Cần nghiên cứu mô hình dịch vụ năng lượng khu vực công

Chưa có hành lang pháp lý cho ESCO

Mô hình công ty dịch vụ năng lượng (ESCO) là loại hình công ty cung cấp các dịch vụ tiết kiệm năng lượng trọn gói cho khách hàng. Các công ty ESCO còn thực hiện một hoạt động hoặc tất cả các dịch vụ khảo sát, xác định tiềm năng tiết kiệm năng lượng; cung cấp giải pháp tiết kiệm năng lượng; thu xếp tài chính;… theo yêu cầu từ phía đối tác.

Mô hình công ty tư vấn dịch vụ năng lượng (ESCO) đang ngày càng được doanh nghiệp quan tâm nhưng loại hình này hiện chưa có hành lang, khung pháp lý

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nói chung, sản xuất công nghiệp nói riêng ngày càng chuyển dịch theo hướng xanh, số, tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả không chỉ là hướng đi được khuyến khích mà dần trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Đặc biệt là trong các hoạt động xuất nhập khẩu, các tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến môi trường ngày càng gia tăng. Đây là các điều kiện thúc đẩy loại hình công ty dịch vụ năng lượng.

Theo ông Trần Viết Nguyên – Phó trưởng Ban Kinh doanh, Tập đoàn điện lực Việt Nam, ngày càng có nhiều khách hàng là doanh nghiệp sản xuất lựa chọn hợp tác với các công ty dịch vụ năng lượng ESCO để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, tiết kiệm chi phí, góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao hình ảnh và thương hiệu của doanh nghiệp.

Qua thực tiễn thí điểm các dự án ESCO do EVN triển khai tại nhiều doanh nghiệp cho thấy hiệu quả tiết kiệm năng lượng rõ rệt. Thị trường tiềm năng cho dịch vụ ESCO ở Việt Nam hiện cũng rất lớn trong sản xuất công nghiệp, chiếu sáng, văn phòng, tòa nhà…

Sản xuất công nghiệp ngày càng phát triển thì nhu cầu sử dụng năng lượng và sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả ngày càng tăng

Tuy nhiên, trên thực tế, việc triển khai các dự án ESCO tại Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Khó khăn lớn nhất là thiếu hành lang pháp lý cho ESCO. Gồm các quy định cần thiết như hoạt động của công ty ESCO; phương pháp xác định mức tiết kiệm năng lượng; giải quyết tranh chấp hợp đồng ESCO; bàn giao tài sản đối với các dự án ESCO cho đơn vị công; đối tượng sử dụng dịch vụ ESCO.

Cần nghiên cứu khung pháp lý cho ESCO trong khu vực công

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả do Bộ Công Thương đang soạn thảo có sửa đổi, tích hợp các nội dung theo Nghị quyết 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Trong đó, có nội dung hoàn thiện cơ chế, chính sách, các công cụ có tính thị trường để đẩy mạnh sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; hoàn thiện khung pháp lý, khuyến khích đẩy mạnh triển khai mô hình công ty tư vấn dịch vụ năng lượng.

Đại diện EVN cho rằng việc bổ sung các nội dung liên quan đến mô hình công ty ESCO vào dự thảo Luật sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là vô cùng cần thiết để tạo hành làng lang pháp lý rõ ràng, tạo sự thuận lợi để phát triển các mô hình kinh doanh ESCO. “Cần thiết phải bổ sung vào Luật sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả các cơ chế chính sách tạo hành lang pháp lý, khuyến khích hoạt động các công ty ESCO, nhằm thúc đẩy thị trường dịch vụ năng lượng phát triển nhanh ở Việt Nam”, ông Nguyên kiến nghị.

Đại diện EVN cũng đề xuất cần có các quy định, chính sách cụ thể về các nội dung liên quan đến các công ty ESCO như thu xếp tài chính, hợp đồng mẫu, công bố danh sách ESCO năng lực; quy định về hạch toán đối với đơn vị sử dụng ngân sách Nhà nước; thành lập Hiệp hội ESCO Việt Nam.

Ông Trần Huỳnh Vương Hoài Vũ - Phó Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công Thương thành phố Đà Nẵng

Đáng chú ý, liên quan đến mô hình ESCO, ông Trần Huỳnh Vương Hoài Vũ – Phó Trưởng phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công Thương thành phố Đà Nẵng cho rằng, cần thiết phải có sự đầu tư, nghiên cứu kỹ mô hình ESCO trong khu vực công. Theo ông Vũ, đối với mô hình kinh doanh dịch vụ năng lượng ESCO, pháp lý hiện nay chưa có. Các doanh nghiệp tư nhân đã thực hiện thí điểm. Nhưng ở góc độ đơn vị công lập, những công trình sử dụng ngân sách nhà nước thì ESCO chưa làm được.

Đại diện Sở Công Thương TP. Đà Nẵng cho biết, năm 2018, Sở Công Thương thành phố tham mưu UBND Đà Nẵng triển khai Đề án thí điểm thay thế đèn Led của hệ thống điện chiếu sáng công cộng, thay thế 3.000 bộ đèn chiếu sáng theo hình thức trả chậm. Đơn vị nào vào thực hiện sẽ trả dần trong 5 năm, mỗi năm 8 tỷ đồng, tổng kinh phí là 40 tỷ đồng. “Tuy nhiên, mới thực hiện được 1 năm, hoàn thành thanh toán của năm đầu thì Kiểm toán nhà nước vào làm việc về hồ sơ Đề án thí điểm thay thế đèn Led này. Và cơ quan kiểm toán nêu quan điểm là làm ESCO khu vực công sẽ thành nợ công. Sau đó, TP. Đà Nẵng trong năm thứ 2 phải chi đủ 32 tỷ đồng trả luôn cho nhà thầu”, ông Vũ thông tin.

Cần nghiên cứu kỹ để có khung pháp lý cụ thể cho mô hình ESCO trong khu vực công

Theo đại diện Sở Công Thương Đà Nẵng, từ thực tế như dự án trên, cần sớm có khung pháp lý cho ESCO ở khu vực công. “Mô hình ESCO cần phải được nghiên cứu kỹ và sâu để có hành lang pháp lý, nhất là khu vực công vì nếu thực hiện được, mô hình ESCO sẽ rất hiệu quả, rất tốt”, ông nói.