Người dân vùng núi Thái Nguyên chủ động chăm sóc sức khỏe

Thay đổi từ những điều nhỏ nhất

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai đồng bộ nhiều hoạt động thiết thực, giúp người dân vùng cao thay đổi thói quen, nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng và phòng bệnh. Những đổi thay bắt đầu từ nhận thức, lan tỏa đến từng mái nhà, từng bản làng trên những triền núi trung du.

Sáng se lạnh ở xóm Trung Sơn, xã Thần Sa, chị Dương Thị Nhiêm vừa bế con nhỏ vừa kể về sự đổi thay của gia đình mình. Trước kia, phụ nữ mang thai trong bản ít khi đi khám, sinh con tại nhà là chuyện thường. Nhưng nay, ai cũng biết đến trạm y tế để khám thai định kỳ, sinh con có cán bộ y tế hỗ trợ, vừa an toàn, vừa yên tâm hơn. Những thay đổi nhỏ như vậy đang dần tạo nên bức tranh mới cho công tác chăm sóc sức khỏe vùng đồng bào dân tộc thiểu số của Thái Nguyên.

Sự chuyển biến ấy không phải ngẫu nhiên. Từ năm 2021, Dự án 7 “Chăm sóc sức khỏe nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng, chống suy dinh dưỡng trẻ em” được triển khai trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã mở ra hướng đi mới, chú trọng thay đổi nhận thức, hành vi và thói quen chăm sóc sức khỏe của người dân.

Trong năm 2024, tỉnh được cấp hơn 300 triệu đồng để khám sàng lọc sức khỏe cho người cao tuổi, tổ chức tư vấn chăm sóc sức khỏe sinh sản, truyền thông dinh dưỡng và hướng dẫn chế biến thực phẩm tại các thôn bản có tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng cao. Song song, ngành Y tế còn triển khai chiến dịch truyền thông lồng ghép khám sàng lọc một số bệnh thường gặp ở người cao tuổi, giúp phát hiện sớm, điều trị kịp thời, giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng.

Theo Bác sĩ Hà Văn Rã, Giám đốc Trung tâm Y tế Võ Nhai, Dự án 7 không chỉ giúp đội ngũ y tế cơ sở được đào tạo bài bản về tư vấn dinh dưỡng và sức khỏe sinh sản, mà quan trọng hơn là tạo chuyển biến trong niềm tin của người dân.

“Trước đây bà con ngại đến trạm y tế, nhưng giờ họ chủ động đến khám, hỏi bác sĩ, chia sẻ cả những chuyện tưởng chừng nhỏ nhặt như cách nấu cháo cho trẻ hay giữ vệ sinh nguồn nước”, ông nói.

Những con số đã phần nào nói lên hiệu quả: Tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở vùng dân tộc thiểu số giảm từ 15,1% năm 2022 xuống còn 9,9%, tỷ lệ trẻ được tiêm chủng đầy đủ 8 bệnh truyền nhiễm đạt trên 95%, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh đạt hơn 96%. 100% hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số vùng khó khăn được cấp thẻ bảo hiểm y tế, bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản.

Tính đến nay, 48 mô hình chăm sóc dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời đã được xây dựng tại các xã vùng dân tộc thiểu số, nơi trẻ em được theo dõi dinh dưỡng, bà mẹ được tư vấn đầy đủ về chế độ ăn, nghỉ ngơi, chăm sóc thai kỳ. Ở những vùng trước đây chưa quan tâm việc đi khám thai hay tiêm chủng cho trẻ giờ đã trở thành nếp quen.

Bước tiến bền vững cho sức khỏe đồng bào vùng núi

Để có được những chuyển biến này, Thái Nguyên đã triển khai hơn 50 buổi truyền thông, thu hút gần 4.000 lượt người tham dự; 12 lớp tập huấn cấp tỉnh cho gần 730 cán bộ y tế; 130 buổi hướng dẫn chế biến thực phẩm, chăm sóc bà mẹ và trẻ em ngay tại thôn bản. Mỗi buổi truyền thông không chỉ là dịp phổ biến kiến thức, mà còn là nơi tạo kết nối giữa người dân và cán bộ y tế, giữa tri thức khoa học và đời sống thực tế.

