Tăng quy định, chế tài trong thực thi tiết kiệm năng lượng

Sửa đổi 4 nhóm chính sách cụ thể

Tại Hội nghị tham vấn luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (dự án Luật) do Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) tổ chức sáng 5/4, ông Hoàng Việt Dũng - Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công thông tin, dự kiến dự án Luật sẽ sửa đổi 16/48 Điều tại Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010.

Bà Nguyễn Thị Lâm Giang- Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công. Ảnh: Mai Anh

Theo đó, nội dung sửa đổi tập trung vào 4 nhóm chính sách bao gồm: Các nội dung về nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; nội dung về quản lý, phát triển đối với dịch vụ tư vấn năng lượng, kiểm toán năng lượng, đào tạo nhân lực trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; nội dung quy định về chính sách ưu đãi, công cụ hỗ trợ tài chính cho lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; nội dung về chuyển đổi thị trường và quản lý hiệu suất phương tiện, thiết bị sử dụng năng lượng.

Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cũng nhấn mạnh, việc xây dựng dự án Luật là hết sức cần thiết, nhằm tăng cường hiệu quả, hiệu lực trong quản lý nhà nước, loại bỏ vướng mắc, rào cản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi, tăng cường các cơ chế khuyến khích, thúc đẩy hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Kịp thời tận dụng, thu hút và huy động được các nguồn lực quốc tế để hỗ trợ, thúc đẩy quá trình đầu tư tiết kiệm năng lượng, chuyển đổi thị trường các sản phẩm tiết kiệm năng lượng.

Tại hội nghị, nhấn mạnh về thực trạng phân cấp phân quyền của địa phương trong triển khai Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ông Nguyễn Hồng Việt - Phó Trưởng Phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương Hà Nội cho biết: Trên địa bàn thành phố có trên 600 doanh nghiệp có nhu cầu về đội ngũ cán bộ quản lý năng lượng có kiến thức chuyên sâu nhằm triển khai hiệu quả việc quản lý sử dụng năng lượng tại các doanh nghiệp.

“Tuy nhiên, số lượng các khoá đào tạo cán bộ quản lý năng lượng chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp”, đại diện Sở Công Thương Hà Nội nêu.

Ông Trần Viết Nguyên- Phó Trưởng Ban kinh doanh- Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) trình bày tham luận. Ảnh: Mai Anh

Về nhu cầu dán nhãn, hàng năm, có khoảng 10.000 mã sản phẩm mới thuộc 26 chủng loại thiết bị có nhu cầu cần dán nhãn năng lượng. “Dù vậy, nhu cầu số lượng sản phẩm cần dán nhãn năng lượng là rất lớn. Do đó, cần tăng cường hỗ trợ công tác tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra, giám sát việc thực hiện dán nhãn năng lượng của các doanh nghiệp để đảm bảo việc thực thi Luật”, ông Nguyễn Hồng Việt nói.

Đề xuất từ thực tiễn

Trước những hạn chế đã chỉ ra, đại diện Sở Công Thương Hà Nội đề nghị: Bộ Công Thương xem xét phân cấp, phân quyền cho các địa phương được đào tạo, cấp chứng nhận cho cán bộ quản lý năng lượng, kiểm toán viên năng lượng và tiếp nhận hồ sơ đăng ký, kiểm tra, giám sát việc dán nhãn năng lượng.

Ông Nguyễn Thanh Hà - Chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng. Ảnh: Minh Anh

Thường xuyên cập nhật giáo trình và bài giảng, bổ sung kiến thức tiên tiến, mới liên tục về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; xem xét quy định thời hạn của chứng chỉ nhằm khuyến khích cán bộ quản lý năng lượng, kiểm toán viên chú trọng cập nhật, bổ sung kiến thức mới và sát hạch lại kiến thức trong lĩnh vực năng lượng.

Cùng đó, đẩy mạnh áp dụng chuyển đổi số, hướng dẫn, hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp trong triển khai thực hiện nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giúp giảm tiêu hao năng lượng, nâng cao năng suất chất lượng, đảm bảo phù hợp với điều kiện, khả năng của từng doanh nghiệp.

Mở rộng đối tượng, phạm vi tham gia các chương trình tập huấn, đào tạo nâng cao chuyên môn trong và ngoài nước do Bộ Công Thương tổ chức; tham gia các dự án, chương trình hỗ trợ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả của các tổ chức quốc tế dành cho cán bộ tại các địa phương.

Phản ánh những khó khăn từ vận hành Công ty dịch vụ năng lượng (ESCO), ông Trần Viết Nguyên - Phó trưởng Ban kinh doanh - Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), bày tỏ: ESCO là mô hình cung cấp dịch vụ tiết kiệm năng lượng từ đầu đến cuối cho khách hang. Đặc biệt, ESCO đảm bảo khách hàng không phải chịu rủi ro về cả công nghệ, giải pháp, tài chính.

