Quảng Trị: Đồng bào Vân Kiều canh tác cà phê bền vững

Hướng Phùng là một xã rẻo cao ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Đây là vùng đất đỏ bazan màu mỡ nổi tiếng với dòng cà phê Arabica (cà phê chè). Nhằm giúp đỡ bà con người Vân Kiều phát huy tiềm năng, thế mạnh của cây café, Ủy ban Y tế Hà Lan – Việt Nam (MCNV) đã triển khai dự án “Phát triển chuỗi cung ứng cà phê bền vững theo hướng nông lâm kết hợp”. Đến nay, dự án đã và đang giúp đồng bào Vân Kiều nơi đây thay đổi cách nghĩ cách làm, trồng cà phê theo hướng bền vững.

4 năm qua, dưới sự hỗ trợ kết nối và thúc đẩy hợp tác kinh doanh của MCNV, 7 nhóm nông dân tại các thôn của xã Hướng Phùng liên kết với Công ty Hội An Roastery và đơn vị chế biến của anh Lê Ngọc Trịnh để cùng phát triển chuỗi cung ứng cà phê bền vững. Tuy nhiên, do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng buộc doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược kinh doanh mới và tìm kiếm nguồn lực phát triển. Trong bối cảnh đó, chính MCNV đã hỗ trợ doanh nghiệp được tiếp cận với nguồn tài trợ của Quỹ Khí hậu và Phát triển Hà Lan thông qua đề xuất dự án “Thúc đẩy liên kết sản xuất cà phê Arabica nông lâm kết hợp”.

Tính bền vững của dự án thể hiện ở 3 yếu tố: Về mặt kinh tế, người nông dân có thu nhập cao hơn và giá bán ổn định hơn. Khi liên kết hợp đồng hợp tác thì người nông dân được bao tiêu sản phẩm hoàn toàn. Về mặt xã hội, thông qua mô hình hợp tác này doanh nghiệp và người nông dân có tiếng nói chung và niềm tin đặt đúng chỗ. Về môi trường, mô hình này hướng tới sản xuất và cung ứng cà phê nông lâm kết hợp trồng cây che bóng và canh tác hữu cơ.

Theo như hợp đồng ký kết, người trồng café phải đáp ứng được chất lượng và khối lượng cà phê quả tươi mà doanh nghiệp yêu cầu, sẽ được hưởng mức giá chênh lệch cao hơn nhiều so với giá thị trường. Đến vụ hoạch, bà con chỉ việc chở café đến nơi tập kết và xưởng sản xuất của anh Lê Ngọc Trịnh làm nhiệm vụ sơ chế thành cà phê thóc và nhân. Doanh nghiệp sau đó chế biến rang xay ra thành phẩm phục vụ thị trường trong nước và xuất bán sang Châu Âu.

Khác với Robusta, sản phẩm café Arabica mang thương hiệu Hướng Hóa - Quảng Trị có mùi vị thơm ngon đặc trưng đặc biệt được người Châu Âu ưa thích. Để có tách cà phê thơm ngon chuẩn vị, những hạt cà phê Arabica phải trải qua một công đoạn dài từ việc chọn vùng nguyên liệu ươm trồng, chăm bón, thu hái chọn lọc, sơ chế rồi rang sấy, xay hạt cà phê. Tất cả các công đoạn phải được thực hiện kỹ lưỡng và nghiêm ngặt theo đúng quy chuẩn đã được tập huấn. Các hộ đồng bào tham gia vào dự án được tập huấn, chia sẻ thêm nhiều kiến thức bổ ích về canh tác cây hữu cơ theo hướng hữu cơ bền vững. Điều quan trọng là MNCV đã kết nối họ với doanh nghiệp để bao tiêu sản phẩm sạch. Nhờ đó đồng bào Vân Kiều yên tâm canh tác, thu nhập ổn định, đời sống khấm khá hơn.

Thời gian tới MCNV sẽ làm việc với một số đối tác nhằm thúc đẩy mô hình café nông-lâm kết hợp, trong đó chuyển đổi trồng café đơn canh sang mô hình nông lâm kết hợp và canh tác hữu cơ với mục tiêu giúp cho cây café Arabica đạt chất lượng ổn định và cải thiện năng suất. Ngoài ra, dự án sẽ tạo hành lang đa dạng sinh học nối giữa 2 khu bảo tồn Bắc Hướng Hóa và Đắk Rông. Với ý tưởng đó, Công ty Đan Mạch Slow Forest Coffe đã đến Hướng Phùng khảo sát với mong muốn hợp tác với MCNV cũng như các bên liên quan để đầu tư vào mô hình chuỗi café bền vững này. MCNV hi vọng những dự án về café sạch tiếp theo được triển khai, sẽ tạo ra thay đổi tích cực về mặt cảnh quan cũng như cách thực hành canh tác café của đồng bào thiểu số ở Hướng Hóa nói riêng và Quảng Trị nói chung.