Thúc đẩy kinh doanh có trách nhiệm, hướng tới bảo vệ người tiêu dùng

Hài hòa lợi ích kinh tế và quyền lợi người tiêu dùng

Sáng 21/10, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị tập huấn chính sách, pháp luật về thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ năm 2025.

Phát biểu khai mạc hội nghị, TS Nguyễn Như Quỳnh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, đối với các doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh, yêu cầu "sống còn" là lợi nhuận, lợi ích kinh tế, phát triển sản phẩm và mạng lưới khách hàng. Tuy nhiên, việc chỉ tập trung vào những nội dung này sẽ ảnh hưởng lớn đến phần còn lại của thế giới, bao gồm người tiêu dùng, môi trường, người lao động và các nhóm yếu thế trong xã hội.

“Vấn đề thực hành kinh doanh có trách nhiệm được đặt ra nhằm mục đích đảm bảo lợi ích kinh tế của nhà sản xuất, người kinh doanh. Đồng thời, phải duy trì sự ổn định, đảm bảo lợi ích của người tiêu dùng và xã hội, phát triển môi trường và bảo đảm các quyền lợi ích khác”, TS Nguyễn Như Quỳnh cho hay.

Cũng theo TS Nguyễn Như Quỳnh, các doanh nghiệp khoa học - công nghệ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và điều này đã được thể hiện rất rõ trong Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Sự phát triển của khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đem lại những lợi thế vô cùng lớn cho mỗi quốc gia và trên thế giới.

Tuy nhiên, đồng thời, sự phát triển này luôn chứa đựng những rủi ro tiềm tàng cho những tổ chức và cá nhân xung quanh nhất là trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, trong đó có trí tuệ nhân tạo. Do đó, nếu các hoạt động kinh doanh liên quan đến công nghệ mới không có nhận thức đầy đủ và không thực hành kinh doanh có trách nhiệm, doanh nghiệp sẽ phải gánh chịu nhiều vấn đề do những rủi ro tiềm tàng này gây ra.

“Chính vì những lý do trên, hội nghị hôm nay được tổ chức với mong muốn những người tham gia có nhận thức đầy đủ hơn về vấn đề thực hành kinh doanh có trách nhiệm; thúc đẩy việc thực hành kinh doanh có trách nhiệm ngay tại chính các doanh nghiệp.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng kêu gọi các cơ quan truyền thông báo chí hỗ trợ lan tỏa và truyền thông đi những thông điệp về thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ”, TS Nguyễn Như Quỳnh nhấn mạnh.

Tại hội nghị, TS Nguyễn Như Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Giáo dục và Đào tạo, đồng thời là chuyên gia nghiên cứu về thực hành kinh doanh có trách nhiệm và đổi mới sáng tạo đã có bài tham luận với chủ đề: “Tuyên truyền, phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực khoa học và công nghệ liên quan tới thực hành kinh doanh có trách nhiệm”.

TS Nguyễn Như Hà cho biết, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 nêu ra 3 điểm cốt lõi liên quan đến thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Thứ nhất, nguyên tắc hoạt động có mục tiêu xã hội: Hoạt động khoa học và công nghệ phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh. Điều này ràng buộc hoạt động đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp với trách nhiệm đóng góp vào sự phát triển chung của cộng đồng, chứ không chỉ vì lợi nhuận đơn thuần.

Thứ hai, nguyên tắc về đạo đức và sự trung thực. Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 yêu cầu hoạt động khoa học - công nghệ phải đảm bảo "trung thực, khách quan, đề cao đạo đức nghề nghiệp". Đây là nền tảng của kinh doanh có trách nhiệm, yêu cầu doanh nghiệp phải minh bạch và có đạo đức trong quá trình nghiên cứu, tránh các hành vi gian lận hoặc tạo ra các công nghệ gây hại.

Thứ ba, nguyên tắc an toàn và bảo vệ môi trường. Đây là điểm kết nối trực tiếp và mạnh mẽ nhất với kinh doanh có trách nhiệm. Luật quy định rõ nguyên tắc "bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe con người, bảo vệ môi trường". Do đó, bất kỳ hoạt động R&D nào của doanh nghiệp cũng phải đặt yếu tố an toàn cho con người và môi trường lên hàng đầu, là một nghĩa vụ pháp lý không thể bỏ qua.

Không chỉ có Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Sở hữu trí tuệ cũng đã cung cấp cơ chế để doanh nghiệp bảo vệ các tài sản trí tuệ như sáng chế, nhãn hiệu, bí mật kinh doanh, giúp khai thác giá trị thương mại và nâng cao uy tín. Việc chủ động đăng ký bảo hộ là một hành động có trách nhiệm với chính doanh nghiệp, nhà đầu tư và công sức của người lao động.

Luật Sở hữu trí tuệ cũng nghiêm cấm các hành vi xâm phạm như sao chép, làm giả, làm nhái thương hiệu. Việc tuân thủ quy định này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh được các chế tài xử phạt nghiêm khắc (từ hành chính đến hình sự) mà còn thể hiện đạo đức kinh doanh, xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh.

“Có thể thấy trong các văn bản quy phạm pháp luật, các nội dung liên quan tới thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ đã được nêu rõ, làm cơ sở để xác định, đánh giá trách nhiệm của các chủ thể kinh doanh”, TS Nguyễn Như Hà nói.

Tại hội nghị, các đại biểu cũng trao đổi thêm nhiều nội dung, vấn đề liên quan tới việc lồng ghép yêu cầu thực hành kinh doanh có trách nhiệm vào quá trình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.

Hội nghị tập huấn không chỉ là dịp để cập nhật chính sách, pháp luật mới, mà còn là diễn đàn giúp các cơ quan quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp cùng thảo luận, chia sẻ giải pháp thúc đẩy một nền kinh doanh có trách nhiệm, minh bạch và bền vững trong lĩnh vực khoa học - công nghệ.