Chương trình 1719: Bước tiến bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số đổi thay nhờ chương trình 1719

Lâm Đồng hiện có hơn 683.000 người dân tộc thiểu số, chiếm 17,6% dân số toàn tỉnh. Cùng sinh sống nơi đây là 49/54 thành phần dân tộc của cả nước, trong đó có những cộng đồng bản địa lâu đời như K’ho, Mạ, M’nông, Chăm, Churu, Raglai, S’tiêng, Ê đê… cùng các nhóm dân tộc di cư từ nhiều địa phương khác.

Sau gần 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 (Chương trình 1719), vùng đồng bào dân tộc thiểu số của tỉnh đã có nhiều chuyển biến rõ nét. Hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ, đời sống người dân cải thiện đáng kể, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh qua từng năm.

Hiện 100% xã có đường giao thông kiên cố nối trung tâm; 98% thôn, bản có đường bê tông hoặc cấp phối; 100% xã có trạm y tế; 99,8% hộ sử dụng điện lưới quốc gia và 96% hộ có nước hợp vệ sinh. Tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 2–3%/năm; thu nhập bình quân hộ nghèo tăng 2,5 lần so với năm 2021. Gần 500 công trình hạ tầng được đầu tư, nâng cấp, rút ngắn khoảng cách vùng miền và thúc đẩy giao thương.

Song song với hạ tầng, các chính sách an sinh xã hội được triển khai đồng bộ: 301 hộ được hỗ trợ xây mới nhà ở; hơn 1.100 hộ được hỗ trợ nước sinh hoạt; 1.574 hộ dân tộc thiểu số được hỗ trợ chuyển đổi nghề, tạo sinh kế bền vững. Tỉnh đã hoàn thành 2/4 dự án định canh định cư và xây dựng 21 công trình giao thông nông thôn dài 34 km ở vùng đặc biệt khó khăn.

Riêng Dự án hỗ trợ nhà ở giai đoạn 2021–2025, tỉnh có kế hoạch hỗ trợ 1.624 căn với tổng kinh phí hơn 119 tỷ đồng. Đến nay đã khởi công 1.543 căn, trong đó 1.512 căn hoàn thành và bàn giao cho người dân.

Những thay đổi hiện hữu ở nhiều địa phương. Tại xã Tuy Phong, nơi đồng bào Raglai, Chăm, Nùng chiếm hơn 26% dân số, đến năm 2025, hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm còn 3,1%. Nhà văn hóa mới tại thôn Tuy Tịnh 2 trở thành điểm sinh hoạt cộng đồng sôi nổi, nơi tiếng trống paranưng và kèn saranai vang lên mỗi dịp hội làng.

Tuyến cầu tràn đi Phan Dũng hoàn thành giúp người dân không còn bị chia cắt mùa mưa, mở lối cho vận chuyển nông sản và phát triển du lịch trekking Tà Năng – Phan Dũng, mang lại thu nhập mới cho nhiều hộ.

Gần 208 tỷ đồng đã được đầu tư cho hạ tầng thiết yếu vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở khu vực Đông Nam tỉnh, trong đó có vốn từ chương trình 1719. Các dự án đã góp phần tăng cường kết nối vùng, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nông thôn mới.

Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Lâm Đồng, quá trình triển khai chương trình tại Lâm Đồng luôn nhận được sự chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền các cấp. Hệ thống văn bản được cụ thể hóa kịp thời, phân cấp, phân quyền rõ ràng, tạo điều kiện để người dân tham gia trực tiếp các dự án. Công tác quản lý minh bạch, linh hoạt, phù hợp với thực tiễn địa phương.

Còn tại tỉnh Cao Bằng, nguồn vốn ngân sách Trung ương phân bổ giai đoạn 2022–2025 là hơn 5.033 tỷ đồng, đến đầu tháng 8/2025 đã giải ngân trên 3.800 tỷ đồng, đạt 75,6% kế hoạch. Nhờ triển khai đồng bộ các tiểu dự án, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số giảm hơn 4,6%.

Tại Sơn La, đến tháng 6/2025, toàn tỉnh đã giải ngân hơn 3.666 tỷ đồng, đạt 64% kế hoạch, thuộc nhóm dẫn đầu cả nước. Các chỉ tiêu về giảm nghèo, phát triển hạ tầng, y tế, giáo dục đều tiến triển rõ rệt, trong đó tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo tại xã đặc biệt khó khăn giảm 4,47%.

