Ngành cảng biển Việt Nam đang dần trở thành ngôi sao sáng trên bản đồ kinh tế toàn cầu

Trong báo cáo "Ngành cảng container - Vươn mình ra biển lớn, nắm bắt những cơ hội mới" của VnDirect Research, đánh giá của nhóm phân tích thuộc VnDirect Research cho rằng, ngành cảng biển Việt Nam đang dần trở thành một ngôi sao sáng trên bản đồ kinh tế toàn cầu nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của dòng vốn FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài) và khả năng tận dụng các lợi thế về vị trí chiến lược và cơ sở hạ tầng hiện đại.

“Trong những năm gần đây, Việt Nam đã khẳng định là một nền kinh tế mở, hội nhập sâu rộng vào thị trường toàn cầu. Việc chuyển từ thâm hụt sang thặng dư thương mại kể từ năm 2012 đánh dấu một cột mốc quan trọng, nhấn mạnh hiệu quả của các chính sách cải cách và hội nhập của đất nước”, chuyên gia phân tích của VnDirect Research nhận định.

Dòng vốn FDI đã đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam, nơi các doanh nghiệp FDI chiếm hơn 70% tổng giá trị xuất khẩu. Nguồn: Tổng cục Hải quan, Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA), VNDirect Research

Dòng vốn FDI đã đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam, nơi các doanh nghiệp FDI chiếm hơn 70% tổng giá trị xuất khẩu. Làn sóng FDI thứ ba (2015-2019) góp phần lớn vào sự bùng nổ hoạt động xuất - nhập khẩu, giúp Việt Nam vươn lên trở thành một trung tâm thương mại năng động trong khu vực.

Ngành cảng container Việt Nam vươn lên mạnh mẽ, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ảnh: Thu Minh

Tốc độ tăng trưởng ấn tượng của hoạt động thương mại Việt Nam từ năm 2007 đến 2023, với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 12,1%, đã thúc đẩy nhu cầu vận chuyển hàng hóa qua các cảng biển. Tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ này đã thúc đẩy đáng kể nhu cầu vận chuyển hàng hóa qua các cảng biển, được phản ánh qua CAGR là 5,45% sản lượng cảng biển.

Mặc dù hoạt động thương mại giảm 6,5% so với cùng kỳ năm năm 2023, sản lượng cảng biển lại tăng 6,5%. Điều này cho thấy, dù có sự sụt giảm trong nhóm ngành điện thoại và linh kiện, ngành cảng biển vẫn duy trì sự phát triển ổn định nhờ vào các yếu tố khác như sự tăng trưởng của các ngành xuất khẩu khác và sự cải thiện trong cơ sở hạ tầng cảng biển.

Tăng trưởng thương mại và sản lượng cảng biển Việt Nam giai đoạn 2007-2023. Nguồn: Tổng cục Hải quan, Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA), VNDirect Research

Bên cạnh đó, vị trí địa lý thuận lợi và khả năng kết nối cao đã giúp ngành cảng biển Việt Nam tận dụng tối đa lợi thế từ sự gia tăng hoạt động thương mại toàn cầu. Chỉ số kết nối toàn cầu (LSCI) của Việt Nam đã liên tục tăng kể từ năm 2013, đạt 409,1 điểm vào quý II/2024, nâng Việt Nam lên vị trí thứ 8 trong bảng xếp hạng. Sự cải thiện đáng kể này là kết quả của việc phát triển các cụm cảng lớn, với tiềm năng phát triển cảng nước sâu và đường bờ biển dài, giúp Việt Nam tăng cường khả năng kết nối với các tuyến vận tải biển quốc tế.

