Phát triển cà phê đặc sản: Cơ hội và thách thức

Nền tảng của cà phê đặc sản

Thực tế trong nhiều thập niên qua, trên thị trường cà phê toàn cầu, cà phê Việt Nam chỉ có tiếng về sản lượng, chứ về chất lượng chưa được thừa nhận. Vì vậy, việc chú trọng phát triển cà phê đặc sản được xem là một nhu cầu cấp bách, tất yếu để Đắk Lắk thật sự trở thành “điểm đến của cà phê thế giới”.

Hội thảo phát triển cà phê đặc sản Việt Nam được xem là hoạt động cốt lõi của chương trình Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 7

Tây Nguyên được biết đến là thủ phủ cà phê Việt Nam. Hiện nay, tổng diện tích trồng cà phê tại 5 tỉnh Tây Nguyên Trung bộ (Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum) là 577,8 ngàn ha. Trong đó Đặc Lắk chiếm diện tích lớn nhất (gần 205.000ha); tổng sản lượng ước đạt 460.000 tấn. Hiện Đắk Lắk có 12 công ty được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng Chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột, với tổng diện tích 15.600ha, sản lượng đăng ký 48.691 tấn/năm.

Phát triển cà phê đặc sản, Đắk Lắk đã và đang có nhiều cơ hội nhưng cũng nhiều thách thức. Thực trạng canh tác, sản xuất cà phê tại Đắk Lắk và các tỉnh Tây Nguyên những năm gần đây còn nhiều phức tạp. Người trồng cà phê được lợi thế về thổ nhưỡng, nhưng chưa áp dụng hiệu quả khoa học công nghệ vào chăm bón, lạm dụng phân bón, cơ cấu giống chưa hợp lý, nên sản lượng chưa ổn định.… Mặc dù trong niên vụ 2017-2018, Đắk Lắk có 301 cở sở chế biến cà phê, tăng 41 cơ sở so với niên vụ trước, nhưng xuất khẩu cà phê chỉ đạt 191.169 tấn, giảm 9.993 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 365 triệu USD, giảm 80,23 triệu USD so với năm trước.

Theo điều tra mới nhất của Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản: Tổng tổn thất trong toàn bộ chuỗi sản xuất và chế biến cà phê nhân tại các tỉnh Tây Nguyên là khoảng 11,85% về khối lượng, tương ứng 15,21% về giá trị. Xét trong niên vụ 2016-2017, tổng sản lượng cà phê Tây Nguyên đạt 1,37 triệu tấn, giá trị xuất khẩu 45 triệu đồng/tấn, tổn thất kinh tế lên đến 9.377 tỷ đồng.

Để nâng tầm cà phê Việt Nam trên trường quốc tế, khâu sản xuất nguyên liệu được xem là vô cùng quan trọng. Muốn sản phẩm cà phê chế biến đạt chất lượng thì hạt cà phê đầu vào cũng phải đạt yêu cầu và theo chuỗi chế biến sâu: chất lượng nguồn nguyên liệu (chú trọng thu hoạch, bảo quản sau thu hoạch), cần chú trọng đầu tư dây chuyền sản xuất công nghệ tiên tiến châu Âu, chế biến phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, cộng với công thức rang, xay, pha chế đáp ứng được nhu cầu người dùng cà phê trên thế giới,..

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Tổng giám đốc Công ty CP Sài Gòn An Thái - chia sẻ với phóng viên báo Công Thương về chiến lược đầu tư phát triển cà phê đặc sản

Ông Nguyễn Xuân Thắng - Tổng giám đốc Công ty CP Sài Gòn An Thái - chia sẻ: “Trước thách thức và yêu cầu của thị trường, hướng đến sản xuất phát triển cà phê đặc sản, trước hết phải nâng cao nhận thức của người trồng cà phê. Hiện nay An Thái đang xây dựng chuỗi sản xuất, bảo quản, chế biến sâu. Đó là chuỗi liên kết giữa các hộ nông dân để có nguồn nguyên liệu đảm bảo chất lượng, đầu tư dây chuyền sản xuất theo công nghệ châu Âu, chế biến phù hợp tiêu chuẩn, giữ được chất lượng, hương vị cà phê, nhằm tạo ra các sản phẩm giá trị, đảm bảo nhu cầu an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng, khẳng định được thương hiệu và phân khúc thị trường cao cấp, nâng cao sức cạnh tranh của cà phê Buôn Ma Thuột…”.

