Sản vật vùng cao Quảng Trị: 'Đánh thức' những giấc mơ sau lưng núi

Bắt đầu từ hạ tầng chợ vùng cao

Theo báo cáo của Sở Công Thương Quảng Trị, xác định hạ tầng thương mại là điểm tựa để hàng hóa miền núi vươn ra thị trường, Quảng Trị đã triển khai hàng loạt hoạt động đầu tư, cải tạo, nâng cấp chợ trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.

Các phiên chợ trên bản làng được tổ chức nhằm rộng mở đầu ra cho sản phẩm (Ảnh minh hoạ)

Theo số liệu báo cáo, tổng vốn đầu tư cải tạo, sửa chữa và xây mới chợ từ Chương trình này đạt khoảng 6,6 tỷ đồng, chủ yếu tập trung ở các địa bàn khó khăn như huyện Đakrông và Vĩnh Linh. Cụ thể, đã cải tạo sửa chữa chợ trung tâm huyện Đakrông và chợ Vĩnh Ô. Đồng thời đầu tư xây mới chợ Tà Rụt với tổng kinh phí 5,5 tỷ đồng từ nguồn ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, một trong những bất cập lớn là phần lớn hệ thống chợ hiện có tại vùng cao Quảng Trị đã xuống cấp nghiêm trọng. Diện tích nhỏ hẹp, không đảm bảo điều kiện vệ sinh, phòng cháy chữa cháy và không có khu vực riêng cho hàng nông sản khiến hiệu quả giao thương còn hạn chế. Chính quyền địa phương đã kiến nghị Trung ương tiếp tục có cơ chế hỗ trợ đặc thù, đầu tư đồng bộ nhằm phục vụ phát triển thương mại vùng cao trong giai đoạn tới.

Không chỉ dừng lại ở đầu tư hạ tầng, Sở Công Thương Quảng Trị còn tập trung xây dựng mô hình thương mại hai chiều: vừa thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm đặc trưng vùng miền, vừa đưa hàng hóa thiết yếu lên phục vụ bà con vùng núi.

Từ năm 2021 đến nay, tỉnh đã bố trí hơn 2,2 tỷ đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia để triển khai các hoạt động hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh miền núi. Kế hoạch này gồm nhiều nội dung như: tư vấn thiết kế bao bì, nhãn mác; in ấn bao bì; xây dựng điểm bán hàng; hỗ trợ đưa sản phẩm vào siêu thị, chuỗi bán lẻ và các điểm giới thiệu sản phẩm OCOP.

Đặc biệt, tại huyện Đakrông - nơi có đông đồng bào dân tộc sinh sống đã hình thành được các sản phẩm đặc trưng gắn với bản sắc địa phương như trà thảo dược, rượu men lá, mật ong ruồi nội địa, dưa hấu Mò Ó, chuối lùn Tà Rụt… Với nguồn lực hỗ trợ gần 265 triệu đồng cho thiết kế, nhãn mác và hơn 160 triệu đồng xây dựng cửa hàng trưng bày, các sản phẩm này từng bước đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn hàng hóa hiện đại, hướng tới thị trường rộng lớn hơn.

Song song với đó, các kênh phân phối tại địa phương cũng dành ưu tiên cho sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đơn cử, Siêu thị Co.opmart Quảng Trị dành một khu vực riêng để trưng bày, giới thiệu, bày bán các sản phẩm đặc sản, nông sản đặc trưng của các doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX), cơ sở sản xuất vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong tỉnh như cà phê Khe Sanh, các loại trà thảo dược, tinh dầu, nước mắm, hạt tiêu, yến sào... Đối tượng hướng đến là khách hàng tiêu dùng hằng ngày và nhóm khách du lịch.

Siêu thị Coopmart hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm vùng cao (Ảnh: T.T)

Trong năm 2024, Sở Công Thương Quảng Trị đã hỗ trợ hoàn thiện bao bì, nhãn mác và tem truy xuất nguồn gốc cho 3 sản phẩm gồm: trà tía tô Đông Triều của Hợp tác xã (HTX) nông sản sạch Đông Triều, hạt macca Khe Sanh Hương Khương của hộ kinh doanh Bùi Thị Hương và sản phẩm sứa tươi của Cơ sở sản xuất chế biến Sứa Bang Thủy với tổng kinh phí hơn 125 triệu đồng. Hoạt động này giúp các sản phẩm trên đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của hệ thống siêu thị, chuỗi bán lẻ và các điểm giới thiệu, bán sản phẩm OCOP trên địa bàn.

