Cốm Tú Lệ: ‘Hạt ngọc’ núi rừng mời gọi du khách về miền Tây Bắc

Sức hút du lịch mùa vàng

Tú Lệ, tỉnh Lào Cai là vùng đất nằm giữa ba ngọn núi Khau Song, Khau Thán và Khau Phạ, được thiên nhiên ban tặng khí hậu trong lành, đất đai màu mỡ và những cánh đồng lúa trải dài bát ngát. Chính sự đặc biệt ấy đã tạo nên một giống nếp quý hiếm - nếp Tan Lả, hay còn gọi là nếp Tú Lệ vốn là nguyên liệu làm nên món cốm thơm dẻo, đậm đà, trở thành thương hiệu nức tiếng của mảnh đất này.

Khác với nhiều giống nếp khác, nếp Tú Lệ chỉ có thể trồng và cho hạt ngon nhất ở chính thung lũng nơi đây. Nhiệt độ dao động ngày và đêm lớn, đêm dài hơn ngày, cùng với đất tơi xốp, dễ thấm nước đã tạo điều kiện lý tưởng để cây lúa phát triển, cho ra hạt nếp căng tròn, thơm dẻo và xanh non.

Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Thái, Mông, Dao… đã gắn bó với ruộng lúa, với nếp Tú Lệ và gìn giữ bí quyết chế biến để hạt cốm giữ trọn hương vị tinh tuý của đất trời vùng cao. Theo đó, để làm nên hạt cốm Tú Lệ, người dân phải tuân theo những quy trình khắt khe, cầu kỳ. Đặc biệt, mỗi công đoạn đều chứa đựng sự khéo léo và tinh tế.

Lúa non được gặt từ sáng sớm, khi hạt vừa căng sữa, còn nguyên màu xanh mướt. Lúa phải được chế biến ngay trong ngày, bởi chỉ cần để sang hôm sau, hạt đã mất đi độ dẻo và hương thơm. Lúa được tuốt sạch, loại bỏ hạt lép, rồi rang trong chảo lớn với lửa vừa phải.  

Sau công đoạn rang, thóc được giã nhịp nhàng trong cối gỗ. Người giã phải giữ nhịp chân đều đặn, lực vừa phải, để hạt lúa được giã nát nhưng không vỡ, giữ nguyên độ dẻo thơm. Trung bình một mẻ cốm cần giã tới mười lần mới đạt chuẩn. Những hạt cốm xanh ngọc, dẻo quện, tỏa hương thơm mát, được gói trong lá dong xanh để giữ trọn hương vị.  

Mỗi độ thu về, khi những cánh đồng lúa trên các thửa ruộng bậc thang vùng Mù Cang Chải, hay thung lũng Tú Lệ chuyển sang màu vàng óng, cũng là lúc mùa cốm bắt đầu. Du khách tìm về nơi đây không chỉ để chiêm ngưỡng vẻ đẹp thơ mộng của mùa vàng mà còn để thưởng thức hương cốm mới không thể thiếu của mùa thu vùng cao.

Trong mắt nhiều du khách, cốm Tú Lệ không chỉ là một món ăn, mà còn là một trải nghiệm văn hoá. Từ việc được tận mắt chứng kiến người dân thu hoạch, rang, giã lúa, cho đến khoảnh khắc nếm thử những hạt cốm đầu tiên, tất cả đều gợi nên sự tò mò và thích thú.

Sứ giả văn hóa, du lịch Tây Bắc

Ngày nay, cốm Tú Lệ đã vượt ra khỏi bản làng, trở thành món quà mang hương vị núi rừng được nhiều du khách lựa chọn mang về biếu tặng người thân, bạn bè. Những hạt cốm xanh mướt, đóng gói hút chân không, vừa tiện lợi vừa đảm bảo giữ nguyên hương vị, đã góp phần đưa thương hiệu cốm Tú Lệ vươn xa, trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng của Lào Cai.

Hơn thế, cốm Tú Lệ còn mở ra hướng phát triển kinh tế du lịch bền vững. Việc gắn sản phẩm đặc sản với du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng đã giúp người dân địa phương có thêm sinh kế, đồng thời giữ gìn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống. Đây cũng là cách để ngành du lịch Lào Cai khẳng định sự khác biệt, tạo dấu ấn riêng trong bản đồ du lịch Việt Nam.

Du lịch Tây Bắc ngày càng phát triển, cốm Tú Lệ vì thế ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điểm nhấn về sản phẩm du lịch đối với địa phương. Tuy nhiên, để loại nông sản đặc trưng này này ngày càng tăng sức hút với du khách, chính quyền cần chuẩn hoá quy trình sản xuất, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là cách để khẳng định chất lượng đặc sản vùng miền, tạo niềm tin cho người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Ngoài ra, cốm Tú Lệ cũng có thể phát triển theo hướng sản phẩm OCOP hạng cao, trở thành quà tặng du lịch cao cấp, dễ dàng phân phối tại siêu thị, sân bay, khách sạn. Song song với đó, việc quảng bá thương hiệu cần được đẩy mạnh qua các lễ hội, sự kiện văn hoá, hội chợ quốc tế. 

Về lâu dài, ngành du lịch Lào Cai cần phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp và cộng đồng dân cư để xây dựng chuỗi giá trị cốm gắn với trải nghiệm du lịch, văn hoá. Đặc biệt, việc xây dựng những tour du lịch trải nghiệm mùa cốm, gắn kết với văn hoá bản địa cũng sẽ góp phần tạo dấu ấn đặc sắc, khẳng định giá trị bền vững cho thương hiệu cốm Tú Lệ. 

Khi cốm Tú Lệ được định vị như một thương hiệu du lịch, vừa mang tính ẩm thực, vừa mang tính văn hoá, sản phẩm này sẽ trở thành “sứ giả” quảng bá hình ảnh đất và người Tây Bắc một cách hiệu quả nhất.

Cốm Tú Lệ, không chỉ là nông sản tinh tuý của núi rừng Tây Bắc mà đang trở thành sản phẩm văn hóa độc đáo, mời gọi và níu chân du khách, góp phần làm nên thương hiệu du lịch Lào Cai.