Hạt dẻ Cao Bằng: Sinh kế thoát nghèo của người dân miền núi

Khát vọng thoát nghèo từ những cây dẻ cổ thụ

Cao Bằng, mảnh đất miền núi phía Đông Bắc, nổi tiếng với những cảnh quan hùng vĩ, những dòng sông, thác nước tuyệt đẹp. Nhưng ít ai biết rằng, một trong những sản vật đặc trưng của vùng đất này chính là hạt dẻ - món quà quý giá của thiên nhiên ban tặng cho người dân nơi đây.

Với hơn 30 năm phát triển nghề trồng hạt dẻ, các xã Trùng Khánh, Đàm Thủy, Đình Phong đã dần trở thành "thủ phủ" hạt dẻ của tỉnh Cao Bằng. Những vườn hạt dẻ xanh tốt, trĩu quả, đặc biệt vào mùa thu, khi hạt dẻ bắt đầu chín, tạo nên một cảnh tượng đẹp mắt.

Hạt dẻ Cao Bằng không chỉ được yêu thích bởi hương vị thơm bùi, ngọt ngào mà còn có giá trị dinh dưỡng cao, được sử dụng trong nhiều món ăn truyền thống của người dân địa phương. Tuy nhiên, giá trị thật sự của hạt dẻ không chỉ nằm ở những lợi ích về mặt ẩm thực, mà còn nằm ở tiềm năng kinh tế mà nó mang lại cho người dân.

Trước đây, người dân vùng cao Cao Bằng sống chủ yếu bằng nghề nông truyền thống với cây lúa, ngô, sắn. Nhưng nhờ vào sự phát triển của nghề trồng hạt dẻ, cuộc sống của bà con đã có nhiều thay đổi. Hạt dẻ trở thành nguồn thu nhập chính, giúp nhiều gia đình thoát nghèo và vươn lên làm giàu.

Hạt dẻ Cao Bằng chủ yếu được trồng ở các xã Trùng Khánh, Đàm Thủy, Đình Phong, nơi có điều kiện khí hậu, đất đai lý tưởng cho cây dẻ phát triển. Đặc biệt, những cây dẻ cổ thụ, đã có từ hàng chục năm, giờ đây không chỉ là biểu tượng của vùng đất này mà còn là nguồn thu nhập quan trọng cho bà con.

Theo ông Lê Văn Hải, một nông dân trồng dẻ lâu năm ở xã Trùng Khánh, trước kia gia đình ông chủ yếu sống nhờ vào việc canh tác nông sản như lúa, ngô. Nhưng từ khi cây dẻ được trồng rộng rãi, gia đình ông đã có thu nhập ổn định hơn hẳn. "Cây dẻ dễ trồng, không tốn nhiều công chăm sóc, nhưng lại cho thu hoạch đều đặn. Mỗi vụ, gia đình tôi thu được từ 3-4 tấn hạt dẻ, mang lại nguồn thu nhập không nhỏ", ông Hải chia sẻ.

Không chỉ gia đình ông Hải, nhiều hộ gia đình khác cũng đã áp dụng mô hình trồng dẻ kết hợp với việc chăm sóc cây lâu năm, nâng cao giá trị sản phẩm. Hạt dẻ Cao Bằng không chỉ được tiêu thụ trong tỉnh mà còn được xuất khẩu ra các tỉnh khác, thậm chí sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản – những thị trường rất khó tính với yêu cầu chất lượng sản phẩm cao.

Để hạt dẻ Cao Bằng không chỉ dừng lại ở việc tiêu thụ trong tỉnh, chính quyền tỉnh và các tổ chức hỗ trợ nông dân đã rất chú trọng đến việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm. Việc xây dựng thương hiệu "Hạt dẻ Cao Bằng" đã giúp sản phẩm này dễ dàng được người tiêu dùng nhận diện và đánh giá cao hơn.

Từ những năm 2015, chính quyền tỉnh Cao Bằng đã tiến hành cấp chứng nhận sản phẩm cho hạt dẻ Cao Bằng, giúp người tiêu dùng an tâm hơn về chất lượng và nguồn gốc sản phẩm. Hạt dẻ Cao Bằng đã được cấp giấy chứng nhận "OCOP", sản phẩm được truy xuất nguồn gốc và đảm bảo chất lượng.

Việc tham gia vào các hội chợ triển lãm, các sàn thương mại điện tử cũng giúp hạt dẻ Cao Bằng có cơ hội tiếp cận với thị trường lớn hơn. Mới đây, tại Hội chợ Nông sản Việt Nam, hạt dẻ Cao Bằng đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà phân phối, các cửa hàng thực phẩm sạch và các khách hàng quốc tế. Các sản phẩm chế biến sẵn từ hạt dẻ, như hạt dẻ rang, hạt dẻ nướng cũng bắt đầu được chế biến và tiêu thụ rộng rãi, làm tăng giá trị kinh tế cho nông sản này.

Những thách thức và giải pháp phát triển bền vững

Dù hạt dẻ Cao Bằng đã trở thành một sản phẩm đặc trưng của tỉnh, nhưng để phát triển bền vững, còn rất nhiều thách thức mà bà con cần phải vượt qua. Một trong những vấn đề lớn nhất hiện nay là việc trồng hạt dẻ chưa thực sự được tổ chức thành các chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ. Bà con vẫn còn trồng nhỏ lẻ, chưa có sự hợp tác chặt chẽ giữa các hộ dân, dẫn đến khó khăn trong việc bảo đảm chất lượng và khối lượng sản phẩm để cung cấp cho các đơn hàng lớn.

Bên cạnh đó, việc bảo quản và chế biến hạt dẻ sau thu hoạch cũng gặp khó khăn, khi hạt dẻ dễ bị hỏng nếu không được bảo quản đúng cách. Chính quyền và các tổ chức địa phương đã nhận thức được vấn đề này và đang thúc đẩy việc xây dựng các kho lạnh, hệ thống bảo quản hiện đại để giúp hạt dẻ giữ được chất lượng lâu dài hơn.

Ngoài ra, việc đào tạo kỹ năng cho người dân, giúp họ ứng dụng công nghệ vào sản xuất, chăm sóc cây trồng và phát triển thị trường là cần thiết để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Các tổ chức cũng đang triển khai các khóa đào tạo về kỹ thuật chế biến, đóng gói sản phẩm sao cho đẹp mắt, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng hiện đại.

Hạt dẻ Cao Bằng, một đặc sản nổi tiếng với hương vị thơm ngon, đã không chỉ mang lại thu nhập ổn định cho người dân vùng cao mà còn góp phần làm thay đổi diện mạo kinh tế của các xã vùng núi như Trùng Khánh, Đàm Thủy, Đình Phong. Đây là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của nông sản truyền thống khi được áp dụng khoa học kỹ thuật và chính sách phát triển bền vững. Với sự đồng hành của chính quyền và các tổ chức hỗ trợ, hạt dẻ Cao Bằng sẽ tiếp tục là một trong những sản phẩm nông sản chủ lực, góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào miền núi Cao Bằng.