Xuất khẩu nông sản khởi sắc: Đâu là ‘át chủ bài’ của Việt Nam?

Chiều 27/3, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp với Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam. Cuộc họp có đại diện lãnh đạo một số bộ, ngành. Về phía Bộ Công Thương, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân tham dự cuộc họp.

Xuất khẩu nông sản tăng trưởng mạnh mẽ

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân đã thông tin về tình hình xuất khẩu nông lâm thuỷ sản 2 tháng đầu năm.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà làm việc với Tổng hội Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Theo Theo thống kê của Cục Hải quan, trong 2 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thuỷ sản đạt 8,4 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm 2024 và chiếm khoảng 13,1% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Trong đó, trị giá xuất khẩu ghi nhận mức tăng trưởng tích cực so với cùng kỳ năm 2024 ở 5/10 mặt hàng chủ lực. Cụ thể, hạt tiêu đạt gần 27,3 nghìn tấn, trị giá 184,5 triệu USD, giảm 11,6% về lượng và tăng 48,6% về trị giá; cà phê đạt 309,5 nghìn tấn, trị giá gần 1,7 tỷ USD, giảm 22% về lượng nhưng tăng 37,2% về trị giá; cao su đạt 276 triệu tấn, kim ngạch đạt 524 tỷ USD, giảm 7,4% về lượng nhưng tăng 22,8% về trị giá; hàng thuỷ sản đạt 1,43 tỷ USD, tăng 19% về trị giá; gỗ và sản phẩm gỗ đạt gần 2,5 tỷ USD, tăng 9,4% về trị giá...

Dù gặp nhiều khó khăn song gạo Việt vẫn được nhiều thị trường ưa chuộng (Ảnh: Cấn Dũng)

Đối với mặt hàng gạo, 2 tháng đầu năm, xuất khẩu đã đạt 1,23 triệu tấn, trị giá 675 triệu USD, tăng 17,6% về lượng. Nguyên nhân chủ yếu là do nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc và các nước châu Phi vẫn ở mức cao. Đặc biệt, giá gạo Việt Nam tiếp tục duy trì lợi thế cạnh tranh so với các nước xuất khẩu khác nhờ chất lượng cải thiện và chính sách thương mại linh hoạt.

Nhìn chung, nhóm hàng nông sản vẫn giữ vai trò chủ lực, đóng góp phần lớn vào mức tăng trưởng chung. Các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu cao nhất trong nhóm bao gồm cà phê, gạo, hạt điều, hồ tiêu, rau quả và cao su. Bên cạnh đó, xuất khẩu thủy sản và lâm sản cũng ghi nhận những tín hiệu tích cực nhờ vào nhu cầu tăng cao từ thị trường quốc tế.

Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội ngành hàng nông nghiệp tập trung đẩy mạnh nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm hỗ trợ thúc đẩy tiêu thụ các sản phẩm nông, lâm, thủy hải sản, góp phần đạt được kết quả kỷ lục trong sản xuất và xuất khẩu nông sản.

Cụ thể, Bộ Công Thương đã thực hiện công tác cung cấp thông tin thị trường xuất khẩu, các chính sách thương mại, tiêu chuẩn và quy định đối với sản phẩm, nhu cầu và thị hiếu tiêu dùng tại các thị trường mục tiêu; các thông tin có tính dự báo về những yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam nhằm giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho các cơ hội và thách thức trong kinh doanh quốc tế. Tổ chức chuỗi chương trình Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài định kỳ hàng tháng...

Riêng nhóm ngành nông sản, thực phẩm, Cục Xúc tiến thương mại đã tổ chức 03 hội nghị trao đổi các thông tin, giải pháp xúc tiến xuất khẩu cho các mặt hàng nông sản như: xúc tiến thương mại phát triển thị trường gạo xuất khẩu (tháng 2); cà phê và gia vị (tháng 4); nông sản mùa vụ (tháng 5).

Bên cạnh đó, trong khuôn khổ Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại năm 2024, các đơn vị chủ trì đã thực hiện 31 đề án nội dung phát triển thị trường, xúc tiến xuất khẩu cho nông sản và các mặt hàng nông sản với tổng ngân sách hỗ trợ hơn 28,64 tỷ đồng (tương đương với gần 20.8% tổng kinh phí của Chương trình).

