Ngành Công Thương tiên phong trong "Bình dân học vụ số"

Chuyển đổi số - nhiệm vụ trọng yếu để tái cơ cấu ngành Công Thương

“Bình dân học vụ” từng ghi dấu ấn trong lịch sử là phong trào cách mạng giúp hàng triệu người dân Việt Nam thoát nạn mù chữ, tạo nền tảng tri thức cho sự nghiệp kháng chiến và kiến quốc.

Hôm nay, trong bối cảnh cả đất nước đang chuyển mình sau dấu mốc lịch sử 80 năm với nhiều thành tựu lớn lao của đất nước, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt vấn đề “bình dân học vụ số” và nhấn mạnh “Bình dân học vụ số phải trở thành một phong trào cách mạng, toàn dân, toàn diện, bao trùm, sâu rộng”.

Đây không chỉ là chỉ đạo định hướng cho hệ thống chính trị, mà còn là lời hiệu triệu cho toàn xã hội, khẳng định tính tất yếu và cấp bách của công cuộc chuyển đổi số.

Từ tư tưởng chỉ đạo đó, nhìn về ngành Công Thương - lĩnh vực giữ vai trò trụ cột của nền kinh tế, càng thấy rõ trách nhiệm và cơ hội để biến “chuyển đổi số” thành động lực then chốt trong phát triển công nghiệp, thương mại, cũng như trong quản lý nhà nước.

Việc triển khai mạnh mẽ “bình dân học vụ số” trong ngành sẽ giúp nâng cao năng lực quản lý nhà nước, tối ưu hóa hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời mở rộng thị trường, tạo thêm giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

Dưới sự chỉ đạo xuyên suốt của Đảng, Nhà nước, những năm qua, Bộ Công Thương là Bộ luôn đi đầu trong việc chuyển đổi số toàn diện. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhiều lần khẳng định, chuyển đổi số là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong mọi hoạt động quản lý nhà nước và phát triển sản xuất kinh doanh của ngành Công Thương.

Ngay từ năm 2021, Bộ Công Thương đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh ba trụ cột: Chuyển đổi số trong quản lý nhà nước như ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu ngành, tiến tới “Bộ Công Thương số”. Thúc đẩy công nghiệp 4.0, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ thông minh, tự động hóa, Big Data trong sản xuất công nghiệp. Đồng thời, trong lĩnh vực thương mại, chú trọng xây dựng hạ tầng thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nền tảng số, mở rộng kênh xuất khẩu trực tuyến. 

Tiếp tục thực hiện mục tiêu chuyển đổi số, ngày 6/3/2023, Bộ trưởng đã ký Quyết định 573/QĐ-BCT kiện toàn Ban Chỉ đạo chuyển đổi số, tập trung xây dựng thể chế và chính sách nền tảng. Từ đó, nhiều văn bản, chỉ thị, nghị quyết đã được ban hành, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy chuyển đổi số và chính phủ điện tử trong ngành.

Nhằm góp phần hiện thực hóa Chiến lược Quốc gia về phát triển kinh tế số và xã hội số, năm 2024, Bộ đã ban hành hàng loạt văn bản thúc đẩy chuyển đổi số, chính phủ điện tử trong Bộ Công Thương nói riêng và toàn ngành Công Thương nói chung. Những văn bản này thể hiện quyết tâm của Bộ Công Thương trong việc tăng tốc chuyển đổi số, xây dựng chính phủ điện tử hiện đại và phát triển kinh tế số, tạo môi trường thuận lợi hơn cho doanh nghiệp và người dân.

Dưới sự chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Bộ, các đơn vị trực thuộc đã triển khai nhiều chương trình thiết thực, hiệu quả. Điển hình như Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng Cổng thương mại điện tử quốc gia, hỗ trợ hàng chục nghìn doanh nghiệp đưa sản phẩm lên sàn, thúc đẩy giao dịch xuyên biên giới.

