Chính sách phát triển công nghiệp: Dàn trải, chưa đủ mạnh

Nhiều hạn chế

Tại Tọa đàm khoa học: "Một số vấn đề lý luận - thực tiễn về chủ trương, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải nhìn nhận, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước là mục tiêu xuyên suốt của Đảng và Nhà nước từ Đại hội III đến nay. Qua 35 năm kiên trì thực hiện mục tiêu này, công nghiệp Việt Nam đã đạt được một số thành tựu nhất định; công nghiệp chế biến, chế tạo ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế, với mức đóng góp trong GDP tăng từ 13% năm 2010 lên 16,7% năm 2020. "Năng lực cạnh tranh công nghiệp đã được cải thiện đáng kể, Báo cáo cạnh tranh công nghiệp của UNIDO đã đưa Việt Nam từ nhóm "các nền kinh tế đang phát triển" lên nhóm "các nền kinh tế công nghiệp mới nổi" - Thứ trưởng cho biết.

Chính sách chưa tạo điều kiện thuận lợi tối đa để công nghiệp phát triển

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng chỉ ra nhiều khó khăn của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn vừa qua. Trong đó, tiêu biểu là 4 nhóm vấn đề: Nội lực của nền công nghiệp trong nước còn hạn chế chủ yếu phụ thuộc vào các nguồn lực bên ngoài; nguồn nhân lực công nghiệp yếu kém; trình độ công nghệ của doanh nghiệp công nghiệp trong nước vẫn thấp; sản xuất công nghiệp khó khăn tiếp cận vốn.

Phân tích cụ thể hơn, ông Trương Thanh Hoài - Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) - cho biết, chính sách phát triển công nghiệp của Việt Nam còn dàn trải, việc bố trí nguồn lực cho phát triển công nghiệp chưa đủ mạnh, chưa tạo điều kiện thuận lợi tối đa để công nghiệp phát triển; trong đó, quan trọng nhất là nhận thức về đối tượng cần hướng đến các chính sách phát triển công nghiệp là khu vực kinh tế tư nhân chưa được chú trọng. Ngoài ra, các lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo là các lĩnh vực Nhà nước sẽ không đóng vai trò chủ đạo mà là các doanh nghiệp tư nhân – trong đó 98% là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

"Bên cạnh đó, phần lớn các địa phương còn rất thụ động trong việc triển khai thực hiện chính sách phát triển công nghiệp quốc gia. Thậm chí, nhiều địa phương còn có các chủ trương, chính sách chưa phù hợp với chủ trương của Trung ương về phát triển các ngành công nghiệp"- lãnh đạo Cục Công nghiệp nhấn mạnh.

Đi sâu vào từng ngành công nghiệp cụ thể như ngành ôtô, ông Lê Ngọc Đức - Phó Chủ tịch Tập đoàn Thành Công - bày tỏ, ngành công nghiệp ôtô Việt Nam đi sau một số nước trong khu vực, nên gặp nhiều khó khăn, thách thức. Chính vì vậy, cần nhận diện những doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh để tập trung chính sách ưu đãi, hỗ trợ. "Ngành công nghiệp ôtô là ngành công nghiệp chế biến chế tạo, tích hợp của nhiều ngành công nghệ cao, công nghệ chế tạo, công nghệ cơ khí, điện tử, viễn thông. Do vậy, cần định vị lại vai trò, vị trí của ngành công nghiệp ôtô theo hướng ôtô là một trong những lĩnh vực công nghệ cao để có chính sách phát triển tương xứng" - ông Lê Ngọc Đức kỳ vọng.

Xây dựng mục tiêu cụ thể và lộ trình rõ ràng

Với những vấn đề còn tồn tại nêu trên của ngành công nghiệp nếu không được giải quyết, năng lực cạnh tranh của Việt Nam sẽ không được cải thiện. Việt Nam sẽ khó đạt được mục tiêu trở thành nước công nghiệp, nước phát triển như mục tiêu đặt ra.

Theo ông Trương Thanh Hoài, cần xác định rõ các tiêu chí về công nghiệp hóa để làm căn cứ xây dựng các mục tiêu cụ thể và lộ trình rõ ràng cho giai đoạn tới. Các tiêu chí phải đảm bảo cả về quy mô, chất lượng của phát triển công nghiệp, và cũng phải định vị được Việt Nam trong bức tranh toàn cầu. Đồng thời, đối tượng hướng đến của các chính sách phát triển công nghiệp Việt Nam cần đặt trọng tâm vào thành phần kinh tế ngoài quốc doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghiệp lớn tiềm năng và hệ thống doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm 98% số lượng doanh nghiệp trong nước. Tập trung các nguồn lực để thúc đẩy hình thành các tập đoàn công nghiệp tư nhân lớn, đóng vai trò dẫn dắt hệ thống doanh nghiệp công nghiệp nội địa và vươn ra thị trường khu vực.

Góp ý kỹ hơn, ông Ngô Đức Minh - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương) - cho rằng, trước những đòi hỏi của thực tế phát triển các ngành công nghiệp, hệ thống pháp luật công nghiệp trong giai đoạn tới đây cần đảm bảo thể chế hóa, khẳng định vai trò của nhà nước, tiếp tục khơi tạo không gian, dòng chảy, tạo dựng nền tảng cho công nghiệp phát triển.

Theo đó, hệ thống pháp luật phải tạo ra cơ chế, chính sách, động lực nắm bắt, tận dụng, tương tác cộng sinh với các xu hướng phát triển về công nghiệp trên thế giới và khu vực để thu hút, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, thúc đẩy nâng tầm phát triển công nghiệp trong nước. Đồng thời khẩn trương thể chế hóa thông qua luật hóa các quan điểm, chủ trương mới của Đảng về phát triển công nghiệp. Trong đó, khẩn trương xây dựng Luật Phát triển công nghiệp, mảnh ghép quan trọng chứa đựng các biện pháp thúc đẩy phát triển còn thiếu trong hệ thống pháp luật về công nghiệp. "Hiện Bộ Công Thương đang trình Chính phủ và Quốc hội về Dự thảo luật này" - lãnh đạo Vụ Pháp chế cho biết.