Quy tắc xuất xứ và hướng đi của hàng hóa TP. Hồ Chí Minh ra thị trường quốc tế

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA), ưu đãi thuế quan không còn là lợi thế tự thân, mà phụ thuộc rất lớn vào khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ của doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp đã có đơn hàng, có thị trường xuất khẩu, nhưng vẫn chưa tận dụng được ưu đãi do vướng mắc về nguồn nguyên liệu, tổ chức chuỗi sản xuất và cách tiếp cận quy định xuất xứ hàng hóa. Tại TP. Hồ Chí Minh, địa bàn dẫn đầu cả nước về kim ngạch xuất nhập khẩu, câu chuyện Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) vì thế không chỉ là thủ tục hành chính, mà đang trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Bá Thành, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất nhập khẩu TP. Hồ Chí Minh cho rằng, việc làm chủ quy tắc xuất xứ và sử dụng hiệu quả giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) cần được đặt trong tổng thể chiến lược sản xuất - xuất khẩu của doanh nghiệp, gắn với liên kết chuỗi, tận dụng nguyên liệu nội địa và nội khối để khai thác thực chất các FTA.

Xuất xứ hàng hóa và thực tiễn tận dụng FTA tại TP. Hồ Chí Minh

- Thưa ông, TP. Hồ Chí Minh nhiều năm liền dẫn đầu cả nước về kim ngạch xuất nhập khẩu. Trong bối cảnh các hiệp hội vừa hợp nhất, vai trò của hiệp hội được thể hiện như thế nào trong việc hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trước những rào cản thương mại ngày càng gia tăng?

Ông Nguyễn Bá Thành: Trước hết, cần nhìn nhận rằng việc hợp nhất ba hiệp hội xuất nhập khẩu của TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu không đơn thuần là thay đổi về mặt tổ chức, mà là một bước tái cấu trúc cần thiết để thích ứng với bối cảnh thương mại mới. Khi thị trường quốc tế ngày càng khắt khe, rào cản kỹ thuật, rào cản thương mại gia tăng, doanh nghiệp không thể hoạt động đơn lẻ mà cần một không gian liên kết đủ rộng, đủ sâu để chia sẻ thông tin và kinh nghiệm.

Trong thời gian qua, hiệp hội tập trung tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại theo hướng thực chất, tạo diễn đàn để doanh nghiệp xuất nhập khẩu, doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp dịch vụ logistics trao đổi trực tiếp với nhau. Điểm quan trọng là nội dung trao đổi không chỉ dừng ở tìm kiếm thị trường hay đối tác, mà đi sâu vào những vấn đề doanh nghiệp đang vướng mắc, như yêu cầu kỹ thuật của thị trường nhập khẩu, tiêu chuẩn chất lượng, quy định về xuất xứ hay các rào cản thương mại mới phát sinh.

Thông qua các hoạt động này, doanh nghiệp có điều kiện nhìn rõ hơn con đường xuất khẩu của mình, tránh những bước đi ngắn hạn, manh mún. Có thể nói, vai trò của hiệp hội là kết nối, dẫn dắt và chia sẻ, giúp doanh nghiệp định hình chiến lược xuất khẩu bài bản hơn, từ đó đóng góp thiết thực vào kết quả chung của hoạt động xuất nhập khẩu TP. Hồ Chí Minh.

- Việt Nam hiện có 17 FTA đang có hiệu lực, mang lại dư địa ưu đãi thuế quan rất lớn. Theo ông, việc tận dụng C/O của doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh hiện nay đang ở mức nào và đâu là yếu tố then chốt để doanh nghiệp khai thác hiệu quả các FTA này, đóng góp cho xuất khẩu của thành phố?

