Tổng quan về Thương vụ Việt Nam tại Liên bang Nga

Lịch sử hình thành và chức năng, nhiệm vụ

Liên bang Nga là một nền kinh tế hỗn hợp có thu nhập trung bình cao với nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ, đặc biệt là dầu mỏ và khí tự nhiên. Quốc gia này có diện tích lớn nhất trên thế giới và là nhà sản xuất dầu lửa lớn nhất. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga vào năm 2023 là 2,021 nghìn tỷ USD.

Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô (nay là Nga) vào ngày 30/1/1950, mở đường cho tình hữu nghị bền chặt và hợp tác tốt đẹp giữa hai nước. Trong gần 75 năm qua, quan hệ song phương ngày càng phát triển một cách toàn diện và sâu rộng.

Hai nước đã ký Hiệp định về nguyên tắc quan hệ hữu nghị Việt Nam - Nga vào ngày 16/6/1994, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược vào năm 2001 và nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2012. Năm 2021, hai nước đã ban hành Tuyên bố chung về tầm nhìn chung của quan hệ đối tác chiến lược toàn diện đến năm 2030. Trong khuôn khổ mối quan hệ đó, hợp tác Việt - Nga đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ trên tất cả các lĩnh vực. Với vai trò của mình, thời gian qua, Thương vụ Việt Nam tại Liên Bang Nga kiêm nhiệm Ca-dắc-xtan, Ác-mê-ni-a, A-déc-bai-dan, Gru-di-a và Liên minh kinh tế Á-Âu (EAEU) đã có nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp các bên kết nối giao thương, thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại.

Hiện, Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Nga ở khu vực Đông Nam Á. Nga là một trong 5 đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam ở châu Âu. Hai nước cũng có những dự án đầu tư sang nhau, trong đó có những lĩnh vực quan trọng và là thế mạnh của Nga như năng lượng, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo...

Doanh nghiệp Việt Nam - Nga giao lưu tìm kiếm cơ hội hợp tác kinh doanh. Ảnh: Thương vụ Việt Nam tại Liên bang Nga

Theo lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương), mặc dù chịu tác động của tình hình bất ổn của thế giới và khu vực, kim ngạch thương mại năm 2023 vẫn đạt hơn 3,6 tỷ USD, tăng nhẹ 2,3% so với cùng kỳ năm 2022.

Trong 9 tháng năm 2024, kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đạt 3,52 tỷ USD, tăng 40,4% so với cùng kỳ năm 2023.

Trong đó, xuất khẩu đạt 1,78 tỷ USD, tăng 50,1%; nhập khẩu đạt 1,74 tỷ USD, tăng 31,6%. Cũng trong 9 tháng qua, các nhóm hàng xuất khẩu có mức tăng trưởng cao như: hàng thủy sản đạt 164,5 triệu USD (tăng 94,7% so với cùng kỳ năm 2023); gạo đạt 6,5 triệu USD (tăng 130,9%); xuất khẩu bánh kẹo và các sản phẩm từ ngũ cốc đạt 23,3 triệu USD (tăng 123,7%); xuất khẩu hàng dệt may đạt 616,3 triệu USD (tăng 117,7%); máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác đạt 176,6 triệu USD (tăng 68,7%); cao su đạt 34,8 triệu USD (tăng 49%).

Các nhóm hàng nhập khẩu có mức tăng trưởng cao gồm: Phân bón các loại, than các loại, giấy các loại, linh kiện, phụ tùng ô tô; phương tiện vận tải khác và phụ tùng...

Hợp tác chiến lược trong lĩnh vực năng lượng - dầu khí

Đáng chú ý, theo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, điểm nhấn quan trọng trong hợp tác kinh tế giữa hai nước là sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực năng lượng, dầu khí với các dự án lớn. Ngoài liên doanh Vietsovpetro là lá cờ đầu trong hợp tác dầu khí, hai bên đã có thêm những liên doanh khác đang hoạt động tích cực ở cả hai nước.

“Hợp tác trên lĩnh vực năng lượng - dầu khí là trụ cột quan trọng hàng đầu trong quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Nga”, lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ nhấn mạnh.

Hiện nay, hợp tác trong lĩnh vực năng lượng - dầu khí giữa hai nước không chỉ diễn ra trong lĩnh vực thăm dò khai thác dầu thô, mà đã dần mở rộng sang các lĩnh vực triển vọng khác như xây dựng nhà máy điện khí, cung cấp khí thiên nhiên hóa lỏng cho Việt Nam và xây dựng hạ tầng và phát triển năng lượng tái tạo, sản xuất nhiên liệu động cơ, cũng như hiện đại hóa các cơ sở năng lượng của Việt Nam.

