Tổng quan Thương vụ Việt Nam tại Canada

Những lưu ý cho doanh nghiệp Việt Nam

Trải qua hơn 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam và Canada, mối quan hệ thương mại giữa hai nước ngày càng phát triển. Theo số liệu của Bộ Công Thương, năm 2023, Việt Nam đã xuất khẩu 9,82 tỷ USD vào Canada.

Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Canada trong ASEAN, với giá trị thương mại song phương đạt gần 14 tỷ CAD (10,37 tỷ USD) trong năm 2023. (Nguồn: Vietnam+)

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, xuất khẩu 9 tháng đầu năm 2024 của Việt Nam sang Canada đã đạt trên 4,6 tỷ USD, tăng 11,4% so với cùng kỳ năm 2023. Mức tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam đang ghi nhận giảm so với các tháng trước. Kể cả nếu mức tăng trưởng này vẫn được duy trì, dự kiến theo số liệu Việt Nam, đến cuối năm 2024, xuất khẩu của Việt Nam sang địa bàn vẫn chưa phục hồi được về mức 7 tỷ USD của năm 2022.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang địa bàn sau dệt may là điện thoại và linh kiện đang sụt giảm rất mạnh, tới 41% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến 9 tháng, Việt Nam mới xuất khẩu được 409 triệu USD nhóm HS 85 trong khi đó, các năm trước, Việt Nam thường xuất khẩu tới trên 900 triệu USD/năm. Việc sụt giảm bất thường của nhóm hàng này đang là yếu tố khiến tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang địa bàn không được như kỳ vọng.

Thương vụ Việt Nam tại Canada cho hay, trong thời gian qua, lợi thế thuế quan mà Hiệp định CPTPP mang lại cho hàng xuất khẩu Việt Nam đã dần mất đi do Canada đã có và đang đẩy mạnh ký kết các hiệp định thương mại tự do với một loạt các đối tác Nam Mỹ và trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (Malaysia, Ấn Độ, Indonesia, Canada - ASEAN…). Đây đều là những nước có cơ cấu mặt hàng khá tương đồng với Việt Nam.

Bên cạnh đó, Canada cũng kêu gọi các doanh nghiệp hướng về khối kinh tế Nam Mỹ và hướng về các nước đồng minh (nearshoring/friendshoring) để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững và đáng tin cậy. Xu hướng này đang tác động tiêu cực đến xuất khẩu một số mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như: trái cây, thuỷ sản, dệt may.

Trong năm 2023, qua theo dõi số liệu sở tại, Canada đặc biệt đẩy mạnh nhập khẩu từ Ecuador, Argentina, Chile và Mexico. Ngoại trừ Argentina, cả Ecuador, Chile và Mexico đều có FTAs song phương với Canada. Trong khối ASEAN, Canada cũng tăng cường nhập khẩu từ Philippines, Malaysia và Indonesia.

Ngoài việc mất lợi thế về thuế quan, chi phí logistics nội địa tại Canada cao khiến giá xuất khẩu của Việt Nam kém cạnh tranh so với các nước láng giềng Nam Mỹ. Yếu tố giá xăng dầu vận tải cao, tình trạng chậm bốc dỡ hàng tại các cảng ở Canada do thiếu nhân công cũng là những lý do khiến hàng Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với các nhà xuất khẩu Nam Mỹ.

Thêm vào đó, trong lĩnh vực dệt may, Việt Nam còn gặp bất lợi lớn khi không còn được hưởng ưu đãi Phổ cập thuế quan tăng cường vào cuối năm 2024. Đầu năm 2023, Canada đã công bố gia hạn danh sách các nước được hưởng ưu đãi thuế quan thuộc nhóm kém phát triển (LDCs) được hưởng Ưu đãi phổ cập thuế quan và đưa ra Chương trình Ưu đãi phổ cập thuế quan tăng cường đến năm 2034, đồng thời đơn giản hoá các thủ tục hành chính cho các nhà nhập khẩu Canada.

Chương trình Ưu đãi phổ cập thuế quan tăng cường là một chương trình ưu đãi thuế mới được Canada lập ra trong kế hoạch ngân sách năm nay nhằm đưa ra những ưu đãi cho các nước mà theo Canada đạt được các tiêu chuẩn về nhân quyền, bình đẳng giới, điều kiện lao động và biến đổi khí hậu (hiện chưa rõ các điều kiện của Canada có tương tự như của EU hay không).

Trong khi Chương trình Ưu đãi phổ cập thuế quan thông thường sẽ không áp đặt thêm các tiêu chí về xã hội và môi trường. Đây là bất lợi lớn cho ngành dệt may Việt Nam khi các đối thủ dệt may cạnh tranh lớn của chúng ta như Bangladesh, Campuchia, Haiti, Sri Lanka, Pakistan, Kenya, Egypt và El Salvador sẽ tiếp tục hưởng GSP mà không phải chịu các ràng buộc về xã hội và môi trường; đồng thời được hưởng quy định về xuất xứ dệt may đơn giản hơn.

Điểm tên 5 thách thức trong xuất khẩu vào Canada

Nhìn chung, tình hình thị trường Canada trong năm 2024 và các năm tiếp theo sẽ đặt ra nhiều thách thức đối với triển vọng duy trì kim ngạch xuất khẩu hoặc tăng trưởng xuất khẩu vào địa bàn.

Thứ nhất, là do yếu tố suy thoái kinh tế, lãi suất cao và lạm phát thực phẩm cao sẽ buộc các hộ gia đình và doanh nghiệp giảm chi tiêu, mua sắm.