Năm 2025, Bộ Công Thương phê duyệt 36 đề án nội dung phát triển thị trường nông sản tại Quyết định số 4057/QĐ-BCT ngày 31 tháng 12 năm 2024 về việc phê duyệt Chương trình cấp quốc gia về Xúc tiến thương mại năm 2025. Ngay sau khi chương trình được phê duyệt, Cục Xúc tiến thương mại - Ban quản lý Chương trình xúc tiến thương mại cấp quốc gia đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan xúc tiến thương mại của các bộ, ngành, hiệp hội ngành hàng, cơ quan xúc tiến thương mại địa phương, phương tiện thông tin đại chúng để phổ biến thông tin, hướng dẫn các doanh nghiệp chủ động lựa chọn, xây dựng và tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại phù hợp.

Đến nay, các đơn vị chủ trì đã triển khai 7 đề án thuộc lĩnh vực nông sản, thực phẩm, tiêu biểu có thể kể đến như Hội chợ rau quả Fruit Logistica Berlin, Hội chợ hữu cơ Biofach, Hội chợ quốc tế thực phẩm và đồ uống Foodex... đã thu hút tổng cộng gần 120 doanh nghiệp Việt Nam tham gia, ký kết nhiều hợp đồng và biên bản ghi nhớ hợp tác với tổng giá trị đạt gần 8,3 triệu USD.

Thêm nữa, Chương trình thương hiệu ngành thực phẩm Việt Nam (Food of Vietnam) được Thủ tướng Chính phủ giao Bộ trưởng Bộ Công Thương triển khai thực hiện với mục tiêu nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp Việt Nam về xây dựng, phát triển và bảo vệ thương hiệu ngành thực phẩm; thúc đẩy xuất khẩu nông sản thực phẩm của Việt Nam.

Chương trình gồm 9 mặt hàng thực phẩm đưa vào xem xét có thể xây dựng thương hiệu đại diện cho ngành thực phẩm, gồm: Chè, hồ tiêu, hạt điều, cà phê, hoa quả, ngũ cốc, thủy sản, rau quả tươi, mật ong. Trong những năm qua, thông qua các sự kiện xúc tiến thương mại trong và ngoài nước, Bộ Công Thương đều lồng ghép tuyên truyền quảng bá cho thương hiệu ngành thực phẩm “Food of Vietnam” với 09 phân ngành cụ thể nêu trên, đạt được nhiều kết quả tích cực, thu hút sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Bộ Công Thương cũng tổ chức nhiều khóa huấn luyện nhằm giúp doanh nghiệp nắm bắt xu hướng thị trường, nâng cao kỹ năng xuất khẩu và xúc tiến thương mại hiệu quả. Đồng thời, phối hợp cùng với các hiệp hội ngành hàng và đối tác quốc tế để tổ chức các chương trình kết nối trực tiếp.

Tiếp tục "mở lối" cho xuất khẩu nông sản

Mặc dù xuất khẩu nhóm hàng nông - lâm - thủy sản đạt kết quả khả quan, các doanh nghiệp vẫn đối mặt với một số thách thức lớn. Thị trường quốc tế vẫn tiềm ẩn nhiều biến động, đặc biệt là những rào cản thương mại ngày càng gia tăng từ các nước nhập khẩu. Ngoài ra, chi phí logistics và nguyên liệu đầu vào vẫn ở mức cao, ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, cơ hội cũng rất lớn khi các hiệp định thương mại tự do (FTA) tiếp tục mang lại ưu đãi thuế quan và mở rộng thị trường cho hàng xuất khẩu Việt Nam. Việc đầu tư vào chuỗi cung ứng bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm và tận dụng lợi thế từ các FTA sẽ giúp doanh nghiệp duy trì đà tăng trưởng trong thời gian tới.

Trong thời gian tới, để tiếp tục vượt qua các thách thức của thị trường, thúc đẩy xuất khẩu nhóm nông lâm thuỷ sản, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng công tác dự báo biến động thị trường thế giới, tập trung thu thập thông tin về chiến lược sản xuất, xuất khẩu của các đối thủ cạnh tranh. Bên cạnh đó, tận dụng các yếu tố thuận lợi để củng cố, mở rộng vị thế của nhóm nông lâm thuỷ sản Việt Nam trong bối cảnh tình hình mới.

Bộ Công Thương cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy hoạch lại vùng nguyên liệu theo hướng mở rộng, chất lượng, hiệu quả, hỗ trợ các hộ nông dân chuyển đổi những cây năng suất thấp sang giống có năng suất cao hơn để gia tăng về sản lượng và chất lượng sau thu hoạch. Đồng thời, nghiên cứu xây dựng chương trình hợp tác, đầu tư về vùng nguyên liệu điều với các nước châu Phi, Campuchia, Lào nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước tiếp cận nguồn nguyên liệu với giá cả cạnh tranh hơn.