Tin Khu Vực 
Lời tòa soạn:
Tỉnh Đắk Lắk hình thành trên vùng đất đỏ bazan trù phú, không chỉ nổi tiếng với những câu chuyện huyền thoại đậm chất sử thi, mà còn là nơi lưu giữ bản sắc văn hóa độc đáo của núi rừng Tây Nguyên. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Thủ tướng Chính phủ đã mở ra hướng đi mới – giúp người Ê Đê không chỉ “no cái bụng” mà còn “giàu cái đầu”. Đó chính là con đường phát triển bền vững, hài hòa giữa bảo tồn và hiện đại hóa, giữa văn hóa và kinh tế.
Ngày nay, người Ê Đê đã khéo léo khai thác lợi thế thiên nhiên, phát triển mạnh các loại cây công nghiệp như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng. Ở nhiều buôn làng, mô hình du lịch cộng đồng cũng đã hình thành, mang đến nguồn thu nhập ổn định và bền vững. Nơi đó, nhiều tỷ phú nông dân đã xuất hiện, không chỉ làm giàu cho quê hương mà còn góp phần gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người dân bản địa.
Báo Công Thương xin trân trọng giới thiệu loạt bài viết về những nét đặc sắc văn hóa, những điểm sáng về du lịch, sự phát triển kinh tế,... của vùng đất đỏ bazan và bà con đồng bào hiền hòa nơi đây, với mong muốn mang đến cái nhìn toàn diện hơn về một vùng đất đang chuyển mình mạnh mẽ – nơi văn hóa và kinh tế cùng hòa nhịp, và nơi những người con Ê Đê đang viết tiếp câu chuyện làm giàu từ chính bàn tay, trí tuệ và tình yêu quê hương mình.
Bên trong khuôn viên nhà sàn sàn già làng Ama H'rin. Ảnh: Vũ Long
Du khách chen chân đặt chỗ
Theo lời kể của người dân địa phương, năm 1956, chàng thanh niên Y Diêm Niê (lúc này mới 27 tuổi) đã băng rừng, vượt suối từ cao nguyên M’Drắk để tìm vùng đất mới, lập nên buôn Akô Dhông ở phường Buôn Ma Thuột ngày nay. Ông là người Ê Đê đầu tiên biết lập đồn điền để trồng cà phê và xây đập giữ nước. Y Diêm Niê giúp đỡ nhiều hộ dân bằng cách cho đất và hướng dẫn canh tác, cải thiện đời sống cho buôn làng. Với những đóng góp to lớn của mình, ông được bầu làm già làng với tên gọi mới là Ama H'rin (người Ê Đê theo chế độ mẫu hệ, tên của người đàn ông sẽ thay đổi nhiều lần sau khi lấy vợ, rồi có con và có cháu) và mất năm 2012, để lại những di sản quý giá ở tuổi 81.
Ngày nay, buôn Akô Dhông được xem là buôn làng đẹp nhất Đắk Lắk, nổi bật với gần 40 nhà dài truyền thống, cùng những bộ cồng chiêng, và đội ngũ nghệ nhân được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Trong hành trình khám phá Đắk Lắk – Buôn Ma Thuột, du khách thường ghé thăm nơi này để trải nghiệm nét văn hoá đặc sắc của người Ê Đê.
Gia đình ông Y Nuel Niê (con rể của già làng Ama H'rin) là một trong những hộ tiên phong phát triển mô hình du lịch cộng đồng tại buôn Akô Dhông. Ông chia sẻ: “Toàn bộ khuôn viên nhà sàn cổ của gia đình trải rộng trên 3.000 m², nơi chúng tôi phục vụ những món ăn truyền thống đặc sắc của người Ê Đê như gà nướng, vếch, rau rừng và rượu cần. Chúng tôi hiện có 14 nhân viên làm việc với mức thu nhập mỗi tháng là 6 triệu đồng/người”.
Một căn nhà sàn ở buôn Akô Dhông. Ảnh: Vũ Long
Gần khuôn viên nhà sàn già làng Ama H’rin là khu du lịch Arul, cũng là một điểm đến du lịch cộng đồng nổi bật, chuyên phục vụ cà phê và các món ăn truyền thống của người Ê Đê, đồng thời giao thoa với ẩm thực từ các vùng miền khác. Theo đại diện khu du lịch, nơi đây không chỉ đơn thuần là một địa điểm ẩm thực, mà còn là không gian để truyền tải những giá trị văn hóa phong phú của dòng họ Arul trong cộng đồng người Ê Đê. “Vào dịp lễ, Tết, lượng khách đổ về đây đông đúc, khiến không gian luôn trong tình trạng "chen chân đặt chỗ" và ngay cả con đường trước khu du lịch thường xuyên chật kín xe. Nhiều du khách từ xa đến đôi lúc phải tìm kiếm chỗ khác, bởi toàn bộ khu du lịch đều không còn chỗ trống. Điều này cũng minh chứng cho sức hút mạnh mẽ của khu du lịch Arul trong lòng người yêu thích văn hóa và ẩm thực địa phương”, đại diện khu du lịch Arul chia sẻ.