Thứ hai, để thúc đẩy xuất khẩu, Canada đang duy trì chính sách tỷ giá thấp, khiến hàng của Việt Nam trở nên đắt hơn nhiều so với trước đây (do được báo giá bằng USD). Bên cạnh đó, chính sách tỷ giá này cũng khiến các doanh nghiệp ngần ngại đầu tư, mua sắm thiết bị, hàng trữ kho, tạo ra một chu trình luẩn quẩn, trong đó, do không đầu tư, sẽ không có năng lực sản xuất, PMI tiếp tục giữ mức thấp, ảnh hưởng tiêu cực đến cả xuất khẩu và nhập khẩu của Canada.

Thứ ba, mô hình tiêu dùng của Canada trong thời gian tới sẽ khác hẳn 2 năm trước đây (mua sắm ồ ạt sau Covid-19 do dư tiền tiết kiệm: Nhập khẩu của Canada năm 2021 tăng 21% so với 2020 và năm 2022 tăng 16% so với năm 2021) và dự kiến dao động ổn định ở ngưỡng 450-500 tỷ USD. Nói cách khác, nhu cầu nhập khẩu của thị trường Canada sẽ sụt giảm trong những năm tới để trở về mức tiêu dùng thông thường.

Thứ tư, cơ cấu tăng trưởng của Canada dự kiến khó có thể thay đổi theo hướng đột phá trong 2-3 năm tới; kể cả với sự thay đổi Chính phủ thì các tác động chính sách cũng cần thời gian để dẫn đến tăng trưởng thực của nền kinh tế; trong khi đó, hậu quả của chính sách lãi suất và nhập cư đối với nền kinh tế Canada sẽ mất rất nhiều thời gian để giải quyết. Hiện nay, động lực tăng trưởng chủ yếu của Canada không phải là sản xuất mà là từ tăng xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ và tăng quy mô dân cư; trong khi năng suất lao động càng ngày càng thấp so với các nước G7 khác.

Thứ năm, khi nền kinh tế suy thoái, đời sống khó khăn, làn sóng bảo hộ cực đoan và sử dụng các biện pháp phòng vệ sẽ có nguy cơ ngày càng nhiều. Hiện nay, Canada đã khởi xướng 18 vụ việc trong các lĩnh vực mặt hàng khác nhau đối với Việt Nam, đã có tác dụng ngăn chặn xuất khẩu ngay lập tức đối với các dòng sản phẩm này.

Đồng hành hỗ trợ doanh nghiệp các bên kết nối giao thương

Hiện nay, cơ cấu hàng xuất khẩu công nghiệp nội địa của Việt Nam sang Canada chủ yếu là nhóm ngành hàng dệt may, đồ chơi và đồ gỗ nội thất (40% giá trị kim ngạch), nhóm mặt hàng này dự báo khó có khả năng giữ mức tăng trưởng cao trong năm 2024 và các năm tới; trừ sản phẩm ô tô điện của Vinfast.

Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam – Canada, với chủ đề Tăng cường kết nối trong lĩnh vực sản xuất và năng lượng, do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì. (Ảnh: Moit)

Đối với nhóm mặt hàng điện thoại, linh kiện, máy móc thiết bị và sản phẩm điện tử (50% tổng kim ngạch) là nhóm ngành hàng chủ yếu do các doanh nghiệp FDI cung ứng hiện phụ thuộc mạnh về nguồn cung đầu vào của các sản phẩm và linh kiện trung gian; hiện nay thị trường Canada vẫn có nhu cầu cao đối với các mặt hàng này. Dự báo trong các năm tới, nhóm mặt hàng vẫn có khả năng tăng trưởng xuất khẩu tốt là: da giày, sản phẩm từ da, sản phẩm mũ đội đầu.

Nhóm các nguyên liệu đầu vào cho sản xuất như cao su, sắt thép, chất dẻo nguyên liệu và hoá chất (5%)… có sự sụt giảm mạnh và tiềm năng tăng trưởng trở lại phụ thuộc vào tốc độ khôi phục các đơn hàng và tăng trưởng sản xuất công nghiệp của Canada.

Các ngành hàng cơ khí hàng hải, ô tô, cơ khí chính xác, điện tử điện mãy và túi xách vẫn là những lĩnh vực duy trì được tăng trưởng và có lợi thế cạnh tranh. Đáng lưu ý, đây hầu như là những ngành hàng Trung Quốc chiếm thị phần khá lớn, vì vậy Việt Nam có nhiều lợi thế để được các doanh nghiệp Canada tìm đến như nguồn cung thay thế.

Đối với các lĩnh vực ngành hàng này (trừ túi xách), Việt Nam đều có thị phần chưa lớn và hoàn toàn có tiềm năng mở rộng thị phần trong thời gian tới. Ngoài việc triển khai nhiều sự kiện quảng bá tiềm năng công nghiệp và đầu tư ở khắp các tỉnh bang Canada để giới thiệu năng lực sản xuất và trình độ công nghiệp hoá cao của Việt Nam, Thương vụ cũng dành chuyên mục để giới thiệu quảng bá Cơ sở dữ liệu các doanh nghiệp công nghiệp của Việt Nam cũng như để giới thiệu từng doanh nghiệp cụ thể trên trang web tiếng Anh nhằm truyền thông cho các doanh nghiệp của Việt Nam.

Thương vụ cũng phối hợp chặt chẽ với các Hiệp hội (Hiệp hội da giày túi xách, Hiệp hội công nghiệp phụ trợ…) và Cục Công nghiệp để chuyển các cơ hội kết nối giao thương và các đơn hàng của các doanh nghiệp Canada có yêu cầu.

Trong thời gian tới, Thương vụ tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp tham dự các hội chợ triển lãm tại Canada đồng thời tổ chức một số đoàn doanh nghiệp Canada vào Việt Nam để tìm kiếm các cơ hội làm ăn kinh doanh tại thị trường này.