Chỉ số Kết nối Toàn cầu qua Vận tải biển (LSCI) của Việt Nam từ Q1/2006 đến Q3/2024. Nguồn: MDS Transmodal, VNDirect Research

Trong những năm gần đây, ngành vận tải biển toàn cầu đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về kích thước tàu để tăng năng suất và giảm chi phí vận chuyển. Thống kê từ Cục Hàng hải Việt Nam (VMA) cho thấy, số lượng tàu lớn ra vào các cảng Việt Nam đã tăng lên trong năm năm qua, phản ánh xu hướng toàn cầu. Năm 2019, có khoảng 4.538 lượt tàu lớn, con số này đã tăng lên 5.474 vào năm 2023, đánh dấu mức tăng tổng cộng 20,6%. Cụm cảng Cái Mép – Thị Vải, với khả năng phục vụ các tàu lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các tuyến quốc tế, từ châu Á đến Mỹ và châu Âu.

Cảng Vũng Tàu, một trong những cảng lớn nhất của Việt Nam, đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc trong số lượt tàu lớn cập cảng, từ hơn 300 lượt vào năm 2013 lên hơn 2.100 lượt vào năm 2023. Hiện nay, cảng này có thể tiếp nhận các tàu container có trọng tải từ hơn 80.000 DWT đến hơn 232.000 DWT. Bên cạnh đó, thời gian neo đậu tại các cảng Việt Nam được ước tính vào khoảng 10-15 giờ, thấp hơn mức trung bình toàn cầu là 22,7 giờ và mức trung vị là 19,3 giờ, theo dữ liệu năm 2023 của S&P Global Market Intelligence từ mẫu 4.864 lượt tàu cho thấy hiệu quả của các hoạt động xử lý hàng hóa và cơ sở hạ tầng cảng.

Vẫn theo VnDirect Research, ngành cảng biển Việt Nam đang được dẫn dắt bởi 2 doanh nghiệp lớn là Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn (SNP) và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam - Vinalines (MVN). Đây là hai doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực cảng biển và đều nằm trong nhóm các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động hiệu quả nhất từ năm 2020 - 2023.

SNP là công ty hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực khai thác cảng, dịch vụ logistics, vận tải và ngành hàng hải. Công ty đã phát triển một hệ sinh thái đa dạng, kết nối các trung tâm logistics, cảng cạn (ICD), cảng cửa ngõ và cảng nước sâu, đồng thời duy trì mối liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, các hãng tàu, cơ quan chính phủ và các hiệp hội. SNP tập trung vào phát triển bền vững, kinh tế số, kinh tế xanh và sử dụng năng lượng sạch. Hiện tại, SNP sở hữu 16 cơ sở cảng, trong đó HICT và SICT là hai cảng nổi bật nhất. Theo ước tính, SNP chiếm khoảng 39,4% thị phần container của Việt Nam, với sản lượng thông qua đạt 9,75 triệu TEU.

MVN (niêm yết trên sàn UPCOM) là một doanh nghiệp cốt lõi trong ngành hàng hải Việt Nam, chuyên về vận tải biển, khai thác cảng và dịch vụ hàng hải. MVN là đơn vị tiên phong trong việc mở rộng hợp tác và hội nhập quốc tế, cung cấp các dịch vụ hàng hải toàn cầu và đóng góp đáng kể vào sự phát triển của ngành kinh tế hàng hải Việt Nam. Kể từ năm 2020, VIMC đã hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần. MVN còn sở hữu một số công ty niêm yết nổi bật như PHP, SGP, VOS và CDN.

Báo cáo tài chính cho thấy, trong 9 tháng đầu năm 2024, doanh thu của SNP tăng 16,2%, trong khi lợi nhuận toàn hệ thống tăng 35,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Đối với MVN, lợi nhuận hợp nhất sau thuế trong 6 tháng đầu năm 2024 đã tăng khoảng 715 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước. Tăng trưởng mạnh mẽ trong doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp khai thác cảng như SNP và MVN cho thấy sự phục hồi và phát triển ổn định của ngành cảng biển Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức.

Ngành cảng container không chỉ là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng mà còn là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia. Với vị trí địa lý đắc địa, dòng vốn FDI ổn định và sự quyết tâm đầu tư vào hạ tầng, Việt Nam đang trên đà khẳng định vai trò là trung tâm logistics mới của châu Á - nơi mà mọi tuyến thương mại đều hội tụ.