Nâng cao năng lực cạnh tranh

Cả nước hiện có 150 doanh nghiệp xuất khẩu, hơn 3.000 đại lý tham gia thu mua cà phê, trong đó có 13 doanh nghiệp FDI, nhưng thực tế chỉ có 1/3 doanh nghiệp có nhà máy chế biến cà phê nhân xuất khẩu; 90% các doanh nghiệp trong nước và 100% các doanh nghiệp FDI mua cà phê nhân thông qua thương lái và đại lý thu mua để xuất khẩu. Mặc dù đã có TCVN 4193 tiệm cận với tiêu chuẩn ISO, nhưng các nhà sản xuất, xuất khẩu cà phê Việt Nam vẫn giao dịch bán hàng thông qua hệ thống tiêu chuẩn cũ (phân loại theo độ ẩm và tỷ lệ hạt đen vỡ), dẫn đến chất lượng cà phê xuất khẩu chưa cao, vì vậy dễ bị ép giá hoặc phá giá xuất khẩu. Mặt khác, năng lực quản trị của các doanh nghiệp chế biến, kinh doanh và xuất khẩu cà phê còn thiếu chuyên nghiệp. Hầu hết doanh nghiệp xuất khẩu cà phê bán hàng thông qua 26 đầu mối và doanh nghiệp nước ngoài, chưa tiếp cận trực tiếp với các nhà rang, xay cà phê thế giới…

Song hành với cải thiện năng suất và chất lượng dựa trên các nguyên tắc bền vững, thì câu chuyện mở rộng thị trường cũng phải có chiến lược phát triển. Đó là việc phân tích những điểm thất bại thị trường, đồng thời củng cố hạ tầng thương mại trong nước, hình thành các sàn giao dịch, đấu giá; nâng cấp môi trường pháp lý để phát triển các thể chế và chính sách cà phê thế hệ thứ hai dựa trên sự hợp tác, kiến thức và đổi mới; phát triển thị phần của cà phê đặc sản và chứng nhận bền vững tại thị trường Mỹ, chuyên nghiệp hóa hệ thống thông tin và phân tích giá cả thị trường, chủ động trước những yếu tố ngoại quan,…

Ông Tom Just Mann - Chuyên gia nghiên cứu chế phẩm kháng hạn cho cây cà phê - đến từ Mỹ đã tham quan hội chợ và trao đổi kiến thức về nhu cầu cà phê an toàn cho người tiêu dùng

Tại Hội thảo phát triển cà phê đặc sản, ông Tom Just Mann - chuyên gia đến từ Mỹ bộc bạch: “Tôi chuyên về nghiên cứu chế phẩm kháng hạn cho cây cà phê. Cà phê trồng mỗi nơi có một hương vị khác nhau và cà phê Buôn Ma Thuột có một hương vị rất đặc biệt. Chúng tôi ủng hộ chiến lược phát triển cà phê đặc sản của các bạn, vì nhu cầu của thị trường thế giới là cà phê sạch, không độc hại. Với thực hiện quy trình theo chuỗi sản xuất cà phê đặc sản, tôi tin cà phê Buôn Ma Thuột hoàn toàn đủ sức cạnh tranh trên thị trường thế giới".

Thực hành pha chế cà phê tiêu chuẩn mới tại hội chợ chuyên ngành

Phát triển cà phê đặc sản Việt Nam là định hướng nâng cao giá trị và năng lực cạnh tranh của cà phê Việt Nam trên trường quốc tế. Đó là xây dựng chuỗi sản xuất chế biến cà phê nhân hình thành dựa trên sự liên kết giữa người trồng, thu gom, sơ chế và các doanh nghiệp chế biến sản phẩm cà phê nhân. Ngoài ra, còn có nhà cung cấp nguyên, nhiên vật liệu, cung ứng tiêu thụ sản phẩm, phụ phẩm, các dịch vụ quản lý, khoa học công nghệ thị trường,… Nâng cao hiệu quả, giảm chi phí sản xuất, cải tiến trong thu hái, bảo quản và chế biến sâu, phát triển thi trường trong và ngoài nước đang là hướng phát triển bền vững cho ngành cà phê Việt Nam.