Tăng cường sự tham gia của đồng bào Xơ Đăng trong chuỗi liên kết sâm Ngọc Linh

Xã Trà Linh hiện là xã có quy hoạch vùng trồng sâm Ngọc Linh lớn nhất cả nước. Với gần 100% người dân là đồng bào dân tộc Xơ Đăng, việc trồng, phát triển Sâm Ngọc Linh có vai trò quan trọng trong tạo sinh kế bền vững cho người dân. Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Trần Ngọc Hiên, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Linh về định hướng của xã về phát triển chuỗi liên kết trồng, chế biến, tiêu thụ sâm Ngọc Linh có sự tham gia của đồng bào dân tộc Xơ Đăng.

Đẩy mạnh liên kết chuỗi sản xuất sâm Ngọc Linh

- Xin ông thông tin về diện tích quy hoạch vùng trồng và định hướng phát triển chuỗi giá trị, xúc tiến thương mại cho sâm Ngọc Linh trên địa bàn xã?

Ông Trần Ngọc Hiên: Xã Trà Linh nằm trong khu vực núi Ngọc Linh, nơi hội tụ điều kiện tự nhiên, khí hậu, thổ nhưỡng đặc hữu phù hợp để phát triển Sâm Ngọc Linh và các loài dược liệu khác với tổng diện tích quy hoạch dược liệu là: 8.428,26ha gồm các loại dược liệu như: sâm Ngọc Linh, đẳng sâm, thất diệp nhất chi hoa, lan kim tuyến, quế trà my, đương quy… phân bố rộng khắp theo từng điều kiện thích nghi của từng loài như độ cao, độ dốc, khí hậu, thổ nhưỡng, độ ẩm…

Trong đó, tổng diện tích rừng tự nhiên vùng quy hoạch sâm Ngọc Linh là 7.365,08 ha (rừng đặc dụng chiếm 2.708,05 ha, rừng phòng hộ 4.349,70 ha và rừng sản xuất 307,33 ha).

Trên cơ sở tiềm năng và thành tựu đã đạt được, UBND xã Trà Linh xác định giai đoạn 2025-2030 là then chốt để bứt phá. Với quyết tâm cao độ, xã Trà Linh sẽ tập trung vào các giải pháp và định hướng trọng tâm nhằm biến Trà Linh thành thủ phủ sâm Ngọc Linh của khu vực, đồng thời xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp. Bên cạnh đó, tối đa hóa nguồn lực để khai thác hiệu quả tiềm năng sâm Ngọc Linh và dược liệu, coi đây là mũi nhọn kinh tế đột phá.

Trong đó, về quy hoạch và quản lý vùng nguyên liệu, xã sẽ rà soát, bổ sung quy hoạch vùng trồng sâm Ngọc Linh và dược liệu (quế, đẳng sâm, sa nhân...) theo hướng chuyên canh, gắn với bảo vệ rừng. Ưu tiên phát triển sâm Ngọc Linh tại rừng phòng hộ (4.349,70 ha), đặc biệt ở vùng đai cao trên 1.800m. Hướng dẫn hộ, doanh nghiệp hoàn thiện phương án nuôi, trồng, thu hoạch dược liệu đúng quy định. Khuyến khích hợp tác, liên doanh để sản xuất quy mô lớn. Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, phối hợp với các viện, trường để chọn tạo giống năng suất cao, chống chịu sâu bệnh; nghiên cứu quy trình canh tác bền vững, kỹ thuật chăm sóc, bảo quản và công nghệ chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm sâm Ngọc Linh đạt chuẩn quốc tế.

Về xúc tiến thương mại, phát triển chuỗi giá trị và xây dựng thương hiệu, xã sẽ khuyến khích liên kết sản xuất, thu mua, chế biến, tiêu thụ sâm Ngọc Linh và dược liệu. Xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho sâm Ngọc Linh Trà Linh.

Song song, tăng cường kiểm soát nguồn gốc và chất lượng, nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát, truy xuất nguồn gốc, chống hàng giả, hàng nhái. Thực hiện nghiêm Thông tư 27/2025/TT-BNNMT về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm.

Ngoài ra, phát triển nông nghiệp đa dạng, duy trì ổn định sản lượng lương thực, phát triển chăn nuôi an toàn sinh học, khuyến khích mô hình kinh tế tổng hợp dưới tán rừng để tăng thu nhập.

