Trám đen Lũng Tao: Cây trồng bản địa nâng tầm kinh tế vùng cao

Cây trám bền rễ, xanh màu kinh tế

Cao Bằng là vùng đất biên cương nơi núi non trùng điệp, nơi sinh sống của nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số. Cuộc sống nơi đây vẫn còn không ít gian nan khi giao thông đi lại khó khăn, cơ hội mưu sinh của bà con vì thế cũng nhiều hạn chế.

Thế nhưng, vài năm trở lại đây, cây trám đen đã trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế ở xóm Lũng Tao, xã Nam Tuấn. Từ một loại quả quen thuộc trong bữa ăn của người vùng cao, trám đen nay đã vươn lên thành sản phẩm nông sản hàng hóa có giá trị, giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho nhiều hộ dân.

Những ngày cuối tháng 9, không khí ở Lũng Tao rộn ràng hơn hẳn. Trên khắp các triền đồi, bà con nhộn nhịp thu hái trám đen. Mùa năm nay, thời tiết thuận lợi, cây trám sai quả, giá bán cũng ở mức cao, khiến niềm vui như được nhân đôi.

Gia đình chị Triệu Thị Liên là một trong những hộ có diện tích trồng trám lớn nhất xóm Lũng Tao. Hiện chị sở hữu hơn 30 cây, trong đó 20 cây đang cho thu hoạch, mỗi vụ mang về hàng tạ quả. Chị Liên chia sẻ: “So với nhiều loại cây khác, trám đen ít tốn công chăm sóc nhưng giá trị kinh tế rất cao. Một cây sai quả có thể cho 50 - 60 kg, với giá 120.000 đồng/kg thì chỉ riêng một cây đã đem lại 6 - 7 triệu đồng. Trám ngon, khách quen thường đặt mua tận nhà nên gia đình tôi hiếm khi phải mang ra chợ bán”.

Không riêng gì gia đình chị Liên, nhà anh Lương Triệu Hưng cũng gắn bó với cây trám đen nhiều năm nay. Với 40 cây trồng lâu năm, vụ nào gia đình anh cũng có nguồn thu ổn định. “Trám đen hợp với đất đồi và khí hậu nơi đây, quả vừa đẹp mã, vừa thơm bùi nên rất được ưa chuộng. Mỗi mùa thu hoạch xong, thương lái đến tận nhà mua hết, không lo tồn đọng. Nhìn thấy hiệu quả rõ rệt, tôi dự định sẽ mở rộng diện tích trồng thêm để tăng thu nhập”, anh Hưng cho biết.

Điều khiến trám đen Lũng Tao đặc biệt chính là hương vị riêng có. Vỏ quả mỏng, căng bóng, nhân thơm bùi béo ngậy, kết hợp vị chua dịu mà không ngấy. Chính đặc trưng này giúp quả trám ở đây luôn “đắt hàng”, được thị trường ưa chuộng hơn so với nhiều nơi khác.

Hiện nay, toàn xóm Lũng Tao có khoảng 60 hộ trồng trám đen. Hộ ít cũng có vài cây, hộ nhiều lên tới hơn 40 cây. Không chỉ phần thịt quả được bán với giá từ 100 - 120 nghìn đồng/kg, hạt trám cũng được thu mua với giá 50 nghìn đồng/kg, tạo thêm nguồn thu nhập đáng kể. Nhiều cây trám cổ thụ, đường kính tới 70 cm, có thể cho thu nhập từ 14 - 15 triệu đồng mỗi vụ.

Ông Ngọc Nguyễn Eng, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng xóm Lũng Tao cho biết, trám đen được trồng từ lâu đời ở vùng này, nhưng chỉ vài năm gần đây khi nhu cầu thị trường tăng, giá trị cây trám mới thực sự được khẳng định. Nhờ trồng trám, nhiều hộ có nguồn thu ổn định, đời sống cải thiện rõ rệt.

