Giải pháp thu hút vốn FDI vào năng lượng tái tạo

Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trên bản đồ năng lượng tái tạo toàn cầu, nhờ sở hữu nguồn tài nguyên dồi dào cùng những chính sách khuyến khích đầu tư ngày càng hoàn thiện. Theo TS. Nguyễn Thị Oanh, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Việt Nam có lợi thế lớn trong khai thác năng lượng mặt trời và năng lượng gió, đồng thời đang đẩy mạnh quá trình chuyển đổi năng lượng nhằm giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Đây là bước đi chiến lược để phát triển nguồn năng lượng bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành năng lượng tái tạo.

Bứt phá nhờ FDI và sự quan tâm của các "ông lớn"

Theo thống kê, từ năm 2018, đầu tư vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam đã đạt mức kỷ lục 5,2 tỷ USD, tăng gấp 9 lần so với năm trước đó. Đặc biệt, trong giai đoạn 2015-2022, Việt Nam thu hút tới 106,8 tỷ USD vốn FDI vào lĩnh vực này, đứng thứ hai trong số các nền kinh tế đang phát triển. Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã nhận thấy tiềm năng to lớn của thị trường năng lượng tái tạo tại Việt Nam.

Các doanh nghiệp như First Solar (Mỹ) và JA Solar Investment (Hồng Koong, Trung Quốc) đã triển khai những dự án lớn tại Việt Nam. Điển hình, First Solar đã đầu tư 830 triệu USD vào hai nhà máy sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời tại TP. Hồ Chí Minh. Tại Bắc Giang, JA Solar đã hoàn thành hai trong ba dự án với tổng vốn đăng ký 589 triệu USD tại các khu công nghiệp Quang Châu và Việt Hàn. Không chỉ dừng lại ở đó, Trina Solar - một trong những nhà cung cấp giải pháp năng lượng mặt trời hàng đầu - đã vận hành nhà máy trị giá 203 triệu USD tại Thái Nguyên vào tháng 8/2023.

Sự tham gia của các tập đoàn lớn đã giúp Việt Nam phát triển các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn. Ví dụ, nhà máy điện mặt trời nổi Đầm Trà Ổ (Bình Định) với công suất 51MW và nhà máy điện mặt trời Vĩnh Long (49MW) đều đang vận hành hiệu quả, góp phần nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu năng lượng trong nước.

Singapore là một trong những quốc gia đầu tư mạnh mẽ vào thị trường năng lượng tái tạo Việt Nam. Tập đoàn Sembcorp, với 49,5% vốn do quỹ đầu tư chính phủ Singapore Temasek Holdings nắm giữ, đã đầu tư vào nhiều dự án quan trọng. Đáng chú ý, Sembcorp đã hợp tác cùng Tổng công ty Cổ phần Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PTSC) để phát triển dự án điện gió ngoài khơi với công suất 2.300 MW. Đây là một trong những dự án lớn nhất trong khu vực, với sản lượng điện nhập khẩu từ Việt Nam đáp ứng khoảng 10% nhu cầu hàng năm của Singapore.

Ngoài ra, vào tháng 6/2024, Sembcorp Solar Vietnam đã hoàn thành việc mua lại ba dự án điện mặt trời và điện gió của Tập đoàn Gelex với tổng công suất 196 MW. Đây là minh chứng rõ nét cho sự hấp dẫn của thị trường năng lượng tái tạo Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, việc thu hút FDI vào ngành năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn gặp phải một số trở ngại. Các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại về tính minh bạch trong chính sách và hệ thống pháp luật chưa đồng bộ. Điều này đã làm giảm tốc độ triển khai nhiều dự án quan trọng và hạn chế khả năng tận dụng hết tiềm năng phát triển của ngành.

Bên cạnh đó, để thực hiện cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và các mục tiêu tăng trưởng xanh, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư. Việc đẩy mạnh các cải cách chính sách, minh bạch hóa thủ tục hành chính và tăng cường hợp tác quốc tế sẽ đóng vai trò quyết định trong việc hiện thực hóa những mục tiêu chiến lược này.

Với sự quan tâm ngày càng lớn từ các nhà đầu tư quốc tế và tiềm năng nội tại dồi dào, ngành năng lượng tái tạo Việt Nam đang đứng trước cơ hội phát triển đột phá. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng và hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của khu vực, Việt Nam cần giải quyết những thách thức còn tồn tại, đồng thời xây dựng một nền tảng vững chắc để thu hút dòng vốn FDI bền vững hơn trong tương lai.

Giải pháp từ chuyên gia

Theo TS. Nguyễn Thị Oanh để đẩy mạnh thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược.

TS. Oanh nhấn mạnh, cần khẩn trương xây dựng và ban hành Luật Năng lượng tái tạo. Hiện nay, Việt Nam đã có Luật Điện lực và Luật Sử dụng hiệu quả và tiết kiệm năng lượng, nhưng các quy định này chưa đề cập sâu về năng lượng tái tạo. Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thúc đẩy triển khai các hoạt động đầu tư và phát triển trong lĩnh vực này. Song song đó, cần hoàn thiện cơ chế ưu đãi thuế đối với các thiết bị năng lượng tái tạo và thiết bị hiệu suất cao, tạo động lực thu hút các nhà đầu tư.

Để hấp dẫn các nhà đầu tư lớn trên thế giới, TS. Oanh đề xuất xây dựng hành lang pháp lý phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Điều này bao gồm việc tạo lập một thị trường điện cạnh tranh, mở rộng lưới điện kiểm soát dành riêng cho năng lượng tái tạo và xây dựng các chính sách hỗ trợ cụ thể cho FDI trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, cần tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng như giữa các ngành liên quan, nhằm thúc đẩy hợp tác và phát triển toàn diện.

Việc quảng bá và thu hút FDI cần tập trung vào các lĩnh vực sử dụng công nghệ cao, tiên tiến, thân thiện với môi trường, ít thâm dụng lao động nhưng mang lại giá trị gia tăng cao. Đặc biệt, các hội nghị xúc tiến đầu tư cần được tổ chức thường xuyên để thu hút những dòng vốn chất lượng cao vào năng lượng tái tạo. Đồng thời, Việt Nam cần khuyến khích hình thức hợp tác đối tác công tư (PPP), kết hợp với đầu tư xây dựng hạ tầng phục vụ phát triển năng lượng xanh.

Vị Tiến sĩ này cũng cho rằng, việc phát triển năng lượng tái tạo phải đi đôi với đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng công nghệ và các khu công nghệ cao, đặc biệt tại địa phương. Đồng thời, cần đẩy nhanh chuyển đổi số trong kinh tế để tối ưu hóa hiệu quả quản lý và khai thác năng lượng tái tạo.

Một yếu tố quan trọng khác là hỗ trợ vốn hiệu quả cho các dự án năng lượng tái tạo, bao gồm trợ giá và hỗ trợ lắp đặt công nghệ mới. TS. Oanh dẫn chứng từ kinh nghiệm quốc tế, nhấn mạnh rằng giai đoạn đầu phát triển năng lượng tái tạo đòi hỏi nguồn lực lớn. Tuy nhiên, trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn chế, Việt Nam có thể tận dụng các thỏa thuận quốc tế như JETP (Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng) hoặc huy động vốn từ trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, nhằm đáp ứng các tiêu chí phát triển bền vững.

Với những giải pháp toàn diện này, Việt Nam có cơ hội tạo bước đột phá trong thu hút FDI và phát triển ngành năng lượng tái tạo, góp phần hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong tương lai.