“Khi khách hàng tìm đến ESCO có cơ hội áp dụng giải pháp công nghệ tiên tiến hơn, tiết kiệm năng lượng hơn, đồng nghĩa mang lại những lợi ích đáng kể về kinh tế”, ông Trần Viết Nguyên nói. Đồng thời cho biết, từ năm 2014-2019, những dự án ESCO hỗ trợ triển khai để nhận được đánh giá từ tốt đến rất tốt.

Hội nghị tham vấn Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Ảnh: Mai Anh

Dù mang lại lợi ích lớn, tuy nhiên đại diện EVN cho rằng, khi triển khai ESCO có gặp khó khăn. Trong đó, mô hình ESCO lần đầu tiên triển khai do đó thiếu hành lang pháp lý về việc hình thành cũng như các quy định hoạt động của ESCO. Tiếp đó là thiếu quy định trong phương pháp xác định mức tiết kiệm năng lượng; giải quyết tranh chấp hợp đồng ESCO; bàn giao tài sản.

Cùng đó, công tác truyền thông cho mô hình này còn thiếu dẫn tới tiếp cận của công ty ESCO tới khách hàng mất nhiều thời gian; hạn chế về tài chính khi chưa có khuyến khích, ưu đãi cho ESCO, kể cả trong tiếp cận nguồn vốn ngân hàng - đây là điểm nghẽn rất lớn trong phát triển ESCO tại Việt Nam. Tiếp đó, rủi ro trong thu hồi vốn khi quy mô thị trường càng lớn, rủi ro của ESCO càng cao.

“ESCO là công cụ thị trường hữu hiệu nhưng để hỗ trợ mô hình này phát triển cần rất nhiều từ đào tạo, đội ngũ chuyên gia, hỗ trợ kỹ thuật…”, ông Trần Viết Nguyên nhấn mạnh.

Trước thực trạng trên, đại diện EVN cho hay, cần cụ thể hoá hơn khung chính sách, bổ sung ngay vào dự án Luật khái niệm ESCO là gì; thể chế chính sách kèm theo để ESCO hoạt động hiệu quả hơn. “Có thể làm hẳn 1 chương về ESCO, từ đó cụ thể chính sách điều kiện để một ESCO hoạt động được”, ông Trần Viết Nguyên đề xuất.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Đào sỹ Thanh - Nguyên Giám đốc Trung tâm Tiết kiệm năng lượng, thành phố Hải Phòng, cho biết, nhu cầu sử dụng năng lượng ở Hải Phòng rất cao. Tại những doanh nghiệp có vốn FDI thực hiện sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tốt nhưng doanh nghiệp Việt Nam lại hạn chế.

Điểm thứ hai, năng lực về tài chính, nhân lực, thiết bị máy móc của các ESCO rất hạn chế, do đó ông Đào Sỹ Thanh đề xuất: Trong dự án Luật cần làm thế nào để ESCO có thể phát triển được, muốn vậy hành lang pháp lý cho đơn vị này phải rõ ràng hơn. Đồng thời hỗ trợ nguồn lực và các giải pháp tài chính, nhân lực, thiết bị máy móc để thúc đẩy mô hình này.

“Dự án Luật đã được soạn thảo công phu, mong tiếp tục đưa sâu về mô hình ESCO thì mục tiêu đưa ra của dự án Luật tin chắc sẽ đạt như mong muốn”, ông Đào Sỹ Thanh nhấn mạnh.

Góp ý cho dự án Luật, Đại diện Viện khoa học công nghệ công trình xanh, Bộ Xây dựng, cho rằng, ngoài dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng cần bổ sung thêm các công trình tiêu hao năng lượng lớn, như trung tâm dữ liệu. Cùng đó, có những ưu đãi về thuế, vốn, thủ tục hành chính cho các dự án công trình dán nhãn năng lượng.

Từ kinh nghiệm của Đan Mạch trong thực hiện sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ông Nguyễn Thanh Hà - Chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng chia sẻ, Chương trình Thoả thuận tự nguyện được Đan Mạch từ năm 1990 đã giúp cải thiện đáng kể hiệu quả năng lượng, từ 2015 - 2018, có 80 doanh nghiệp đã triển khai với hơn 800 dự án, giúp tiết kiệm tương đương 333,500 kWh mỗi năm.

Tại Việt Nam cũng triển khai thí điểm Chương trình thoả thuận tự nguyện (VAS) tại Việt Nam, chuyên gia Nguyễn Thanh Hà phân tích: Doanh nghiệp rất quan tâm và mong muốn tham gia - ngay cả khi không có bất kỳ ưu đãi đầu tư nào. Tuy nhiên, để VAS triển khai hiệu quả tại Việt Nam, về mặt tài chính, cần huy động nguồn từ Ngân sách nhà nước, vốn ODA, tài trợ từ các đối tác, đóng góp của các tổ chức phi chính phủ ...

“Qua kinh nghiệm từ Đan Mạch, quỹ doanh nghiệp hiệu quả năng lượng ngoài việc nhà nước phân bổ một phần, tham gia của các tổ chức quốc tế và xã hội hoá từ doanh nghiệp chúng ta sẽ triển khai thành công chương trình”, vị chuyên gia này một lần nữa nhấn mạnh.