Hội nghị tham vấn về hồ sơ xây dựng chính sách của Luật Dầu khí (sửa đổi)

Đánh giá thực tiễn thi hành Luật Dầu khí 2022

Ngày 30/12, tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp với Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội tổ chức Hội nghị tham vấn đối với hồ sơ xây dựng chính sách của Luật Dầu khí (sửa đổi), thay thế Luật Dầu khí năm 2022. Hội nghị là diễn đàn để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nhà thầu và chuyên gia trao đổi, đánh giá thực tiễn thi hành Luật Dầu khí thời gian qua. Qua đó, làm rõ những vấn đề đặt ra và định hướng hoàn thiện chính sách pháp luật về dầu khí trong bối cảnh mới.

Hội nghị do Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Nguyễn Ngọc Bảo và Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long đồng chủ trì. Tham dự hội nghị có đại diện Thường trực các Ủy ban của Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các bộ, ngành Trung ương và Đoàn đại biểu Quốc hội một số địa phương; cùng đại diện Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam, các doanh nghiệp, nhà thầu dầu khí, hiệp hội, viện nghiên cứu và tổ chức liên quan.

Đến nay, Luật Dầu khí năm 2022 đã phát huy vai trò là khuôn khổ pháp lý quan trọng, điều chỉnh toàn diện hoạt động điều tra cơ bản, tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí tại Việt Nam. Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành đã góp phần tạo điều kiện cho hoạt động dầu khí ổn định, đóng góp tích cực cho ngân sách nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời bảo đảm an ninh năng lượng và chủ quyền quốc gia trên biển.

Tuy nhiên, trước những biến động nhanh chóng của bối cảnh trong nước và quốc tế, thực tiễn triển khai Luật cũng bộc lộ không ít khó khăn, vướng mắc. Theo Báo cáo tổng kết thi hành Luật Dầu khí năm 2022, trữ lượng dầu khí tại các mỏ hiện hữu đang suy giảm nhanh, nhiều mỏ lớn đã bước vào giai đoạn cuối của vòng đời khai thác. Trong khi đó, các phát hiện mới chủ yếu là mỏ nhỏ, mỏ cận biên, nằm ở vùng nước sâu, xa bờ, điều kiện địa chất phức tạp, chi phí đầu tư lớn và rủi ro cao.

Thực tế này khiến hoạt động tìm kiếm, thăm dò và phát triển mỏ gặp nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh giá dầu khí thế giới biến động khó lường, thời gian thu hồi vốn kéo dài, làm giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư dầu khí Việt Nam đối với các nhà thầu, đặc biệt là nhà thầu nước ngoài.

Bên cạnh đó, mặc dù Luật Dầu khí năm 2022 đã có những bước cải tiến quan trọng trong quản lý hoạt động dầu khí, song một số quy trình, thủ tục liên quan đến điều tra cơ bản, phê duyệt kế hoạch phát triển mỏ, điều chỉnh hợp đồng dầu khí vẫn còn phức tạp, phải qua nhiều cấp xem xét. Trong lĩnh vực có tính kỹ thuật cao, chịu tác động mạnh của thị trường và điều kiện địa chất, việc kéo dài thời gian phê duyệt có thể làm gia tăng chi phí, bỏ lỡ cơ hội đầu tư, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế tổng thể.

Đáng chú ý, việc phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước về dầu khí tuy đã được quy định, nhưng trên thực tế vẫn còn hạn chế. Một số nội dung mang tính kỹ thuật, nghiệp vụ vẫn phải trình cấp có thẩm quyền cao quyết định, trong khi cơ quan, doanh nghiệp trực tiếp triển khai có đủ năng lực thực hiện. Điều này chưa thực sự phù hợp với chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát và kiểm soát quyền lực, cũng như yêu cầu nâng cao tính linh hoạt trong quản lý và tổ chức thực hiện các dự án dầu khí.

Tạo dư địa phát triển

Báo cáo tổng kết thi hành Luật Dầu khí năm 2022 cũng chỉ ra một số tồn tại liên quan đến cơ chế hợp đồng dầu khí. Mặc dù Luật đã quy định nhiều nội dung quan trọng, song cơ chế hợp đồng hiện hành chưa bao quát đầy đủ các tình huống phát sinh đối với mỏ nhỏ, mỏ cận biên, mỏ phức tạp, cũng như các trường hợp cần hợp nhất mỏ, hợp nhất hợp đồng nhằm tối ưu hiệu quả khai thác.

Cùng với đó, chính sách ưu đãi đầu tư dù đã có cải thiện nhưng vẫn chưa đủ sức hấp dẫn để khuyến khích nhà đầu tư tham gia các dự án có mức độ rủi ro cao, chi phí lớn, thời gian thu hồi vốn dài, đây cũng là những đặc điểm ngày càng phổ biến của hoạt động dầu khí trong giai đoạn hiện nay.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Ngọc Bảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cho biết: “Việc xây dựng Luật Dầu khí (sửa đổi) cần được đặt trong bối cảnh mới của đất nước, khi nhiều nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị đã và đang tạo ra những định hướng lớn đối với phát triển ngành năng lượng và ngành dầu khí. Bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia được xác định là nền tảng quan trọng cho phát triển đất nước, đồng thời là bộ phận cấu thành của an ninh quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, phát triển năng lượng tiếp tục được đặt ở vị trí ưu tiên”.

Một điểm đáng chú ý khác là Luật Dầu khí năm 2022 chưa có quy định khung đối với các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính, thu giữ và lưu trữ carbon (CCS/CCUS) trong hoạt động dầu khí. Trong khi đó, xu hướng chuyển dịch năng lượng và các cam kết quốc tế về giảm phát thải đang đặt ra yêu cầu ngày càng cấp thiết phải hoàn thiện hành lang pháp lý cho các hoạt động này. Việc thiếu quy định cụ thể không chỉ hạn chế khả năng triển khai các giải pháp giảm phát thải trong ngành dầu khí, mà còn ảnh hưởng đến khả năng thu hút đầu tư trong bối cảnh các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe.

Từ thực tiễn thi hành Luật Dầu khí năm 2022, Báo cáo tổng kết khẳng định sự cần thiết phải tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Dầu khí theo hướng đồng bộ, linh hoạt và phù hợp với bối cảnh mới. Việc hoàn thiện chính sách cần quán triệt tư duy đổi mới trong xây dựng pháp luật, theo đó Luật tập trung quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc, ổn định lâu dài, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền để khơi thông nguồn lực, tạo động lực phát triển mới cho ngành dầu khí.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Nguyễn Ngọc Bảo nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục hoàn thiện thể chế pháp luật theo hướng tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh và công bằng. Đồng thời đổi mới tư duy xây dựng luật theo hướng luật chỉ quy định các vấn đề mang tính nguyên tắc, ổn định lâu dài, còn nội dung kỹ thuật, thường xuyên biến động giao Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền quy định, gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong ngành dầu khí.

Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đang chủ trì xây dựng hồ sơ chính sách Luật Dầu khí (sửa đổi), làm tiền đề cho quá trình hoàn thiện thể chế, đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành dầu khí trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, gắn với mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và thích ứng với xu thế chuyển dịch năng lượng toàn cầu.

Thực tiễn triển khai cũng bộc lộ một số vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện, trong đó nổi bật là sự suy giảm trữ lượng tại các mỏ hiện hữu; điều kiện khai thác ngày càng phức tạp, chi phí và rủi ro gia tăng; thủ tục hành chính còn nhiều tầng nấc; mức độ phân cấp, phân quyền chưa thực sự đáp ứng yêu cầu linh hoạt của hoạt động dầu khí.