Người dân Ukraine tìm đến ‘năng lượng xanh' để đối phó với mùa đông khắc nghiệt

Trên nóc tòa nhà chung cư cao 16 tầng ở Thủ đô Kiev của Ukraine, ông Valerii Pyndyk giới thiệu về những tấm pin mặt trời mới được lắp đặt. Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà còn là hy vọng sống sót qua mùa đông khắc nghiệt nhất mà Ukraine đang phải đối mặt, kể từ khi nổ ra cuộc xung đột với Nga.

Ông Valerii Pyndyk giới thiệu về các tấm pin điện mặt trời mái nhà tại một chung cư ở Thủ đô Kiev, Ukraine. Ảnh: Reuters

Trao đổi với hãng tin Reuters, ông Pyndyk, 49 tuổi, người đứng đầu hiệp hội nhà ở tại tòa nhà, nói: "Ý tưởng này nảy sinh khi chúng tôi bị mất điện vào mùa hè. Ban Quản lý hiệp hội nhà ở nhận ra rằng, nếu mùa hè còn mất điện, mùa đông tình hình chắc chắn sẽ tồi tệ hơn".

Khoảng 1.000 hộ gia đình tại tòa nhà của ông Pyndyk hy vọng, hệ thống pin mặt trời sẽ giúp họ vượt qua tình trạng thiếu điện trầm trọng do các cuộc tấn công liên tục của Nga vào cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine.

Hai mùa đông đầu tiên của chiến sự Nga - Ukraine đã chứa nhiều thử thách đối với người dân Ukraine, nhưng năm nay, tình hình có thể tồi tệ hơn. Ông Geoffrey Pyatt, trợ lý thư ký Cục Tài nguyên Năng lượng, thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ, cho biết các cuộc tấn công của Nga vào cơ sở hạ tầng năng lượng đã có sự thay đổi so với 2 năm trước.

Chia sẻ với hãng thông tấn AP, ông Pyatt nói: “Người Ukraine đã đối phó các cuộc tấn công đó một cách hiệu quả. Vì vậy, Nga đã thay đổi chiến thuật bắt đầu từ tháng 3 năm nay, để tấn công vào nhà máy phát điện của Ukraine, thay vì các máy biến áp”.

Kể từ đó, khoảng 50% cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine đã bị phá hủy, nhưng các cơ sở điện hạt nhân và một số dự án năng lượng tái tạo mới, vẫn “đứng vững”. Ông Pyatt cũng đặt nhiều kỳ vọng vào một dự án trang trại điện gió thuộc sở hữu của công ty DTEK, doanh nghiệp năng lượng lớn nhất Ukraine.

Cơ hội cho ngành năng lượng sạch Ukriane

Hãng thông tấn AP nhận định, tính chất phi tập trung của một số nguồn năng lượng sạch, đặc biệt là năng lượng gió và mặt trời, đã giúp Ukraine nhanh chóng khôi phục nguồn điện theo những cách mà các nguồn năng lượng truyền thống, như điện than, khó có thể làm được.

Trong các hệ thống điện tập trung, toàn bộ điện năng được sản xuất và truyền tải qua lưới điện từ cùng một khu vực. Vì vậy, nếu một nhà máy điện bị tấn công, phần lớn hoặc thậm chí toàn bộ hệ thống sẽ bị tê liệt. Ngược lại, các cơ sở năng lượng gió và mặt trời thường được phân bố rải rác hơn, do đó, chỉ một phần nhỏ của hệ thống sẽ bị ảnh hưởng nếu bị tấn công. Đặc biệt, nếu các tấm pin mặt trời mái nhà có mức độ thiệt hại vô cùng nhỏ nếu bị tấn công.

Các cuộc tấn công vào hai trang trại năng lượng mặt trời của DTEK vào năm 2023 là một ví dụ điển hình. Nhiều tấm pin mặt trời và một số máy biến áp đã bị phá hủy. Tuy nhiên, việc thay thế máy biến áp và lắp đặt lại các tấm pin bị hư hại đã giúp các trang trại, với tổng công suất 400 megawatt, hoạt động trở lại chỉ sau 7 ngày.

