Tin Khu Vực 
Hợp tác xã – chìa khóa kết nối nông sản với thị trường
Vùng cao Bảo Yên (tỉnh Lào Cai) nổi tiếng với những nông sản đặc trưng như quế, sả, gừng, lạc, miến dong hay các loại rau bản địa. Trước đây, nông sản địa phương chủ yếu được sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên và kinh nghiệm canh tác truyền thống. Điều này dẫn đến năng suất thấp, chất lượng sản phẩm không đồng đều và khó khăn trong việc tìm kiếm đầu ra ổn định.
Quế hiện là cây trồng chủ lực của xã Bảo Yên (tỉnh Lào Cai) với hơn 25.000ha.
Từ khi các hợp tác xã (HTX) do đồng bào dân tộc thiểu số sáng lập ra đời, tình hình đã thay đổi rõ rệt. Tham gia HTX giúp các hộ nông dân liên kết, chia sẻ kinh nghiệm, áp dụng khoa học kỹ thuật và quy trình sản xuất chuyên nghiệp.
Chẳng hạn, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ xã Vĩnh Yên được thành lập năm 2020 với 11 thành viên, nhanh chóng khẳng định vị thế trong sản xuất tinh dầu quế và sả. Sản phẩm tinh dầu của HTX đạt tiêu chuẩn 4 sao OCOP, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ tại các tỉnh miền núi phía Bắc, đồng thời tạo việc làm ổn định cho phụ nữ Tày, Mông với mức thu nhập trên 3 triệu đồng/tháng.
Tương tự, HTX Nông nghiệp Cầu Mây ra đời từ nhu cầu giải quyết bài toán đầu ra cho quế của người dân vùng Cam Cọn. HTX không chỉ sơ chế quế, nâng cao giá trị sản phẩm thô, mà còn mở rộng sang thu mua quế trong vùng và hướng tới xuất khẩu, tạo nguồn thu ổn định cho nhiều gia đình. Theo chị Nguyễn Thị Thoa, một thành viên HTX Cầu Mây: “Ở nhà đất ít, từ khi có HTX, công việc đều, thu nhập ổn định. Chúng tôi không còn lo lắng về đầu ra như trước”.
Các HTX này chứng minh rằng, để nông sản vùng cao vươn ra thị trường, việc liên kết và tổ chức sản xuất theo chuỗi là yếu tố then chốt. Họ vừa tăng năng suất, vừa nâng cao chất lượng sản phẩm, vừa chủ động trong việc tìm kiếm đầu ra, giảm rủi ro bị ép giá. Chứng nhận OCOP mà HTX Vĩnh Yên đạt được là một minh chứng điển hình, tạo niềm tin với người tiêu dùng và giúp sản phẩm dễ dàng tiếp cận thị trường.
Để mở rộng thị trường, nhiều HTX tại Bảo Yên không chỉ chú trọng sản xuất mà còn đầu tư vào công nghệ và quản lý hiện đại. HTX Vĩnh Yên áp dụng hệ thống chưng cất tinh dầu hiện đại, đảm bảo chất lượng đồng đều. HTX Cầu Mây cũng xây dựng quy trình sơ chế quế chuẩn, giúp tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm thô. Các HTX khác, như Tiến Đạt, được tỉnh lựa chọn tham gia mô hình thí điểm với nội dung đào tạo, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường, từ đó từng bước nâng cao năng lực sản xuất – kinh doanh.
Bên cạnh đó, các HTX còn ứng dụng chuyển đổi số để tiếp cận thị trường rộng lớn. Việc xây dựng website, gian hàng trên sàn thương mại điện tử, sử dụng các kênh mạng xã hội và mã QR truy xuất nguồn gốc giúp người nông dân trực tiếp giới thiệu sản phẩm, kết nối khách hàng, giảm sự phụ thuộc vào thương lái. Nhờ đó, nhiều sản phẩm nông sản như tinh dầu quế, tinh dầu sả, gừng, lạc, miến dong… đã có mặt trên các sàn thương mại điện tử và các thị trường ngoài tỉnh, tạo cơ hội tăng giá trị và mở rộng đầu ra ổn định.
Không chỉ tăng hiệu quả kinh tế, việc áp dụng khoa học kỹ thuật và chuyển đổi số còn giúp các HTX nâng cao năng lực quản lý, tạo dựng thương hiệu và uy tín sản phẩm. Nhờ đó, các sản phẩm OCOP của Bảo Yên dễ dàng tiếp cận các thị trường tiềm năng và có cơ hội xuất khẩu.