Nguồn kinh phí 79 tỷ đồng của Dự án 7 được phân bổ hợp lý cho ba trụ cột: Nâng cao chất lượng dân số; chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng bà mẹ, trẻ em; nâng cao tầm vóc, thể lực người Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Nhờ vậy, 99% phụ nữ mang thai ở vùng khó khăn được bổ sung đa vi chất dinh dưỡng từ khi phát hiện thai, 98,5% phụ nữ sinh con tại cơ sở y tế hoặc có cán bộ y tế hỗ trợ. 100% trẻ suy dinh dưỡng được tư vấn, theo dõi, hỗ trợ kịp thời, không để trẻ em nào bị bỏ lại phía sau.

Cùng với đó, tỉnh đặc biệt chú trọng tới giai đoạn 1.000 ngày đầu đời, thời điểm vàng quyết định sức khỏe, trí tuệ, thể lực của trẻ. Tại các xã vùng sâu, vùng xa, hàng chục buổi hướng dẫn chế biến món ăn dinh dưỡng được tổ chức tại trạm y tế và trường học. Nhiều bà mẹ dân tộc Mông, Dao, Tày, Nùng lần đầu tiên biết cách nấu bột, cháo đúng cách cho con, biết rằng dầu ăn, thịt, rau phải đủ nhóm chất. Những kiến thức tưởng chừng đơn giản ấy lại là “chiếc chìa khóa” để mở ra tương lai khỏe mạnh cho thế hệ mới ở vùng cao.

Không chỉ trẻ nhỏ, người cao tuổi cũng được quan tâm chăm sóc chu đáo. Năm 2024, có 780 cụ trên 80 tuổi được khám, tư vấn miễn phí, phát hiện sớm bệnh lý để điều trị kịp thời. 18 buổi nói chuyện chuyên đề thu hút hơn 1.000 người tham dự đã giúp các cụ hiểu rõ hơn về chế độ dinh dưỡng, vận động phù hợp, phòng tránh bệnh mạn tính.

Bên cạnh hoạt động chuyên môn, công tác truyền thông thay đổi hành vi được thực hiện đa dạng phát hành hàng nghìn tờ rơi, standee, băng rôn tuyên truyền về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, bệnh tan máu bẩm sinh (Thalassemia), chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em; phối hợp với Đài Phát thanh - Truyền hình Thái Nguyên xây dựng chuyên mục phát thanh, phóng sự truyền hình bằng tiếng dân tộc để lan tỏa sâu rộng thông điệp “Khỏe để phát triển”.

Nhờ những cách làm phù hợp, người dân đã dần thay đổi thói quen, từ việc đi khám định kỳ, tham gia tiêm chủng đầy đủ, đến giữ gìn vệ sinh môi trường, nguồn nước. Các cộng tác viên dân số, y tế thôn bản trở thành “cầu nối” quan trọng, vừa là người hướng dẫn, vừa là người bạn gần gũi của bà con vùng cao.

Sau gần bốn năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, diện mạo y tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Thái Nguyên đã khởi sắc rõ rệt. Từ nhận thức đến hành vi, từ cộng đồng đến chính quyền địa phương, mọi hoạt động đều hướng tới mục tiêu chung: “Sức khỏe cho mọi người - Không ai bị bỏ lại phía sau”.

Ngành Y tế tỉnh đang tiếp tục đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế cơ sở, tăng cường đào tạo nhân lực cho tuyến xã, thôn bản. Cùng với đó, Bảo hiểm xã hội tỉnh vận động doanh nghiệp, nhà hảo tâm mua tặng thẻ bảo hiểm y tế cho người dân khó khăn, mở rộng độ bao phủ an sinh y tế.

Thời gian tới, Thái Nguyên sẽ đẩy mạnh truyền thông thay đổi hành vi, nhân rộng các mô hình chăm sóc sức khỏe cộng đồng, tăng cường phối hợp giữa các cấp, ngành trong thực hiện chính sách dân số, y tế và dinh dưỡng.

Từ những ngôi làng nhỏ ở Thần Sa, Sảng Mộc, Phú Thượng... tiếng loa tuyên truyền về tiêm chủng, chăm sóc trẻ em vẫn đều đặn vang lên mỗi sớm. Trên những con đường mới mở, từng đoàn cán bộ y tế lại về với bản, mang theo không chỉ thuốc men, mà cả niềm tin và tri thức về một cuộc sống khỏe mạnh hơn.

Với sự đồng lòng của chính quyền, ngành y tế và cộng đồng, Thái Nguyên đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu: Nâng cao thể trạng, tầm vóc, chất lượng dân số vùng đồng bào dân tộc thiểu số, để sức khỏe trở thành nền tảng của phát triển bền vững.