Năng lượng tái tạo sẽ thay thế điện than vào năm 2027?

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) vừa công bố báo cáo "Electricity 2025", đưa ra dự báo lạc quan về sự phát triển của năng lượng tái tạo trong giai đoạn đến năm 2027. Theo báo cáo này, nhu cầu điện toàn cầu sẽ tiếp tục tăng mạnh, trong đó năng lượng tái tạo dự kiến đáp ứng tới 95% mức tăng trưởng điện trong ba năm tới.

Trang tin Năng lượng Tái tạo khu vực Balkan (BGEN) số trung tuần tháng 2/2025 dẫn báo cáo của IEA cho biết, dù tốc độ tăng trưởng điện toàn cầu duy trì ở mức cao, châu Âu sẽ chứng kiến mức tăng trưởng chậm hơn so với các khu vực khác.

Dự báo đến năm 2027, tiêu thụ điện sẽ tăng trung bình 4% mỗi năm, chỉ thấp hơn một chút so với mức 4,3% của năm 2024. Sự gia tăng này tương đương với mức tiêu thụ điện hàng năm của Nhật Bản được bổ sung vào hệ thống điện toàn cầu mỗi năm trong ba năm tới.

Nền kinh tế lấy điện làm trung tâm

IEA nhận định, nhu cầu điện toàn cầu đang tăng nhanh do sự chuyển dịch sang nền kinh tế dựa trên điện năng. Các lĩnh vực tiêu thụ nhiều điện như giao thông, công nghiệp và công nghệ số tiếp tục mở rộng, trong đó đáng chú ý là sự bùng nổ của điều hòa không khí và trung tâm dữ liệu. Xu hướng điện khí hóa mạnh mẽ trong xây dựng, giao thông và sản xuất đang tạo ra những áp lực lớn lên hệ thống cung ứng điện của nhiều quốc gia.

IEA dự báo, năng lượng tái tạo sẽ chiếm 95% tăng trưởng điện toàn cầu, lần đầu tiên vượt điện than vào năm 2027. Ảnh minh họa

Hầu hết mức tăng trưởng điện trong ba năm tới sẽ tập trung tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, chiếm 85% tổng nhu cầu bổ sung. Trung Quốc dẫn đầu xu hướng này khi nhu cầu điện tăng mạnh từ năm 2020, với mức tăng 7% trong năm 2024 và dự kiến duy trì khoảng 6% mỗi năm đến năm 2027. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự phát triển của các ngành công nghiệp sử dụng nhiều điện như sản xuất tấm pin mặt trời, pin lưu trữ năng lượng, xe điện và vật liệu công nghệ cao.

Keisuke Sadamori, Giám đốc Thị trường Năng lượng và An ninh của IEA, nhận định: "Nhu cầu điện toàn cầu tăng tốc phản ánh sự chuyển đổi mạnh mẽ trong hệ thống năng lượng và báo hiệu sự tiến gần đến ‘kỷ nguyên điện mới’. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra những thách thức lớn cho chính phủ các nước trong việc đảm bảo nguồn cung điện ổn định, chi phí hợp lý và phát triển bền vững".

Tại Mỹ, nhu cầu điện đang gia tăng mạnh mẽ, buộc quốc gia này phải bổ sung lượng điện tương đương tổng tiêu thụ của bang California vào lưới điện quốc gia trong ba năm tới. Ngược lại, tốc độ tăng trưởng tại Liên minh châu Âu (EU) chậm hơn đáng kể và chỉ có thể trở lại mức tiêu thụ của năm 2021 vào năm 2027.

Cụ thể, EU chứng kiến mức tiêu thụ điện giảm 3% vào năm 2022 và tiếp tục sụt giảm trong năm 2023, đưa tổng mức tiêu thụ xuống mức thấp nhất trong hai thập kỷ. Dù dự kiến sẽ có mức tăng trưởng 1,4% vào năm 2024, phần lớn sự phục hồi này đến từ các lĩnh vực dân cư và thương mại, với sự đóng góp lớn của máy bơm nhiệt, xe điện và trung tâm dữ liệu. Trong khi đó, mức tiêu thụ điện công nghiệp vẫn duy trì ở mức thấp, giảm khoảng 6% trong cả năm 2022 và 2023.

Báo cáo của IEA nhấn mạnh, mặc dù năng lượng tái tạo đang trở thành trụ cột trong tăng trưởng điện toàn cầu, nhưng để đảm bảo sự ổn định của hệ thống điện, các quốc gia cần tiếp tục đầu tư mạnh vào lưới điện và công nghệ lưu trữ năng lượng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao trong tương lai.

Năng lượng tái tạo và hạt nhân sẽ dẫn dắt tăng trưởng

Theo báo cáo mới nhất của IEA, các nguồn phát thải thấp, chủ yếu là năng lượng tái tạo và điện hạt nhân, sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc đáp ứng nhu cầu điện toàn cầu trong ba năm tới. Đặc biệt, điện mặt trời dự kiến sẽ chiếm khoảng một nửa tổng mức tăng trưởng nhu cầu điện đến năm 2027, nhờ vào đà giảm chi phí và chính sách hỗ trợ mạnh mẽ.

Các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời và thủy điện được kỳ vọng sẽ đáp ứng khoảng 95% tổng nhu cầu điện tăng thêm trong giai đoạn dự báo. Dự kiến đến năm 2025, sản lượng từ các nguồn này sẽ chiếm hơn 1/3 tổng sản lượng điện toàn cầu, lần đầu tiên vượt qua than.

Riêng tại Liên minh châu Âu (EU), điện mặt trời sẽ vượt qua điện than, với tỷ trọng trong cơ cấu điện năng vượt ngưỡng 10%. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Ấn Độ cũng chứng kiến sự gia tăng đáng kể của điện mặt trời, với dự báo tỷ trọng quang điện trong sản lượng điện hằng năm đạt mức 10%.

Bên cạnh năng lượng tái tạo, điện hạt nhân đang có sự phục hưng mạnh mẽ. IEA dự báo sản lượng điện từ các nhà máy hạt nhân sẽ tiếp tục lập đỉnh mới mỗi năm, góp phần giảm phát thải CO2 từ ngành điện. Lượng khí thải carbon dioxide từ sản xuất điện toàn cầu dự kiến sẽ đạt đỉnh vào năm 2024, trước khi bắt đầu xu hướng giảm.

Tại khu vực Balkan, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia được IEA đặc biệt chú ý. Năm 2024, nhu cầu điện của nước này tăng 5,7%, chiếm 25% tổng mức tăng trưởng nhu cầu điện của EU, phần lớn do mùa hè nóng kỷ lục trong 54 năm qua. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2025-2027, tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ giảm xuống mức trung bình 2,4% mỗi năm. Đến năm 2027, năng lượng tái tạo được kỳ vọng sẽ chiếm 50% tổng sản lượng điện của quốc gia này.