Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên bền vững, vượt đại dịch

Ngày 16/12, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên bền vững, vượt đại dịch”, với sự tham gia của các nhà quản lý, chuyên gia để phân tích cụ thể về các mô hình chuyển đổi, những giải pháp căn cơ phát triển vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH), nhất là trong bối cảnh đại dịch Covisd-19 ảnh hưởng nặng nề đến sinh kế của người dân.

Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã dành sự quan tâm đặc biệt để giúp các tỉnh khu vực ĐBSCL ứng phó với BĐKH, xây dựng các kế hoạch, chương trình giúp khu vực có nền tảng phát triển bền vững, giúp người dân có cuộc sống tốt đẹp hơn. Hạ tầng giao thông, các chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu, y tế cơ sở, an sinh xã hội, phòng chống dich bệnh… là những ưu tiên trước mắt cho khu vực.

Đặc biệt, Nghị quyết 120/NQ-CP về Phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với BĐKH (còn được gọi là Nghị quyết “thuận thiên”) được ban hành năm 2017 đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy của các cấp, các ngành trong xây dựng chính sách, xác định các chương trình chiến lược, các dự án cấp bách. Thực tiễn bốn năm triển khai cho thấy, việc kế thừa các chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng, Nhà nước cùng với tích hợp, lồng ghép kết quả các chương trình nghiên cứu khoa học và công nghệ, các dự án phát triển đã tạo đà mạnh mẽ cho ĐBSCL phát triển và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng thiếu quyết liệt, thiếu sự chủ động trong quá trình triển khai tại một số bộ, ngành, địa phương. Trước bối cảnh BĐKH ngày càng phức tạp, dịch bệnh Covid-19 diễn biến khó lường ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của ĐBSCL, đòi hỏi cần có nghiên cứu, đánh giá một cách toàn diện, khoa học, để có định hướng chiến lược tổng thể, lâu dài, những giải pháp đồng bộ, cấp bách, những cơ chế, chính sách mới mang tính đột phá, biến thách thức thành cơ hội phát triển nhanh và bền vững.

Ông Trần Quang Hoài, Tổng Cục trưởng Tổng cục Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho biết, BĐKH trong thời gian qua tác động sâu rộng đến đời sống dân sinh, đời sống kinh tế - xã hội của ĐBSCL như: Mưa lũ có sự thay đổi, mưa mùa hạn ít, bão chuyển dịch về ĐBSCL nhiều hơn; hạn hán xâm nhập mặn liên tục và ngày càng khốc liệt, ranh giới xâm nhập mặn lấn sâu vào cửa sông; lún sụt cũng diễn ra khốc liệt, cùng với đó nước biển dâng và triều cường cũng gia tăng. Nhiều khu vực đô thị trước đây như Cần Thơ, TP.Hồ Chí Minh ít bị ảnh hưởng thì nay, tình trạng ngập lụt do triều cường ngày càng gia tăng.

Để giải quyết vấn đề này, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành những chương trình, nghị quyết… đặc biệt là Chiến lược quốc gia về phòng chống thiên tai. Trong chiến lược có các chương trình, dự án cụ thể.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định về phát triển kinh tế ĐBSCL… “Những chương trình, chiến lược này từng bước đi vào cuộc sống và thực tế chúng ta đang tận hưởng các hiệu quả từ khoa học, giống mới… để người dân có thể chuyển đổi sinh kế các vùng cho phù hợp, nâng cao giá trị gia tăng của sản xuất” - ông Trần Quang Hoài nêu.

Ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường thông tin, năm qua là một năm rất khó khăn với ĐBSCL, cùng với cả nước. Đây là khu vực chịu ảnh hưởng nặng bởi dịch, phải thực hiện giãn cách kéo dài nhất cả nước. Thống kê ước tính trong 6 tháng đầu năm 2021, tăng trưởng trung bình khu vực ĐBSCL đạt hơn 4,5%, thấp hơn trung bình 5,64% của cả nước. Thậm chí, dự kiến, cuối năm tăng trưởng khu vực ĐBCSLC có thể bị âm.

Trong năm qua, số lượng doanh nghiệp đăng ký lập mới hơn 6.000 doanh nghiệp, chỉ bằng 34% so với cùng kỳ năm trước, chỉ cao hơn so với khu vực Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc, trong khi đó số doanh nghiệp dừng hoạt động là gần 8.000.

“Đây là khu vực năng động, xuất khẩu lớn, tạo nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước, nhưng gặp khó khăn nên ảnh hưởng nhiều tới nguồn lực ứng phó với biến đổi khí hậu trong thời gian tới. Hầu hết các nguồn lực tài chính, nhân lực được sử dụng chống dịch thời gian qua” - ông Nguyễn Đình Thọ nêu.

Theo đó, thời gian tới, để bảo đảm thực hiện Nghị quyết 120, phải tập trung một số giải pháp. Trong đó, phải triển khai giải pháp thuận thiên, bảo đảm phù hợp với môi trường. Đồng thời, đây là giai đoạn cả nước thực hiện Quy hoạch phát triển vùng đến 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đây là cơ hội xây dựng quy hoạch tích hợp phù hợp hệ sinh thái, cảnh quan, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân phát triển liên kết vùng, liên kết TP. Hồ Chí Minh và Đông Nam Bộ trong thời gian tới.

GS.TS Trần Thục, Phó Chủ tịch, Hội đồng Tư vấn của Ủy ban Quốc gia về BĐKH cho rằng, rõ ràng BĐKH làm thay đổi điều kiện tự nhiên của ĐBSCL, chúng ta không thể sống như xưa, bây giờ hạn hán nhiều hơn, nước ngọt ít hơn. Nghị quyết 120 xác định rất rõ về chuyển dịch cơ cấu sản xuất, trước đây tập trung nhiều cho cây lúa thì nay cơ cấu được xác định ưu tiên phát triển là thuỷ sản - cây ăn quả - cây lúa.

Chúng ta cần thực hiện đúng và cần bố trí sản xuất nông nghiệp theo định hướng này. Cần chuyển tư duy từ sản xuất nông nghiệp thành tư duy kinh tế nông nghiệp theo thuận thiên. “Trong thời gian qua, đã có một số mô hình sản xuất rất tốt như: Kết hợp rừng - tôm, lúa - tôm ở khu vực nước lợ… Những mô hình này cần được phân tích kỹ và nhân rộng. Các mô hình được xây dựng nên tập trung tạo liên kết vùng” - GS.TS Trần Thục gợi ý.