Song song với đó, các nghiên cứu về công nghệ năng lượng tái tạo cũng được chú trọng nhằm cải thiện hiệu suất và giảm chi phí. Việc xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch theo Quyết định 2233/QĐ-TTg ngày 28/12/2020 đã tạo môi trường thuận lợi để thu hút đầu tư và thúc đẩy ngành năng lượng tái tạo phát triển bền vững.

Với các chính sách và chiến lược đồng bộ, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển năng lượng tái tạo. Những nỗ lực này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mở ra cơ hội lớn để xây dựng một hệ thống năng lượng bền vững và hiện đại trong tương lai.

Chuyển đổi năng lượng tại khu công nghiệp là cần thiết

Theo ông Phạm Hồng Điệp, các khu công nghiệp tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong tổng sản lượng công nghiệp và xuất khẩu, nhưng cũng là nguồn phát thải khí nhà kính lớn. Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo tại các khu công nghiệp là giải pháp thiết yếu, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.

Một số giải pháp được đề xuất bao gồm: Lắp đặt điện mặt trời và khai thác năng lượng gió. Các khu công nghiệp có thể tận dụng mái nhà xưởng để triển khai hệ thống điện mặt trời, hoặc khai thác tiềm năng gió tại khu vực ven biển, tạo nguồn năng lượng sạch, giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia.

Ngoài ra, sử dụng năng lượng sinh khối từ phụ phẩm nông nghiệp và chất thải hữu cơ trong ngành chế biến gỗ hoặc nông sản cũng là một hướng đi khả thi. Giải pháp này không chỉ giảm thiểu tác động môi trường mà còn tiết kiệm chi phí năng lượng.

Ông Điệp cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư công nghệ tối ưu hóa năng lượng và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, giúp giảm lãng phí, chi phí vận hành và lượng khí thải, góp phần bảo vệ môi trường.

Cần “trợ lực” từ chính sách

Ông Phạm Hồng Điệp nhận định, rằng mặc dù việc phát triển năng lượng tái tạo tại các khu công nghiệp ở Việt Nam mang lại nhiều cơ hội, nhưng vẫn đối mặt với không ít thách thức lớn.

Trước tiên, chi phí đầu tư ban đầu và hạ tầng thiếu đồng bộ là một trở ngại đáng kể. Việc xây dựng các hệ thống năng lượng tái tạo như điện mặt trời hay điện gió đòi hỏi nguồn vốn lớn, trong khi cơ sở hạ tầng tại nhiều khu công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu triển khai.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực chuyên môn về năng lượng tái tạo còn hạn chế. Đây là yếu tố quan trọng nhưng lại chưa được đào tạo và phát triển đồng bộ, gây khó khăn trong việc triển khai các công nghệ xanh hiệu quả.

Rủi ro tài chính và chính sách không ổn định cũng là thách thức đối với doanh nghiệp. Ông Điệp nhấn mạnh rằng sự thiếu minh bạch và ổn định trong các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ khiến các doanh nghiệp khó huy động vốn cho các dự án năng lượng tái tạo.

Ngoài ra, sự biến động của nguồn cung năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, vốn phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, tạo ra áp lực lớn. Để giải quyết vấn đề này, cần áp dụng các giải pháp lưu trữ năng lượng hoặc kết nối lưới điện giữa các khu vực.

Cùng với đó, nhận thức và chính sách hỗ trợ tại địa phương chưa đồng đều, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa, đã cản trở việc triển khai các dự án năng lượng bền vững. Theo ông Điệp, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ Chính phủ để tháo gỡ những rào cản này và thúc đẩy phát triển bền vững.