Theo đại diện Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La, địa phương đã ban hành hướng dẫn sát thực tiễn, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát tiến độ. Cách làm này giúp tháo gỡ vướng mắc thủ tục, đẩy nhanh giải ngân, đồng thời bảo đảm chất lượng công trình và lợi ích trực tiếp cho người dân.

Ngoài nâng cao thu nhập, Chương trình 1719 còn cải thiện nhà ở và sinh kế. Tính đến nay, đã có 42.567 hộ được hỗ trợ xây dựng nhà ở, vượt 230% kế hoạch, giúp xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát sớm hơn 5 năm. Hơn 10.500 hộ có đất ở, 13.387 hộ được cấp đất sản xuất, gần 55.000 hộ được hỗ trợ chuyển đổi nghề. Cùng với đó, 403 dự án phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị được triển khai với sự tham gia của 817 doanh nghiệp và hợp tác xã, mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế cộng đồng.

Những kết quả này đã góp phần quan trọng vào thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, tạo động lực phát triển cho nhiều vùng đất khó khăn, đồng thời đặt nền móng cho sự ổn định lâu dài.

Thực tế cho thấy, Chương trình 1719 đã góp phần nâng cao toàn diện đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số, giúp nhiều xã, thôn thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn, mở ra cơ hội việc làm và sinh kế bền vững, làm thay đổi diện mạo vùng dân tộc thiểu số theo hướng ngày càng khởi sắc.

Hỗ trợ giải quyết căn bản một số nhu cầu thiết yếu của người dân 

Bên cạnh kết quả đạt được, Chương trình 1719 giai đoạn I vẫn còn tồn tại hạn chế. Theo Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong 9 nhóm mục tiêu đặt ra, có 3 nhóm chưa hoàn thành kế hoạch.

Một số vấn đề nổi lên là nguy cơ tái nghèo cao, mức sống chưa ổn định, dịch vụ công thiết yếu ở nhiều nơi còn hạn chế. Trong một bộ phận đồng bào, tư tưởng trông chờ, ỷ lại vẫn chưa được thay đổi triệt để. Quá trình ban hành văn bản hướng dẫn từ Trung ương đôi khi còn chậm, gây lúng túng cho địa phương. Đội ngũ cán bộ cơ sở vừa thiếu, vừa yếu; một số nơi còn có tâm lý e ngại, sợ trách nhiệm.

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung nhận định, dù còn hạn chế, Chương trình 1719 đã giải quyết được nhiều vấn đề căn bản trong đời sống, đặt nền móng cho phát triển bền vững vùng dân tộc thiểu số và miền núi – địa bàn trọng yếu cả về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh. Đây là thành tựu có ý nghĩa chiến lược, đồng thời là bài học để bước sang giai đoạn mới.

Định hướng giai đoạn 2026–2030, Bộ trưởng nhấn mạnh thực hiện phương châm “6 rõ” trong chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm và rõ thẩm quyền. “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Bộ trưởng khẳng định.

Giai đoạn mới sẽ tập trung vào 5 trụ cột chính gồm: Đầu tư hạ tầng thiết yếu phục vụ dân sinh và sản xuất, gắn với quốc phòng, an ninh và chống biến đổi khí hậu; phát triển sản xuất, tạo sinh kế và việc làm; cung cấp dịch vụ y tế, giáo dục có chất lượng; giải quyết các vấn đề xã hội cấp thiết như bình đẳng giới, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; phát triển nguồn nhân lực, ưu tiên nhóm dân tộc rất ít người và vùng biên giới khó khăn.

Từ thực tiễn thành công và cả những bài học còn tồn tại, có thể khẳng định Chương trình 1719 đang mở ra một giai đoạn mới, bền vững và toàn diện hơn, tạo động lực phát triển, giúp đồng bào dân tộc thiểu số tự tin vươn lên, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển đất nước trong tương lai.

Tính đến tháng 3/2025, thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc thiểu số đạt 43,4 triệu đồng/năm, gấp 3,1 lần so với năm 2020. Dự kiến hết năm 2025, con số này sẽ đạt 45,9 triệu đồng, vượt xa mục tiêu đề ra.