Cục Xúc tiến thương mại phát triển nền tảng hội chợ, triển lãm trực tuyến, giúp doanh nghiệp kết nối đối tác quốc tế trong thời kỳ dịch Covid-19 và tiếp tục duy trì hiệu quả sau dịch. Không chỉ tổ chức các hội chợ trực tuyến, Cục còn triển khai nền tảng số hóa hồ sơ doanh nghiệp xuất khẩu. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể nộp hồ sơ, được thẩm định và kết nối đối tác quốc tế hoàn toàn trực tuyến.

Trước yêu cầu phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã xác định chuyển đổi số và ứng dụng khoa học, công nghệ là hướng đi chiến lược mang tính sống còn. Qua đó, từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng “mỏ thông minh”, hiện đại và thân thiện với môi trường với hệ thống giám sát từ xa, tự động hóa khai thác, giảm thiểu rủi ro tai nạn lao động. 

Tại Báo Công Thương, quá trình chuyển đổi số được triển khai mạnh mẽ với mô hình tòa soạn hội tụ, số hóa toàn diện từ sản xuất đến phân phối tin bài. Tổ công tác 57 tập hợp lực lượng trẻ tiên phong đổi mới, ứng dụng AI trong báo chí từ biên tập đến phân tích xu hướng độc giả. Các sản phẩm đa phương tiện như podcast, video clip, infographic, livestream giúp tiếp cận độc giả nhanh và trực quan hơn. Nhờ đó, Báo đã vươn lên top 24 báo điện tử, trang tin điện tử có lượng độc giả cao nhất Việt Nam, trở thành diễn đàn tin cậy của giới Công Thương.

Những điển hình này không chỉ chứng minh tính khả thi, mà còn khẳng định hiệu quả rõ rệt của chuyển đổi số trong ngành. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, đến cuối năm 2024 Bộ đã cung cấp 267 dịch vụ công trực tuyến, trong đó 168 dịch vụ toàn trình. Hơn 1,3 triệu hồ sơ được xử lý trực tuyến, chiếm trên 99%. 129 dịch vụ công đã tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia, đưa Bộ Công Thương đứng thứ nhất trong xếp hạng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Trong sản xuất công nghiệp, nhiều tập đoàn, doanh nghiệp đã tiên phong số hóa dây chuyền sản xuất. Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) áp dụng công nghệ quản trị sản xuất theo thời gian thực, giúp giảm 15% chi phí vận hành. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) triển khai hệ thống điều hành lưới điện thông minh, ứng dụng AI để dự báo phụ tải, qua đó tối ưu hóa vận hành, tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm.

Trong thương mại, theo Bộ Công Thương, năm 2024, thương mại điện tử Việt Nam đạt quy mô trên 20 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng bình quân 25%/năm. Đặc biệt, các mô hình thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển mạnh, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản.

Những kết quả này cho thấy, tinh thần “bình dân học vụ số” đã bắt đầu lan tỏa trong toàn ngành Công Thương, từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp, từ các tập đoàn lớn đến hộ sản xuất nhỏ.

Xây dựng hệ sinh thái số bền vững

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công cuộc chuyển đổi số trong ngành Công Thương vẫn đối diện không ít thách thức như khoảng cách số giữa các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn hạn chế; hạ tầng dữ liệu chưa đồng bộ; thiếu hụt nhân lực số chất lượng cao; nguy cơ an ninh mạng, rò rỉ dữ liệu ngày càng lớn.

Để vượt qua thách thức đòi hỏi tinh thần “bình dân học vụ số” đúng nghĩa: Toàn dân, toàn diện, bao trùm, sâu rộng trong toàn ngành nói chung và ngành Công Thương nói riêng, yêu cầu cấp thiết đặt ra, Nhà nước cần tăng cường hỗ trợ hạ tầng, đào tạo nhân lực; doanh nghiệp phải chủ động đầu tư công nghệ; người tiêu dùng cần đồng hành trong sử dụng dịch vụ số.