Hiện nay, nhiều dự án cơ sở hạ tầng năng lượng tái tạo đang được triển khai trên khắp Ukraine, thông qua các quan hệ đối tác công tư, đã giúp phân tán rủi ro cho ngành năng lượng nước này. Tháng 6 vừa qua, các công ty năng lượng hàng đầu của Mỹ, như GE Vernova và Honeywell đã thông báo hợp tác với DTEK để thực hiện các dự án lưu trữ năng lượng gió và pin quy mô lớn tại Ukraine.

Ông Roger Martella, Giám đốc Phát triển Bền vững của GE Vernova, nhấn mạnh rằng, quan hệ đối tác công tư là "chìa khóa" giảm thiểu rủi ro, đồng thời làm tăng sức hấp dẫn của các khoản đầu tư. Ông cũng bày tỏ sự khâm phục trước khả năng duy trì lưới điện của Ukraine trong bối cảnh chiến tranh, gọi đây là “một kỳ tích chưa từng có” tại Hội nghị COP29 vào tháng 11 vừa qua.

Trong khi đó, ông Geoffrey Pyatt cho biết các quốc gia G7 thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với hệ thống năng lượng của Ukraine. Ông cũng tin tưởng rằng sự hỗ trợ cho Ukraine trong lĩnh vực năng lượng sẽ tiếp tục, cho dù người đứng đầu Nhà Trắng có là ai.

Ông nhấn mạnh: "Sự tham gia của các công ty lớn của Mỹ như GE, Fluxus và Honeywell vào quá trình tái thiết năng lượng có thể mang lại hàng tỷ USD, tạo động lực lớn cho việc phục hồi hệ thống năng lượng".

Những thách thức sắp tới

Mặc dù các tấm pin mặt trời đang xuất hiện ngày càng nhiều trên mái nhà, chung cư, bệnh viện và trường học nhưng chúng chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu năng lượng của Ukraine. Tổng thiệt hại do chiến tranh gây ra cho ngành năng lượng Ukraine đã vượt 56 tỷ USD, bao gồm thiệt hại vật chất và tổn thất tài chính gián tiếp.

Ukraine hiện phụ thuộc nặng nề vào điện hạt nhân, nhưng điều này cũng đặt ra thách thức trong việc duy trì ổn định hệ thống lưới điện, đặc biệt vào giờ cao điểm. Và dù chính phủ đã cố gắng bảo vệ cơ sở hạ tầng bằng cách tăng cường hệ thống phòng không và thành lập các đội săn thiết bị bay không người lái, nhưng nguồn lực vẫn không đủ để bảo vệ tất cả các nhà máy trên khắp cả nước.

Ông Pyndyk chia sẻ, chi phí lắp đặt hệ thống pin mặt trời tại tòa nhà của Pyndyk khoảng 950.000 hryvnia (tương đương 577 triệu đồng) trong đó chính quyền thành phố Kiev hỗ trợ hơn 50%. Ông Pyndyk và cư dân đang lên kế hoạch lắp đặt thêm nhiều tấm pin mặt trời ở các tòa nhà khác vào năm tới.

Dữ liệu chính thức cho thấy, khoảng 1,5 GW điện mặt trời mới đã được lắp đặt tại Kiev, nhưng với nhu cầu khổng lồ và thiệt hại nặng nề, đây chỉ là bước khởi đầu.

Ông Olena Lapenko, Giám đốc an ninh năng lượng tại nhóm nghiên cứu DIXI Group ở Kiev, nhấn mạnh: "Vấn đề này không chỉ giới hạn ở mùa đông năm nay. Các nhà máy nhiệt điện cũ kỹ đã lỗi thời và chúng tôi cần thay đổi để đối phó với tình hình hiện tại và tương lai".

"Chúng tôi kỳ vọng trong vòng 3, 4 hoặc 5 năm có thể thay thế những gì đã bị phá hủy và dần thay thế các nguồn năng lượng lạc hậu”, ông Lapenko tuyên bố.