Ngoài ra, Sở Công Thương tích cực tổ chức kết nối các sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng của tỉnh và các sản phẩm được hỗ trợ năm 2024 vào hệ thống trưng bày, giới thiệu và tiêu thụ tại nhiều địa điểm trong tỉnh.

Theo đó, các sản phẩm này đã được giới thiệu, bày bán tại Cơ sở sản xuất Liên Giang, Chi nhánh Công ty TNHH thương mại tổng hợp Vinh Phát Quảng Trị, HTX Dịch vụ nông nghiệp Hùng Anh, HTX Dịch vụ nông nghiệp Triệu Nguyên, Công ty TNHH Tinh dầu thiên nhiên Huyền Thoại, HTX Du lịch nông nghiệp Việt Nam - Khe Sanh, HTX Nông sản Khe Sanh và các cửa hàng bán sản phẩm OCOP, sản phẩm đặc trưng khác.

Không chỉ dừng lại ở thị trường nội tỉnh, Sở Công Thương còn hỗ trợ mở rộng kênh phân phối cho các sản phẩm này tại các tỉnh, thành phố khác thông qua việc kết nối với các cửa hàng OCOP uy tín như Cửa hàng OCOP Quảng Ngãi; Nông sản sạch An Đông (Quảng Bình)…

Xúc tiến tiêu thụ sản phẩm gắn với du lịch trải nghiệm quy trình trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến cà phê tại các trang trại. (Ảnh: IPA Quảng Trị)

Tháo gỡ rào cản

Dù đã đạt nhiều kết quả bước đầu, nhưng việc đưa sản phẩm vùng cao Quảng Trị vươn xa vẫn gặp nhiều rào cản. Nguyên nhân do phần lớn hoạt động sản xuất của người dân vẫn theo tập quán cũ, nhỏ lẻ, manh mún, mang tính thời vụ, chưa đáp ứng được yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn chất lượng hoặc khả năng truy xuất nguồn gốc.

Nhiều cơ sở sản xuất chưa chú trọng kiểm nghiệm sản phẩm, thiếu quy trình sản xuất bài bản, dẫn đến khó khăn trong kết nối tiêu thụ qua các kênh phân phối hiện đại. Hạn chế về năng lực xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì cũng khiến sản phẩm địa phương kém sức hút so với mặt hàng cùng loại từ các vùng khác.

Bên cạnh đó, chi phí cho hoạt động quảng bá, phát triển thương hiệu lại là rào cản lớn với các đơn vị nhỏ lẻ vùng cao. Để giải quyết bài toán này, tỉnh Quảng Trị đã kiến nghị Bộ Tài chính sửa đổi quy định tại Thông tư 55/2023/TT-BTC, trong đó mở rộng phạm vi hỗ trợ lên cả khâu in ấn, thiết kế tem nhãn, quảng bá sản phẩm và xây dựng nhận diện thương hiệu với mức hỗ trợ tối đa 150 triệu đồng/mô hình.

Giai đoạn 2026 - 2030, Quảng Trị đặt mục tiêu tiếp tục huy động nguồn lực để cải tạo, nâng cấp thêm 4 chợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; đồng thời duy trì, nhân rộng mô hình thương mại hai chiều tại nhiều địa bàn khó khăn.

Tỉnh cũng xác định đẩy mạnh các hoạt động kết nối, đưa sản phẩm đặc trưng miền núi vào kênh siêu thị, chuỗi bán lẻ, cửa hàng nông sản trong và ngoài tỉnh; tổ chức các phiên chợ, lễ hội, diễn đàn thương mại kết hợp du lịch để gia tăng cơ hội tiêu thụ. Từ đó, hình thành các mô hình liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi, tạo đầu ra ổn định và bền vững cho bà con.

Song song, công tác truyền thông, đào tạo kỹ năng kinh doanh, phát triển thương hiệu và xây dựng năng lực cho doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác sẽ tiếp tục là mũi nhọn. Giúp sản phẩm vùng cao tiêu thụ tốt và chinh phục người tiêu dùng trên thị trường.