Trước những thách thức trên, để hiện thực hóa công cuộc chuyển đổi số đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp 4.0 lan tỏa mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm xa lạ mà trở thành động lực cho tăng trưởng và đổi mới.

Đối với ngành Công Thương, nơi hội tụ những lĩnh vực có tốc độ chuyển đổi số nhanh nhất, việc phổ cập kiến thức và kỹ năng AI cho cán bộ, công chức, viên chức trở thành yêu cầu cấp thiết, là bước đi chiến lược để hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Nhận thức rõ tầm quan trọng này, từ ngày 9 - 12/9, Đảng ủy Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị tập huấn ứng dụng AI (điểm cầu tại trụ sở Bộ Công Thương) và kết nối trực tuyến cùng gần 4.000 điểm cầu trong cả nước. Đây là một phần trong chuỗi chương trình tập huấn đồng bộ do Văn phòng Trung ương Đảng triển khai, nhằm tạo nền tảng thống nhất về nhận thức và kỹ năng AI từ cấp Trung ương tới cấp xã.

Chương trình tập huấn đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Bộ Công Thương trong việc tiên phong tiếp cận công nghệ mới, coi đây là một trong những giải pháp để nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ. Khi AI được ứng dụng bài bản, cán bộ ngành Công Thương sẽ có thêm công cụ mạnh mẽ để xử lý lượng lớn dữ liệu, dự báo xu hướng thị trường, phân tích chính sách, từ đó đưa ra tham mưu chính xác, kịp thời hơn.

Bộ Công Thương cho biết, Bộ sẽ tiếp tục phát triển hệ sinh thái số ngành Công Thương, gắn chuyển đổi số với kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, thương mại bền vững. Cụ thể, trên cơ sở chỉ đạo của Đảng, Nhà nước cùng định hướng của Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, ngành Công Thương xác định một số nhiệm vụ trọng tâm: Hoàn thiện “Bộ Công Thương số”, tích hợp toàn bộ thủ tục hành chính, cơ sở dữ liệu, dịch vụ công lên một nền tảng thống nhất, minh bạch, dễ tiếp cận.

Thúc đẩy công nghiệp 4.0 như hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn, công nghệ, đào tạo nhân lực để triển khai nhà máy thông minh, sản xuất thông minh; phát triển thương mại điện tử bền vững. Trong đó, tăng cường quản lý, bảo vệ người tiêu dùng, thúc đẩy thương mại điện tử xanh, giảm thiểu rác thải bao bì, phát triển logistics số.

Đào tạo nguồn nhân lực số thông qua đẩy mạnh hợp tác giữa các trường thuộc Bộ với doanh nghiệp công nghệ, tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Đặc biệt, đảm bảo an toàn, an ninh mạng từ xây dựng hệ thống phòng thủ mạng vững chắc, bảo vệ dữ liệu doanh nghiệp và người dân.

Có thể thấy, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị chuyên đề “Bình dân học vụ số - Quốc hội số", chiều 13/9 đã chỉ rõ, chuyển đổi số là quá trình liên tục, công nghệ luôn đổi mới, chúng ta phải luôn luôn học tập bắt kịp và vượt trội thì mới có thể sáng tạo. Chỉ đạo của Tổng Bí thư về “bình dân học vụ số” được xem như là một chỉ dẫn mang tính cách mạng. Nếu trong thế kỷ XX, bình dân học vụ đã khai mở tri thức cho toàn dân, thì trong thế kỷ XXI, bình dân học vụ số sẽ là chìa khóa mở ra năng lực số cho cả quốc gia.

Ngành Công Thương, với vai trò trụ cột của nền kinh tế, đang đứng trước cơ hội vàng để tiên phong hiện thực hóa tinh thần trên theo chỉ đạo của Tổng Bí thư. Chỉ khi chuyển đổi số trở thành “phong trào cách mạng” bao trùm, sâu rộng, toàn diện, ngành Công Thương mới có thể phát huy hết tiềm năng, góp phần đưa Việt Nam trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại, có sức cạnh tranh toàn cầu.