Liên quan đến hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp, thời gian qua, hai bên đã đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu nguyên liệu phục vụ sản xuất công nghiệp, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn thường xuyên nhập khẩu than từ các đối tác của Nga để phục vụ nhu cầu trong nước. Về hợp tác trong sản xuất ô tô, hai bên đã ký Nghị định thư giữa Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Nga về hỗ trợ sản xuất các phương tiện vận tải có động cơ trên lãnh thổ Việt Nam (Nghị định thư).

Ngoài ra, hai bên cũng đang nghiên cứu để thúc đẩy hợp tác trong một số lĩnh vực tiềm năng như cơ khí, luyện kim, hóa chất, chế biến khoáng sản, cung cấp và sản xuất trang thiết bị phục vụ các dự án năng lượng, dự án giao thông vận tải...

Đánh giá về quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước, ông Dương Hoàng Minh - Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Liên bang Nga - nhận định, thời gian qua, hợp tác thương mại hai nước tăng trưởng tích cực và có nhiều động lực.

Động lực lớn nhất là cả hai bên đã từng bước tháo gỡ được những khó khăn trong việc vận chuyển hàng hóa; các tuyến vận tải biển (tuyến Vladivostok - Hải Phòng - TP. Hồ Chí Minh), vận tải đường sắt (tuyến đường sắt liên vận quốc tế Việt Nam - Trung Quốc - Nga)... đã từng bước được giải quyết.

Thêm vào đó, từ ngày 4/6/2023, Hãng hàng không IAERO của Nga thực hiện chuyến bay trực tiếp giữa Nga (thành phố Irkusk) và Việt Nam (Hà Nội) bằng máy bay của Nga 2 chuyến/tuần. Đường bay trực tiếp giữa Matxcơva và TP. Hồ Chí Minh hai nước đã được nối lại từ cuối tháng 1/2024. Hiện nay, Nga và Việt Nam đã nới lỏng các quy định về visa cho công dân của nhau (từ ngày 1/8/2023 công dân Việt Nam đã có thể xin visa điện tử vào Nga, từ ngày 15/8, người Nga có thể lưu trú tại Việt Nam đến 45 ngày miễn visa)... những thuận lợi này đã và đang tạo ra những cơ hội để hai bên thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư, du lịch.

Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) Vũ Bá Phú phát biểu tại Chương trình Giao thương doanh nghiệp Việt Nam - Liên bang Nga. Ảnh: Thương vụ Việt Nam tại Liên bang Nga

Cùng đó, là hoạt động xúc tiến thương mại của các doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường Nga đang được chú trọng và đẩy mạnh. Từ cuối năm ngoái, khi Đại sứ quán Việt Nam phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức triển lãm “Hàng Việt Nam chất lượng cao” tại Tổ hợp Thương mại Hà Nội - Moscow đã tạo ra hiệu ứng rất tích cực. Năm nay, rất nhiều đoàn của Việt Nam đã sang Nga để tìm hiểu thị trường.

Đặc biệt, trong tháng 9, đoàn 50 doanh nghiệp Việt Nam đã tham dự Hội chợ Thực phẩm và đồ uống quốc tế tại Liên bang Nga. Song song với đó là một đoàn doanh nghiệp thực hiện công tác giao thương với các doanh nghiệp Nga. Trong tháng 11 này, đoàn doanh nghiệp của Hiệp hội Tiêu dùng Việt Nam và Hội Doanh nghiệp Hà Nội cũng sẽ tổ chức đoàn xúc tiến thương mại tại Liên bang Nga. Chính những yếu tố này đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy giao thương giữa hai nước, góp phần làm tăng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước trong thời gian vừa qua.

Bên cạnh những thuận lợi, Tham tán Thương mại Dương Hoàng Minh cho rằng, hợp tác kinh tế - thương mại giữa hai nước đang đứng trước các thử thách rất lớn trong bối cảnh kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn. Mặc dù các cơ quan chức năng cả hai bên đã có nhiều nỗ lực nhưng hoạt động xuất nhập khẩu hay hoạt động triển khai các dự án đầu tư song phương vẫn còn nhiều rào cản.

Doanh nghiệp hai nước cần tận dụng tốt hơn nữa những lợi thế từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Kinh tế Á Âu (Việt Nam - EAEU FTA); trong đó, doanh nghiệp Nga có thể tăng cường đầu tư sản xuất các sản phẩm Nga có thế mạnh tại Việt Nam để xuất khẩu ngược về Nga và các nước SNG hoặc sang các thị trường khác mà Việt Nam có FTA.

Đối với doanh nghiệp xuất khẩu trong nước, Thương vụ khuyến cáo, để tìm hiểu thị trường, tìm kiếm khách hàng tại Liên bang Nga, các doanh nghiệp nên trực tiếp tham dự trưng bày sản phẩm hoặc tham quan các triển lãm chuyên ngành lớn của Liên bang Nga.