Hợp tác xã, doanh nghiệp vào cuộc bao tiêu

Điểm sáng lớn nhất trong hành trình nâng tầm trám đen chính là sự tham gia của hợp tác xã và doanh nghiệp. Tiêu biểu, HTX rau sạch Yên Dũng (Bắc Ninh) đã chủ động liên kết với bà con Lũng Tao, ký kết hợp đồng thu mua sản phẩm. Nhờ đó, quả trám không chỉ được tiêu thụ tại chợ địa phương hay thương lái nhỏ lẻ, mà còn được đưa về Bắc Ninh, Hà Nội để phân phối vào các siêu thị, chợ đầu mối và cơ sở chế biến.

Bà Trần Thị Kim Trang, Phó giám đốc HTX rau sạch Yên Dũng, cho biết: “Chúng tôi nhận thấy trám đen Lũng Tao có chất lượng ngon, đặc trưng vùng cao. Khi bao tiêu, HTX vừa đảm bảo giá thu mua ổn định, vừa giúp bà con yên tâm mở rộng diện tích. Sản phẩm được sơ chế, đóng gói nhãn mác, đưa vào hệ thống phân phối sạch để nâng cao giá trị”.

Ngoài HTX Yên Dũng, một số doanh nghiệp chế biến nông sản trong và ngoài tỉnh cũng đã tìm đến xã Nam Tuấn thu mua trám để chế biến thành các sản phẩm giá trị gia tăng như trám muối, trám ngâm mắm, trám kho thịt đóng hộp, thậm chí chiết xuất dầu trám phục vụ dược liệu. Nhờ vậy, giá trị quả trám không chỉ dừng ở mức nông sản tươi mà đã bước sang lĩnh vực chế biến sâu, nâng tầm thương hiệu.

Theo thống kê của UBND xã Nam Tuấn, hiện diện tích trám đen toàn xã đạt gần 100ha, trong đó 70% đã cho thu hoạch ổn định. Mỗi năm, hàng chục tấn trám được đưa ra khỏi địa phương, mang lại doanh thu hàng tỷ đồng cho bà con.

Cây trám đen không chỉ giúp người dân xóa đói giảm nghèo, mà còn mở ra triển vọng phát triển kinh tế bền vững. Nhờ sự vào cuộc của HTX và doanh nghiệp, trám đen Lũng Tao đang dần hình thành chuỗi giá trị: từ sản xuất, thu hái, sơ chế, đóng gói đến phân phối.

Đặc biệt, việc HTX bao tiêu cũng thúc đẩy bà con canh tác theo hướng an toàn, hữu cơ, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường. “HTX hướng dẫn người dân không dùng hóa chất, phân bón vô cơ, thay vào đó là phân chuồng, kỹ thuật chăm sóc sạch. Nhờ vậy, sản phẩm đạt chất lượng ổn định, dễ dàng đưa vào chuỗi phân phối xanh”, bà Trang cho biết thêm.

Thực tế, sản phẩm trám đen Lũng Tao đã bước đầu được giới thiệu trong chương trình “Mỗi xã một sản phẩm - OCOP” của tỉnh Cao Bằng. Nếu được công nhận OCOP, trám đen sẽ có thêm lợi thế cạnh tranh, mở rộng thị trường tiêu thụ cả nước, thậm chí xuất khẩu sang Trung Quốc và một số nước châu Á, nơi loại quả này rất được ưa chuộng.

Từ một loại quả gắn với đời sống ẩm thực vùng cao, trám đen Lũng Tao nay đã trở thành nông sản có giá trị, được HTX và doanh nghiệp bao tiêu, vươn tới thị trường rộng lớn. Mỗi mùa thu hoạch, những chuyến xe trám không chỉ mang đi hương vị núi rừng, mà còn chở theo khát vọng làm giàu, thoát nghèo bền vững của bà con nơi đây.

Nếu được đầu tư đúng hướng, trám đen hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm OCOP tiêu biểu, góp mặt trên quầy kệ siêu thị, sàn thương mại điện tử và cả thị trường xuất khẩu. Đó không chỉ là câu chuyện của một loại quả, mà còn là minh chứng cho hướng đi “sản xuất sạch - tiêu dùng xanh” đang lan tỏa từ những bản làng vùng cao Cao Bằng.