Swexit- câu chuyện Thụy Sĩ có phải hiệu ứng domino từ Brexit?

Tuy nhiên, sáng kiến ​​này đã bị Chính phủ, Quốc hội, công đoàn, tổ chức sử dụng lao động và tất cả các đảng phái chính trị khác ở Thụy Sĩ phản đối vì nó sẽ khiến mối quan hệ chung của Thụy Sĩ với EU gặp nguy hiểm, mà kết quả cuối cùng cho thấy có 61,7% cử tri bác bỏ.

Người không mang quốc tịch chiếm khoảng 1/4 trong số 8,6 triệu dân của Thụy Sĩ, và SVP cho rằng nước này đang phải đối mặt với “tình trạng nhập cư quá mức và không kiểm soát” sẽ làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp của công dân Thụy Sĩ, tăng chi phí nhà ở và lấn át các dịch vụ giao thông và công cộng. Những người phản đối cho rằng việc chấm dứt hiệp định tự do đi lại kéo dài hai thập kỷ với EU, mà Thụy Sĩ không phải là thành viên, sẽ lấy đi nguồn lao động lành nghề của nước này nhưng trên hết là gây nguy hiểm cho mạng lưới phức tạp mà quan trọng của hơn 120 hiệp ước song phương mà quốc gia đã ký kết với khối liên minh. Bên cạnh việc cho phép công dân EU làm việc tại Thụy Sĩ và ngược lại, các hiệp ước bao gồm các thỏa thuận về thương mại, vận tải và nghiên cứu có hiệu lực kể từ năm 2002, nếu việc di chuyển tự do bị chấm dứt, cũng sẽ tự động ngừng áp dụng. Bộ trưởng Tư pháp Thụy Sĩ Karin Keller-Sutter cho biết một cuộc bỏ phiếu chống lại phong trào tự do đi lại sẽ "tồi tệ hơn Brexit".

Theo hệ thống dân chủ trực tiếp của Thụy Sĩ, cuộc trưng cầu dân ý có thể buộc chính phủ đơn phương hủy bỏ thỏa thuận đi lại tự do nếu các cuộc đàm phán với Brussels không đạt được thống nhất về việc chấm dứt thỏa thuận - một kết quả mà EU đã nhiều lần nói rằng họ sẽ không cho phép. Đảng SVP trước đây đã cố gắng hạn chế việc di chuyển tự do, suýt giành chiến thắng trong cuộc trưng cầu dân ý năm 2014 yêu cầu hạn ngạch nhập cư. Sáng kiến ​​này sau đó đã bị dập tắt, thúc đẩy mức độ lựa chọn của người dân địa phương trong một số lĩnh vực nhưng quan trọng là không áp đặt giới hạn cố định đối với nhập cư vào EU. EU đã không thay đổi lập trường của mình kể từ cuộc trưng cầu dân ý đó, nhấn mạnh rằng bất kỳ việc từ chối nguyên tắc đi lại tự do của Thụy Sĩ sẽ dẫn đến việc nước này bị loại khỏi thị trường chung.

Trong số các vấn đề khác của cuộc bỏ phiếu ngày 27/9, các cử tri ủng hộ việc đưa ra chế độ nghỉ sinh con có trả lương trong một động thái được coi là một thay đổi lớn đối với Thụy Sĩ, quốc gia đứng sau phần lớn châu Âu về nghỉ phép của các bậc cha mẹ. Quốc gia này đã không cấp quyền bầu cử cho phụ nữ cho đến năm 1971 và lần đầu tiên đưa ra 14 tuần nghỉ thai sản có lương vào năm 2005, giờ đây sẽ cung cấp cho các ông bố cơ hội được nghỉ phép hai tuần có lương sau khi sinh con trên 80% lương của họ lên tới mức trần 196 franc Thụy Sĩ một ngày.

Khoảng 1,4 triệu công dân EU đang sống ở Thụy Sĩ và khoảng 330.000 công nhân từ các quốc gia láng giềng của EU đến biên giới để làm việc, nhiều người trong số họ là nhân viên chăm sóc sức khỏe đang làm công việc quan trọng trong đại dịch Covid-19. Những người phản đối việc chấm dứt tự do đi lại với EU đều cho rằng Thụy Sĩ không nên gây ra sự gián đoạn kinh tế lớn giữa đại dịch. Cuộc khảo sát trước ngày bầu cử cho thấy hơn 60% phản đối, khoảng 35% ủng hộ và số còn lại chưa quyết định. Thụy Sĩ không thuộc EU, nhưng thuộc khu vực không cấp hộ chiếu Schengen. Mối quan hệ phức tạp của nước này với khối liên minh được phát triển trong nhiều thập kỷ, được điều chỉnh bởi một số hiệp định khác nhau về các vấn đề từ nông nghiệp đến nhập cư. Người Thụy Sĩ có quyền sống và làm việc trong khối và ngược lại đối với các công dân EU sống và làm việc tại Thụy Sĩ. Các nhà phân tích cho biết, người Thụy Sĩ có thể mất nhiều thứ nếu tách khỏi EU.