"Chìa khoá" thoát nghèo của đồng bào

- Vai trò của việc phát triển vùng trồng, hình thành chuỗi liên kết trồng, chế biến, tiêu thụ sâm Ngọc Linh đối với đời sống đồng bào dân tộc Xơ Đăng trên địa bàn xã Trà Linh, thưa ông?

Ông Trần Ngọc Hiên: Xã Trà Linh được thành lập trên cơ sở nhập xã Trà Nam và xã Trà Linh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam cũ), có tổng diện tích tự nhiên 158,19km2 ; gồm với 1.741 hộ/7.014 nhân khẩu. Trong đó, dân tộc Xê Đăng chiếm tới 99,97,% cơ cấu dân tộc; dân tộc khác chiếm 0,03%.

Là xã vùng cao, đời sống của người dân còn nhiều khó khăn. Với lợi thế thổ nhưỡng phù hợp để phát triển vùng trồng sâm Ngọc Linh, xã Trà Linh coi đây là một giải pháp đột phá, mũi nhọn để phát triển kinh tế, tạo sinh kế, giảm nghèo bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân, gìn giữ tài nguyên rừng và vảo tồn hệ sinh thái rừng.

Hiện xã Trà Linh đang có diện tích trồng sâm Ngọc Linh lớn nhất cả nước. Chính quyền xã xác định phát triển, hình thành các chuỗi liên kết vùng trồng, chế biến, tiêu thụ sâm Ngọc Linh. Trong đó, tăng cường chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh tiêu thụ là yếu tổ quyết định để tăng giá trị gia tăng cho cây sâm Ngọc Linh.

Xác định phát triển chuỗi liên kết vùng trồng, chế biến, tiêu thụ sâm Ngọc Linh không chỉ tạo sinh kế, việc làm mà còn đem lại cơ hội làm giàu cho đồng bào Xơ Đăng, thời gian tới, xã Trà Linh sẽ chú trọng tăng cường hơn nữa sự tham gia sâu của người dân vào các hoạt động phát triển chuỗi liên kết.

Trên thực tế, hiện tại, xã Trà Linh đã có hàng trăm hộ gia đình tham gia trồng sâm dưới tán rừng, tham gia vào các mô hình liên kết hợp tác xã để ổn định đầu ra cho sản phẩm.

- Để hoạt động phát triển vùng trồng, xúc tiến thương mại trong thời gian tới có hiệu quả, ngoài sự nỗ lực của người dân và chính quyền xã, Trà Linh cần những trợ lực nào, thưa ông?

Ông Trần Ngọc Hiên: Để thực hiện thành công mục tiêu đưa Trà Linh thành thủ phủ sâm Ngọc Linh của khu vực, khai thác hiệu quả tiềm năng Sâm Ngọc Linh và dược liệu, xã Trà Linh mong muốn cấp, các ngành quan tâm, hỗ trợ một cách mạnh mẽ và kịp thời 5 vấn đề.

Thứ nhất, đầu tư vùng nguyên liệu chuẩn hóa. Tập trung phát triển các vùng nguyên liệu sâm đạt tiêu chuẩn chất lượng cao, ứng dụng các quy trình canh tác bền vững và kiểm soát chặt chẽ từ khâu gieo trồng đến thu hoạch. Điều này nhằm đảm bảo nguồn cung sâm ổn định, đồng nhất về chất lượng và an toàn.

Thứ 2, về cơ chế, chính sách, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù cho vùng miền núi, vùng có cây dược liệu quý như sâm Ngọc Linh, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc đầu tư phát triển sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người dân và doanh nghiệp.

Thứ 3, ưu tiên phân bổ nguồn vốn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án đầu tư phát triển trọng điểm cho xã Trà Linh, đặc biệt là các dự án liên quan đến sâm Ngọc Linh và dược liệu, hạ tầng giao thông và môi trường.

Thứ 4, Hỗ trợ xã Trà Linh tiếp cận và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất, chế biến sâm Ngọc Linh và dược liệu, nâng cao năng lực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, giúp sản phẩm đạt chuẩn quốc tế.

Và cuối cùng và rất quan trọng đó là hỗ trợ xã Trà Linh trong việc quảng bá, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm sâm Ngọc Linh và dược liệu ra cả nước và quốc tế, xây dựng thương hiệu quốc gia cho sâm Ngọc Linh, khẳng định vị thế của xã Trà Linh trên bản đồ dược liệu Việt Nam.

Xin cảm ơn ông!