Ông Nguyễn Bá Thành: Có thể khẳng định rằng, C/O chính là “tấm vé thông hành” để doanh nghiệp bước vào các thị trường FTA một cách thuận lợi. Trên thực tế, các doanh nghiệp hội viên của chúng tôi đã nhận thức ngày càng rõ vai trò của xuất xứ hàng hóa trong hoạt động xuất khẩu. Theo thống kê trong phạm vi hiệp hội, tỷ lệ doanh nghiệp tận dụng C/O hiện đạt khoảng 70-80%, đây là con số tương đối tích cực.

Yếu tố then chốt để đạt được kết quả này nằm ở việc doanh nghiệp chủ động tổ chức lại chuỗi sản xuất và cung ứng. Thay vì phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu, nhiều doanh nghiệp đã tăng cường sử dụng sản phẩm của nhau, coi đầu ra của doanh nghiệp này là đầu vào của doanh nghiệp khác, từ đó hình thành chuỗi sản xuất khép kín trong nước và trong khu vực ASEAN. Cách làm này giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn quy tắc xuất xứ, tận dụng ưu đãi thuế quan từ các FTA.

Bên cạnh đó, thông qua các hoạt động hội thảo, giao lưu chuyên đề, hiệp hội đã hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ hơn từng quy tắc xuất xứ cụ thể của từng FTA, tránh tình trạng nắm thông tin chung chung nhưng không áp dụng được vào thực tế. Khi doanh nghiệp hiểu rõ xuất xứ hàng hóa không chỉ là thủ tục, mà là một phần trong chiến lược sản xuất - xuất khẩu, thì việc tận dụng C/O sẽ trở nên bền vững hơn.

Khi xuất xứ hàng hóa quyết định “đường đi” của hàng xuất khẩu

- Dự báo thời gian tới, đặc biệt từ năm 2026, hoạt động xuất nhập khẩu sẽ đối mặt nhiều thách thức. Theo ông, hiệp hội có những định hướng và kiến nghị gì để tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh logistics và khu thương mại tự do đang được quan tâm?

Ông Nguyễn Bá Thành: Trong bối cảnh thị trường thế giới còn nhiều biến động, hiệp hội xác định sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại gắn với chia sẻ chiều sâu, không chỉ kết nối thị trường mà còn kết nối kinh nghiệm, kết nối chuỗi giá trị. Mục tiêu là giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị gia tăng cao hơn cho hàng hóa xuất khẩu, chứ không chỉ dừng ở việc tăng kim ngạch.

Đối với lĩnh vực logistics, chúng tôi cho rằng, đây là mắt xích then chốt quyết định hiệu quả xuất nhập khẩu. Xu hướng hình thành các khu thương mại tự do đang mở ra nhiều cơ hội, nhưng để mô hình này phát huy hiệu quả, cần có cơ chế hải quan thật sự thông thoáng, phù hợp với thông lệ quốc tế. Việc đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian thông quan sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hiệp hội hiện có hơn 300 doanh nghiệp hội viên, hoạt động trong nhiều lĩnh vực từ sản xuất, xuất nhập khẩu đến logistics, hãng tàu và cảng. Chính sự kết nối chặt chẽ giữa các khâu trong chuỗi này là nền tảng để doanh nghiệp tận dụng thế mạnh của nhau, giảm chi phí và gia tăng giá trị. Chúng tôi kỳ vọng, với sự đồng hành của các cơ quan quản lý nhà nước và nỗ lực từ phía doanh nghiệp, việc tận dụng hiệu quả C/O sẽ tiếp tục là đòn bẩy quan trọng giúp hàng hóa TP. Hồ Chí Minh vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.

- Xin cảm ơn ông!

Theo Hiệp hội Xuất nhập khẩu TP. Hồ Chí Minh, hiện khoảng 70-80% doanh nghiệp hội viên đã sử dụng giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để hưởng ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do. Tỷ lệ này cho thấy nhận thức của doanh nghiệp về vai trò của xuất xứ hàng hóa ngày càng được nâng cao, C/O không còn được nhìn nhận đơn thuần là thủ tục hành chính mà đã trở thành một công cụ quan trọng trong hoạt động xuất khẩu.