Rõ ràng rằng, giống như nước Anh, Liên minh châu Âu mạnh hơn nhiều so với Thụy Sĩ. Vì vậy, nếu có các cuộc đàm phán mới, thì sẽ không có lợi cho Thụy Sĩ. Các cử tri đã được hỏi liệu họ có muốn chính quyền Thụy Sĩ đàm phán về việc chấm dứt thỏa thuận tự do đi lại với EU trong vòng 12 tháng hay không. Nếu không có thỏa thuận mới trong vòng 12 tháng, thì người Thụy Sĩ có thể đơn phương rút khỏi thỏa thuận hiện tại và cấm mọi thỏa thuận tự do đi lại trong tương lai. Trong một cuộc trưng cầu dân ý tương tự vào năm 2014, người Thụy Sĩ đã bỏ phiếu sít sao ủng hộ việc hạn chế quyền tiếp cận của công dân EU đến sinh sống và làm việc tại Thụy Sĩ, nhưng quốc hội đã không áp dụng bất kỳ thay đổi đáng kể nào - phần lớn vì lo ngại tác động lớn đến nền kinh tế.

Khi Thụy Sĩ đồng ý thỏa thuận mở biên giới hiện tại với EU, dự kiến ​​hàng năm sẽ có khoảng 8.000-10.000 người nhập cư đến nước này. Trong 13 năm qua, trung bình 1 triệu người di cư đã đến Thụy Sĩ. Thỏa thuận khung sẽ nhường nhiều quyền kiểm soát hơn cho Brussels. EU muốn đưa Thụy Sĩ trở thành một quốc gia thành viên trên thực tế và tư cách thành viên EU thụ động được coi là mối nguy lớn đối với Thụy Sĩ. Nhiều người Thụy Sĩ tiếp thu những thông điệp như vậy. Năm 2014, 50,3% cử tri trong một cuộc trưng cầu dân ý đã chấp thuận đề xuất hạn chế nhập cư với châu Âu. Do đó, Brussels đã đe dọa hủy bỏ các thỏa thuận song phương. Quốc hội Thụy Sĩ đã đạt được một thỏa hiệp, cho phép tất cả những người nhập cư với hứa hẹn làm việc ở nước này.

Nhiều người vẫn cho rằng đó là một thỏa hiệp không tôn trọng kết quả của cuộc bỏ phiếu năm 2014. Phần lớn người Thụy Sĩ muốn kiểm soát nhập cư và có nhiều chủ quyền hơn so với EU, và cũng muốn đàm phán với châu Âu. Các lập luận kinh tế, chính trị và kỹ thuật đã gây được tiếng vang đối với cử tri Thụy Sĩ. Nhưng có lẽ điều quyết định nhất, các tiêu đề về tình trạng các cuộc đàm phán thương mại hậu Brexit của Vương quốc Anh với Brussels đã xuất hiện trên các phương tiện truyền thông Thụy Sĩ trong những tuần gần đây.

Cách tiếp cận theo chủ quyền thuần túy không phải là cách để đàm phán với EU. Brexit đã làm cho quan điểm này trở nên cực kỳ rõ ràng với nhiều người ở Thụy Sĩ. Vì Bern không làm gì mà không có sự đồng thuận, nên kết quả bỏ phiếu ngày 27/9 rất quan trọng trong việc quyết định nhanh chóng như thế nào, nếu có, một thỏa thuận khung có thể được nhất trí. Giống như nhiều chính trị gia ủng hộ Brexit ở Anh, cũng có nhiều người ủng hộ Swexit tin rằng một đường lối cứng rắn hơn sẽ hỗ trợ quan điểm đàm phán của Thụy Sĩ. Nếu Thụy Sĩ không đồng ý điều gì đó thì EU sẽ để tất cả các thỏa thuận song phương hiện có bị xói mòn. Nhưng Thụy Sĩ là đối tác xuất khẩu lớn thứ ba của EU và đây là điểm mạnh để Thụy Sĩ mang ra đàm phán.