Thanh Hóa: Mở hướng thoát nghèo từ đặc sản khâu nhục

Từ món ăn truyền thống đến sản phẩm OCOP

Trên mảnh đất Hồi Xuân, xã miền núi Hồi Xuân, tỉnh Thanh Hóa (huyện Quan Hóa cũ), nơi núi rừng trùng điệp ôm ấp những bản làng vùng cao, có một món ăn đặc trưng không chỉ gói trọn hương vị quê hương mà còn mở ra con đường thoát nghèo cho nhiều gia đình, đặc biệt là bà con đồng bào dân tộc thiểu số, đó là món khâu nhục.

Từ căn bếp nhỏ của gia đình chị Phạm Thị Nghị (dân tộc Thái, là giáo viên), món ăn truyền thống ấy đã trở thành sản phẩm OCOP, góp phần gìn giữ văn hóa ẩm thực, tạo sinh kế bền vững và khẳng định thương hiệu trên thị trường.

Sinh năm 1984, chị Nghị đã nên duyên cùng anh Trương Đức Vũ, con trai một gia đình gốc Hoa ở Hồi Xuân. Trong mái ấm nhỏ, chị không chỉ học được những giá trị văn hóa của dân tộc chồng mà còn tiếp thu tinh hoa ẩm thực, đặc biệt là bí quyết chế biến món khâu nhục.

Khâu nhục theo gốc chữ Hán có nghĩa là “thịt được hấp rục”. Người Hoa thường chế biến với dưa chua, rau cải khô; nhưng để phù hợp khẩu vị vùng cao, chị Nghị đã khéo léo “Thái hóa” món ăn này thành món đặc trưng của đồng bào Thái bằng cách sử dụng măng khô, mộc nhĩ, kết hợp cùng thịt lợn đen bản địa – nguyên liệu sẵn có của Hồi Xuân. Sự sáng tạo này đã tạo nên một hương vị riêng, mang dấu ấn bản địa.

Mỗi bát khâu nhục là kết tinh của sự kỳ công, từ khâu chọn thịt, ướp gia vị, rán vàng lớp da cho tới quá trình hấp chín trong 6 giờ liền. Khi mở bát, miếng thịt mềm rục, thơm nức mùi hạt dổi, tiêu, chanh muối, hòa quyện cùng vị bùi của măng và mộc nhĩ. Đó không chỉ là món ăn mà còn là ký ức, là nét văn hóa sống động trong đời sống thường nhật của người dân nơi đây.

Từ năm 2018, chị Nghị chính thức đưa món khâu nhục ra thị trường với thương hiệu “Khâu nhục Vũ Nghị”. Năm 2023, sản phẩm được công nhận OCOP 3 sao, khẳng định chất lượng và tiềm năng phát triển.

Hiện nay, gia đình chị sản xuất khoảng 10.000 bát/năm, bán lẻ với giá từ 110.000 đồng/bát, tạo việc làm ổn định cho 5 lao động và thu nhập cho nhiều hộ dân nhờ việc thu mua nguyên liệu.

Sinh kế bền vững từ khâu nhục

Không chỉ dừng lại ở việc làm kinh tế, chị Phạm Thị Nghị còn mong muốn lan tỏa văn hóa ẩm thực địa phương. “Tôi hy vọng sản phẩm khâu nhục không chỉ là món ăn ngon mà còn trở thành niềm tự hào của Quan Hóa, để mỗi khi nhắc đến mảnh đất này, du khách nhớ ngay đến món khâu nhục như nhớ đến một phần bản sắc”, chị chia sẻ.

Thực tế cho thấy, từ một món ăn trong bữa cơm, khâu nhục đã trở thành sản phẩm hàng hóa được tiêu thụ rộng rãi. Không chỉ thương hiệu Vũ Nghị, tại thị trấn Hồi Xuân còn có các cơ sở khác như Hương Thái, Cường Yến đang từng bước xây dựng thương hiệu riêng. Nhờ vậy, nhiều hộ dân có thêm thu nhập, từng bước thoát nghèo và vươn lên làm giàu.

Khâu nhục cũng góp phần vào bức tranh đặc sản phong phú của Quan Hóa, cùng với bánh nhãn Hồi Xuân, nem chua ống nứa, măng khô Mường Ca Da… tạo nên chuỗi sản phẩm OCOP đa dạng. Đây không chỉ là hàng hóa phục vụ thị trường mà còn là “chìa khóa” gắn kết phát triển ẩm thực với du lịch cộng đồng, đưa hương vị miền sơn cước đến gần hơn với du khách.

Chính quyền địa phương cũng xác định, việc phát triển sản phẩm đặc sản gắn với chương trình OCOP là hướng đi hiệu quả để vừa bảo tồn văn hóa truyền thống, vừa tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội. Đặc biệt, những mô hình như của gia đình chị Nghị đã trở thành điểm sáng, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về tinh thần “khởi nghiệp tại quê hương”.

Từ căn bếp nhỏ của một gia đình ở Hồi Xuân, món khâu nhục đã vượt ra khỏi phạm vi bữa ăn gia đình để trở thành sản phẩm đặc sản, giúp nhiều hộ dân vùng dân tộc thiểu số có thêm sinh kế, góp phần gìn giữ nét văn hóa ẩm thực đặc sắc của Hồi Xuân. Câu chuyện của thương hiệu “Khâu nhục Vũ Nghị” cũng đã cho thấy, khi truyền thống được trân trọng, sáng tạo, được khuyến khích và nỗ lực được bền bỉ, thì một món ăn dân dã cũng có thể mở ra hướng đi làm giàu, trở thành cầu nối đưa văn hóa bản địa vươn xa.