Tin Khu Vực 
Từng bước chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi khép kín
Sơn La, với diện tích đất nông nghiệp lớn và khí hậu phù hợp cho nhiều loại cây trồng, đã trở thành một trong những tỉnh dẫn đầu cả nước về diện tích cây ăn quả. Đây cũng là nguồn lực tạo sinh kế bền vững Thế nhưng, điểm yếu cố hữu của nền nông nghiệp tỉnh nhiều năm qua vẫn là tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu sự liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Điều này khiến nhiều sản phẩm dù có chất lượng cao nhưng chưa tạo được giá trị gia tăng, chưa xây dựng được thương hiệu mạnh trên thị trường.
Sơn La đã trở thành một trong những tỉnh dẫn đầu cả nước về các loại cây ăn quả (Ảnh: Sơn Lâm)
Trước thực trạng đó, tỉnh Sơn La đã sớm nhận thức rằng, muốn phát triển bền vững thì phải chuyển từ sản xuất tự phát sang mô hình liên kết khép kín, có doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân, đặc biệt là bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số cùng tham gia. Dựa trên Nghị định số 98/2018/NĐ-CP của Chính phủ về khuyến khích liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ xây dựng mô hình liên kết, hỗ trợ hạ tầng, vốn vay và cả đào tạo quản lý hợp đồng liên kết.
Cùng với đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Sơn La đã triển khai mạnh mẽ việc ứng dụng công nghệ số trong sản xuất nông nghiệp. Các hợp tác xã được tập huấn để chuyển từ ghi nhật ký sản xuất thủ công sang nhật ký điện tử, áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc, đảm bảo tính minh bạch cho từng lô hàng. Đây là bước tiến quan trọng giúp sản phẩm Sơn La đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, đặc biệt là xuất khẩu.
Điển hình trong chuyển đổi mô hình sản xuất là Công ty cổ phần Mía đường Sơn La. Doanh nghiệp này đã liên kết với hơn 10.500 hộ nông dân, tổ chức vùng nguyên liệu trên diện tích hơn 9.200 ha mía. Nhờ sự tham gia của doanh nghiệp, người dân không chỉ yên tâm về đầu ra mà còn được hướng dẫn áp dụng quy chuẩn kỹ thuật, nâng cao năng suất, chất lượng mía nguyên liệu, tạo nguồn cung ổn định cho nhà máy chế biến.
Ở lĩnh vực chăn nuôi, Công ty giống bò sữa Mộc Châu đã liên kết với 558 hộ dân, phát triển quy mô đàn bò lên gần 27.790 con. Với hình thức này, người chăn nuôi được cung cấp con giống, thức ăn, quy trình chăm sóc bài bản, đồng thời đảm bảo bao tiêu sản phẩm sữa đầu ra. Đây là một ví dụ rõ ràng về hiệu quả của chuỗi liên kết, khi nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp cùng chia sẻ lợi ích và trách nhiệm.
Không chỉ dừng lại ở mía đường hay sữa, mô hình liên kết còn phát huy trong cây cà phê. Nhà máy cà phê Phúc Sinh Sơn La đã ký hợp đồng với hơn 10.700 hộ nông dân, xây dựng vùng nguyên liệu cà phê Arabica gần 20.000 ha. Cách làm này đã giúp sản phẩm cà phê Sơn La không chỉ đáp ứng yêu cầu của các nhà rang xay quốc tế mà còn từng bước khẳng định thương hiệu cà phê vùng Tây Bắc.
Vùng nguyên liệu cà phê Sơn La đạt chuẩn xuất khẩu (Ảnh: Ngọc Hoa)
Ở nhóm cây ăn quả, HTX Nông nghiệp Đán Đăm và HTX Nông lâm nghiệp Huổi Mo đã xây dựng vùng nguyên liệu dứa gắn với tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc. Hai HTX này còn được cấp nhãn hiệu chứng nhận, góp phần nâng cao thương hiệu dứa Sơn La và mang lại thu nhập ổn định cho bà con. Song song, HTX Ngọc Hoàng cũng là một minh chứng tiêu biểu. Từ chỗ trồng ngô kém hiệu quả, HTX đã chuyển sang thanh long ruột đỏ, áp dụng VietGAP và liên kết xuất khẩu sang nhiều thị trường như Nga, Đức, Hàn Quốc, Pháp và Italy. Riêng năm 2024, HTX này đã xuất khẩu gần 1.000 tấn thanh long, khẳng định hiệu quả rõ rệt của mô hình liên kết.
Thách thức và giải pháp để phát triển bền vững
Mặc dù các mô hình liên kết đã mang lại hiệu quả rõ ràng, nhưng thực tế tại Sơn La vẫn tồn tại nhiều thách thức. Trình độ quản lý, kiến thức kỹ thuật của một bộ phận nông dân còn hạn chế, khiến việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, truy xuất nguồn gốc chưa đồng đều. Không ít hợp tác xã nhỏ vẫn lúng túng khi ký kết và thực hiện hợp đồng bao tiêu sản phẩm.
Nhiều sản phẩm cùa Sơn La đã chinh phục thị trường trong và ngoài nước (Ảnh minh hoạ)
Thị trường tiêu thụ cũng là một vấn đề. Nhiều sản phẩm dù đạt chuẩn vẫn chưa tìm được chỗ đứng ổn định do thiếu thương hiệu mạnh hoặc chưa gắn kết được với hệ thống phân phối lớn. Bên cạnh đó, hạ tầng chế biến, bảo quản sau thu hoạch còn thiếu và yếu, khiến sản phẩm dễ bị ép giá hoặc phải bán tháo khi vào mùa thu hoạch rộ.
Để khắc phục, Sơn La đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Tỉnh tập trung xây dựng thêm các mô hình liên kết 3 nhà (nông dân - HTX - doanh nghiệp), nhân rộng vùng nguyên liệu tập trung, có hợp đồng bao tiêu rõ ràng. Công tác đào tạo kỹ thuật, hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, chứng nhận sản phẩm OCOP tiếp tục được mở rộng. Song song, địa phương đẩy mạnh kêu gọi đầu tư vào hạ tầng chế biến, kho lạnh, đồng thời hỗ trợ hợp tác xã và doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.
Đặc biệt, Sơn La chú trọng đến việc mở rộng thị trường thông qua thương mại điện tử, kết nối với hệ thống phân phối lớn trong và ngoài nước, cũng như xúc tiến thương mại quốc tế. Với định hướng đó, tỉnh kỳ vọng sản phẩm nông nghiệp Sơn La không chỉ được tiêu thụ ổn định trong nước mà còn vươn xa hơn trên thị trường thế giới.
Từ những mô hình đã triển khai, có thể thấy rằng liên kết sản xuất - tiêu thụ - chế biến đang mở ra hướng đi đúng đắn cho nông nghiệp Sơn La. Khi nông dân, đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số, doanh nghiệp và hợp tác xã cùng tham gia vào chuỗi giá trị khép kín, lợi ích được chia sẻ hài hòa, sản xuất được chuẩn hóa, giá trị gia tăng được nâng cao. Với quyết tâm của địa phương, sự đồng hành của doanh nghiệp và nỗ lực của bà con, nông sản Sơn La chắc chắn sẽ có vị thế xứng đáng hơn, không chỉ trên thị trường trong nước mà còn trên bản đồ nông sản toàn cầu.