Xây dựng chuỗi giá trị bền vững và phát triển thương hiệu
Thành công của các HTX Bảo Yên còn đến từ việc xây dựng chuỗi giá trị bền vững. Thay vì sản xuất phân tán, manh mún, các HTX đã hình thành quy trình sản xuất từ khâu trồng trọt, chăm sóc, sơ chế đến đóng gói và tiếp thị, đảm bảo chất lượng đồng đều và kiểm soát nguồn gốc sản phẩm.
Bảo Yên là một trong những địa phương có diện tích trồng quế lớn nhất tỉnh Lào Cai
Ngoài hiệu quả kinh tế, nhiều HTX còn chú trọng bảo tồn giống cây bản địa, phương thức canh tác truyền thống và giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Các sản phẩm như quế, sả, gừng, lạc, miến dong, rau bản địa… không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần quảng bá bản sắc văn hóa, tạo dựng hình ảnh du lịch nông nghiệp đặc trưng của vùng cao Bảo Yên.
Chứng nhận chất lượng như OCOP, VietGAP hay các giải thưởng trong hội chợ, triển lãm giúp các sản phẩm tạo dựng uy tín với người tiêu dùng. Nhiều HTX đã được tỉnh và các cơ quan quản lý hỗ trợ tham gia hội chợ, triển lãm để quảng bá sản phẩm và kết nối thị trường. Chẳng hạn, HTX Vĩnh Yên đã hoàn thiện chứng nhận OCOP 4 sao cho tinh dầu quế và sả, tạo lợi thế lớn trong việc mở rộng thị trường tiêu thụ.
Bên cạnh đó, các HTX còn áp dụng các hình thức marketing hiện đại, tham gia hội chợ, triển lãm, xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn với câu chuyện văn hóa bản địa. Điều này không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm mà còn tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng, giúp nông sản Bảo Yên mở rộng thị trường bền vững.
Phát triển du lịch nông nghiệp – hướng mở rộng thị trường và thu nhập
Bảo Yên còn có tiềm năng phát triển du lịch gắn với nông nghiệp. Cảnh quan thiên nhiên đẹp, bản sắc văn hóa độc đáo và các sản phẩm nông sản đặc trưng tạo điều kiện cho mô hình du lịch nông nghiệp trải nghiệm. Người dân và HTX có thể kết hợp sản xuất, chế biến, trưng bày sản phẩm và phục vụ khách du lịch, từ đó tăng thu nhập và quảng bá hình ảnh vùng cao.
Nông dân thu hoạch thanh long ruột đỏ tại Bảo Yên. Ảnh: H.Đ.
Du lịch nông nghiệp không chỉ giúp mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản mà còn nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm và lan tỏa văn hóa bản địa ra bên ngoài. Các HTX có thể xây dựng các tour trải nghiệm, từ tham quan vườn quế, sả, gừng đến học cách chế biến tinh dầu, nấu ăn với nguyên liệu địa phương hay tham gia các lễ hội đặc sản.
Việc phát triển du lịch nông nghiệp cùng các HTX còn giúp đồng bào dân tộc thiểu số nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc liên kết sản xuất, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Đây cũng là cách tạo ra chuỗi giá trị hoàn chỉnh: từ sản xuất, chế biến, thương hiệu đến tiêu thụ và trải nghiệm trực tiếp của khách hàng.
Sự thành công của các HTX do đồng bào dân tộc thiểu số sáng lập ở Bảo Yên cho thấy, chìa khóa để nông sản vùng cao vươn ra thị trường không chỉ là sản phẩm chất lượng mà còn là khả năng tổ chức, quản lý, ứng dụng khoa học kỹ thuật và kết nối thị trường.
Các chuyên gia đánh giá, để phát triển bền vững, HTX cần được tiếp tục hỗ trợ đầu tư vào công nghệ, quy trình sản xuất hiện đại, đạt các chứng nhận tiêu chuẩn như VietGAP, OCOP. Đồng thời, việc xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn liền với văn hóa bản địa, ứng dụng kênh marketing hiện đại, tham gia hội chợ, triển lãm sẽ giúp sản phẩm tiếp cận khách hàng rộng hơn và nâng cao giá trị.
Hỗ trợ từ cơ quan quản lý, đề án thí điểm mô hình HTX kiểu mới, các chương trình đào tạo, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường là nền tảng quan trọng để nông sản vùng cao Bảo Yên tiếp tục vươn ra thị trường trong nước và quốc tế. Kết hợp với du lịch nông nghiệp và phát triển sản phẩm đặc sản, Bảo Yên đang từng bước xây dựng chuỗi giá trị nông sản bền vững.