Du khách đến du lịch ở Buôn Akô Dhông ngà cuối tuần. Ảnh: Vũ Long
Ông Nguyễn Hữu Chí, Phó Chủ tịch UBND phường Buôn Ma Thuột cho biết công tác phát triển du lịch cộng đồng tại buôn Akô Dhông đã được chú trọng đầu tư về hạ tầng, kỹ thuật, đào tạo nghề và xây dựng sản phẩm du lịch. Mục tiêu là đưa buôn thành điểm đến du lịch đặc sắc của tỉnh.
Bảo tồn văn hóa cộng đồng
Theo thông tin từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk, hiện có 16 buôn của tỉnh được quy hoạch, đầu tư và phát triển du lịch cộng đồng. Trong đó, một số buôn đã được công nhận là buôn du lịch cộng đồng, thu hút nhiều du khách đến tham quan và trải nghiệm, gồm buôn Akô Dhông, buôn Tơng Jŭ (xã Ea Kao cũ, nay là phường Ea Kao), buôn Trí (xã Krông Na, huyện Buôn Đôn cũ, nay là xã Buôn Đôn), buôn Kuốp (xã Dray Sáp, huyện Krông Ana cũ, nay là xã Ea Na) và buôn Tuôr (xã Hòa Phú). Ngoài việc phát triển du lịch theo hướng xanh, sinh thái và gắn với các giá trị văn hóa của địa phương, các buôn này còn có những sản phẩm mang bản sắc văn hóa đặc trưng như thổ cẩm, đan lát, ẩm thực… và sản phẩm nông nghiệp (OCOP).
Đội nghệ nhân phục vụ khách du lịch tại buôn Akô Dhông. Ảnh: NVCC
Theo tìm hiểu, ở mỗi buôn làng có những nét đặc trưng khác nhau. Chẳng hạn, buôn Trí là một trong những buôn du lịch nổi bật của huyện nhờ bảo tồn bản sắc văn hóa độc đáo của các dân tộc. Nơi đây diễn ra nhiều lễ hội truyền thống như lễ cúng bến nước, lễ cúng sức khỏe cho voi, lễ hội cồng chiêng, và Hội voi Buôn Đôn. Còn buôn Tơng Jŭ, người dân đang phát triển du lịch cộng đồng với nhiều nét văn hóa độc đáo. Nơi đây nổi bật với các nghề truyền thống như dệt vải, nấu rượu cần và chế tác thủ công...
Ông Phạm Tiến Hưng, Bí thư Đảng ủy xã Hòa Phú cho biết trước đây buôn Tuôr là một trong 4 buôn của TP. Buôn Ma Thuột cũ được xây dựng đề án phát triển thành điểm du lịch cộng đồng và đã được HĐND tỉnh Đắk Lắk ban hành nghị quyết để thực hiện đề án này. “Buôn Tuôr, tên gọi xuất phát từ dòng suối Ea Tuôr, là nơi cư trú lâu đời của người Ê Đê với 128 hộ, 556 khẩu, trong đó người Ê Đê chiếm 97%. Nơi đây có các lễ hội truyền thống đặc sắc đang được phục hồi, có vị trí thuận lợi gần Quốc lộ 14 và các điểm du lịch nổi tiếng như thác Drai Nur, Gia Long và thác Trinh Nữ. Đây là một trong những điểm nhấn của xã trong việc phát triển du lịch cộng đồng”, ông Phạm Tiến Hưng nói.
Du khách nước ngoài và trong nước thích thú khi trải nghiệm du lịch cộng đồng ở Đắk Lắk. Ảnh: Vũ Long
Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương ông Nguyễn Thiên Văn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk cho biết: "Đắk Lắk là vùng đất hội tụ của 49 dân tộc anh em cùng sinh sống, mỗi dân tộc đều có những giá trị văn hóa riêng biệt, phong phú và độc đáo. Việc xây dựng đề án phát triển du lịch cộng đồng không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống mà còn mở ra hướng đi bền vững cho sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Đây cũng là giải pháp hiệu quả trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy sự ổn định lâu dài cho cộng đồng".
