Nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh - vị tướng nhân văn

Giữa tháng 5/1994, Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập cuộc họp do Tổng Bí thư Đỗ Mười chủ trì để nghe Tổng cục Chính trị báo cáo tình hình công tác chính sách. Tuy nhiên, thời điểm đó, chưa có chính sách đãi ngộ thỏa đáng cả về tinh thần và vật chất đối với một đối tượng đặc biệt - những người mẹ đã hiến dâng cho Tổ quốc những người thân yêu nhất. Xét đến cùng, các mẹ là những người có công lớn nhất trong chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, Ban Bí thư yêu cầu khẩn trương triển khai nghiên cứu xây dựng một chính sách xứng đáng đối với các bà mẹ có nhiều cống hiến.

Chủ tịch nước Lê Đức Anh thăm Bà mẹ Việt Nam anh hùng Trần Thị Em (năm 1995)

Ông Vũ Mão, khi đó là Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhớ lại: Một trong những điều khiến ông ấn tượng nhất về nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh là sáng kiến về danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Không những vậy, nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh còn thúc đẩy việc cần ra một Pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Chủ trương của lãnh đạo cao cấp được các bộ, ngành khẩn trương triển khai. Có thể nói, chưa có một Pháp lệnh nào của đất nước được xây dựng một cách nhanh chóng như vậy. Ngày 29/8/1994, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh quy định Danh hiệu vinh dự nhà nước "Bà mẹ Việt Nam anh hùng". Tiếp đến, ngày 10/9/1994, Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã ký Lệnh công bố Pháp lệnh trên. 1 tuần sau, ông ký quyết định tặng và truy tặng danh hiệu "Bà mẹ Việt Nam anh hùng" đợt đầu tiên cho 19.879 bà mẹ trong cả nước. Và, đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, tại Phủ Chủ tịch diễn ra buổi lễ chưa từng có khi các đồng chí lãnh đạo cao nhất của Đảng, Nhà nước trang trọng cùng các Bà mẹ Việt Nam anh hùng duyệt đội danh dự và sau đó diễn ra trọng thể Lễ tuyên dương danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng lần đầu tiên cho 59 bà mẹ tiêu biểu.

Câu chuyện về Bà mẹ Việt Nam anh hùng lặp lại gần 10 năm sau đó. Năm 2005, khi đã nghỉ hưu, nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh nhận được thư của một trong số 59 Bà mẹ Việt Nam anh hùng sống tại TP. Hồ Chí Minh từng có mặt tại buổi lễ nói trên phản ánh việc ngay ở xung quanh khu vực cụ sống có 3 trường hợp là vợ và mẹ liệt sĩ nhưng không được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng vì lý do "tái giá". "Như vậy là không công bằng và thua thiệt cho những bà mẹ như thế", bức thư viết.

Đọc xong thư, nguyên Chủ tịch nước Lê Đức Anh tỏ ra không hài lòng khi các cấp cơ sở còn có những cán bộ không làm hết chức trách của mình.

Ngay sau đó, ông đã có thư gửi các cơ quan hữu quan ở trung ương và lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh để giải quyết nội dung thư. Sau đó ít lâu, câu chuyện được giải quyết với việc Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết ký Lệnh phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng cho 21 bà mẹ của TP. Hồ Chí Minh chưa được phong tặng chỉ vì lý do "tái giá".

Trong thời gian đồng chí Lê Đức Anh là Chủ tịch nước, đất nước đứng trước những khó khăn, thử thách hết sức gay gắt, lạm phát ở mức cao, bao vây, cấm vận chưa được gỡ bỏ… Cùng với lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước lúc đó, ông với tư tưởng "Dĩ bất biến, ứng vạn biến" của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề xuất nhiều giải pháp quan trọng, mở ra bước đột phá trong việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam với Hoa Kỳ.

Khi đó, có những ý kiến nói cần thông qua con đường ngoại giao kinh doanh, nhờ Liên hợp quốc hay thậm chí một nước thứ ba làm trung gian. Nhưng, chính ông đã đi đến quyết định cử đoàn bác sĩ phẫu thuật Việt Nam sang Hoa Kỳ để trực tiếp tiến hành công tác chuyên môn cho người dân Hoa Kỳ nhất là các cựu binh và con cái của họ thông qua các chương trình chuyên môn, trong đó có chương trình phẫu thuật nụ cười. Bác sĩ Nguyễn Huy Phan - một chuyên gia tạo hình nổi tiếng của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 - trực tiếp được Chủ tịch nước Lê Đức Anh giao nhiệm vụ. Đây là một quyết định táo bạo bởi ai cũng biết Hoa Kỳ là một nước có trình độ y khoa hết sức tiên tiến. Cũng chính vì tính bí mật của nhiệm vụ được giao nên không phải lúc đó ai cũng hiểu, thậm chí bác sĩ Nguyễn Huy Phan phải hứng chịu không ít dị nghị...

Những năm sau đó, đất nước đã có sự chuyển mình trên con đường đổi mới, đời sống nhân dân từng bước được cải thiện, quan hệ quốc tế được mở rộng, độc lập dân tộc được giữ vững, vị thế của Việt Nam được nâng cao trên trường quốc tế.

Giờ đây khi vị tướng ngót trăm tuổi về với cõi vĩnh hằng, toàn Đảng, toàn quân và toàn dân sẽ nhớ mãi hình ảnh của một vị nguyên thủ, một vị tướng của những nghĩa cử nhân văn với đất nước, với thời đại.