Vì sao APEC vẫn giữ vai trò quan trọng?

Trong chương trình nghị sự của APEC năm nay, New Zealand đã tìm cách xây dựng thỏa thuận về các chính sách kinh tế và thương mại để tăng cường phục hồi sau đại dịch, tăng tính bao trùm và bền vững cũng như nâng cao vai trò của đổi mới trong quá trình phục hồi bằng kỹ thuật số. Các mục tiêu đặt ra tại hội nghị thượng đỉnh năm 2020 ở Malaysia càng khó khăn hơn với việc các thành viên cam kết đánh giá chi tiết về tiến độ thực hiện vào năm 2040. Đã có tiến bộ thực tế về việc xóa bỏ thuế quan và hạn chế buôn bán thuốc Covid, hỗ trợ việc từ bỏ tạm thời quyền sở hữu trí tuệ đối với vắc xin Covid-19 và số hóa các thủ tục thông quan thương mại.

Sau Hội nghị thượng đỉnh COP26 ở Glasgow, các thành tựu chính là các thỏa thuận của 21 nền kinh tế APEC về việc ngừng trợ cấp nhiên liệu hóa thạch vào năm 2022, về các mục tiêu mạnh mẽ hơn đối với năng lượng tái tạo vào năm 2030 và dỡ bỏ các hạn chế thương mại đối với danh sách bổ sung hàng hóa môi trường và dịch vụ.

Một thành tựu lớn khác là đạt được sự ‘tái ổn định’ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và các kết quả cải cách thương mại (bao gồm trợ cấp nông nghiệp và thủy sản). APEC đã đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các nguyên tắc đa phương trong thương mại khi Mỹ rời bỏ các nguyên tắc này dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump và tìm cách áp đặt WTO.

Các thành viên APEC đã kiên quyết chống lại quan điểm của chính quyền Trump tại Hội nghị cấp cao APEC năm 2017. Auckland là một bước quan trọng trong việc đưa chính quyền Biden trở lại diễn đàn, mặc dù vẫn tuân theo các quy tắc thương mại từ thời Trump với Trung Quốc và trong việc giải quyết vấn đề thép và nhôm với châu Âu. Trật tự kinh tế toàn cầu thời hậu chiến vốn đã định hình mối quan hệ giữa Mỹ và châu Á - cũng như nền tảng cho sự thịnh vượng và an ninh của châu Á - đang bị căng thẳng. Các cường quốc nhỏ và trung bình như New Zealand và Australia dựa vào trật tự đa phương nhiều như khi họ coi mối quan hệ đồng minh với Mỹ như một trụ cột trong an ninh quốc gia, củng cố sự hội nhập vào nền kinh tế năng động của khu vực châu Á.

Cơ cấu quyền lực toàn cầu đã thay đổi đáng kể. Sự thay đổi này một phần lớn là nhờ sự thành công của trật tự thời hậu chiến, khi châu Á (đặc biệt là Trung Quốc) tham gia vào hệ thống thương mại toàn cầu để đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Sự trỗi dậy của Trung Quốc, với sức mạnh kinh tế và ảnh hưởng chính trị mới, không còn được xem ở Mỹ và các nơi khác như một lý do để ăn mừng mà thay vào đó là một nguồn gốc của sự bất ổn.

Sự mâu thuẫn giữa Mỹ và Trung Quốc, và các chiến thuật thương mại của Trung Quốc, đã gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin vào chế độ thương mại toàn cầu. Những áp lực này đã gia tăng mạnh mẽ thông qua đại dịch Covid-19 và tác động của nó đối với căng thẳng các cường quốc và nền kinh tế toàn cầu. Vì vậy, nền tảng cho những thành tựu của APEC năm 2021 là một trận đấu cam go tiếp tục diễn ra giữa những người chơi lớn trong cuộc đấu tranh lớn về cách vận hành thế giới ngày nay. Các nhân vật chính được cấu trúc thành thành viên của APEC, cũng như Trung Quốc và Đài Bắc Trung Hoa (Đài Loan). Năm nay, Trung Quốc và Đài Loan thông báo nộp đơn đăng ký tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), mà New Zealand hiện có trách nhiệm điều phối.

Trong đó có giá trị to lớn của APEC. Mỹ và Trung Quốc đều nhiệt tình trong diễn đàn APEC. Bối cảnh mà họ phải giải quyết là đa phương và các giao dịch được thể hiện đầy đủ cho tất cả 19 thành viên khác. APEC không phải là một diễn đàn đàm phán nhằm đưa ra các thỏa thuận chính thức giữa các quốc gia hoặc có thẩm quyền pháp lý cấp siêu quốc gia.

Đây là diễn đàn mang lại tiếng nói bình đẳng và đòi hỏi sự đồng thuận giữa tất cả các thành viên, lớn, nhỏ và trung bình. Không phải ngẫu nhiên mà hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung tiếp nối chặt chẽ với APEC. Các quá trình hợp tác hiện nay của APEC đã xây dựng sự quen thuộc và gắn kết các quan chức cũng như doanh nghiệp. Tư cách thành viên APEC cung cấp một nền tảng lý tưởng cho các cuộc đối thoại về các vấn đề phức tạp và khó khăn, khám phá các giải pháp và định hình các chiến lược đàm phán riêng biệt. Cấu trúc của hợp tác và gắn kết khu vực thông qua APEC đã được đóng khung để bổ sung và củng cố trật tự toàn cầu dựa trên luật lệ, chứ không phải để thay thế cho trật tự này. APEC đã thực hiện điều đó một cách mẫu mực, chẳng hạn như thông qua cải cách thương mại đối với hàng hóa công nghệ và môi trường.

Duy trì các nguyên tắc và quy tắc cốt lõi của hệ thống thương mại, đầu tư và tài chính toàn cầu hiện là một ưu tiên chiến lược. Việc rút lui khỏi các quy tắc đa phương sẽ làm sáng tỏ các thỏa thuận kinh tế và chính trị trên toàn cầu, và châu Á sẽ đặc biệt bị ảnh hưởng nặng nề do tính chất và cấu trúc mạnh mẽ của các mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau trong khu vực. Các quy tắc thương mại toàn cầu đã lỗi thời và chiếm một tỷ lệ nhỏ hơn trong thương mại toàn cầu mỗi năm. Cần có các quy tắc đối với thương mại dịch vụ, đầu tư và nền kinh tế kỹ thuật số, đồng thời cần có các quy tắc về trợ cấp cho ngư nghiệp, nông nghiệp và công nghiệp.

Việc nâng cấp các quy tắc khi có những khoảng trống đáng kể, như trong các quy tắc điều chỉnh nền kinh tế kỹ thuật số, cũng là một ưu tiên. APEC có nhiệm vụ huy động vốn chính trị xoay quanh gói cải cách toàn diện WTO, cũng như chỉ đạo khu vực thông qua khôi phục Covid-19 và tiếp theo là về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Trong một thế giới đã thay đổi quá lớn, những thách thức lớn ngày nay là phải giải quyết những gì quan trọng trong trật tự kinh tế toàn cầu, những gì bị phá vỡ và những gì cần phải làm để sửa chữa, cũng như làm thế nào để lấp đầy những khoảng trống đã xuất hiện bởi vì các quy tắc đã không theo kịp với sự thay đổi nhanh chóng. Đó là hoạt động cốt lõi của APEC và năm 2021 đã chứng minh rằng, vào thời điểm toàn cầu đầy biến động và không chắc chắn này, điều đó quan trọng hơn bao giờ hết.