Một cuộc họp báo “vô tiền khoáng hậu”

Mặc dù chỉ được chuẩn bị trong một thời gian cực ngắn, nhưng trong suốt hơn 2 giờ đồng hồ sau đó, tại phòng họp lớn của khách sạn Côn Thái Gia Hoa ở Bắc Kinh, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã trả lời toàn bộ câu hỏi của các nhà báo Trung Quốc, không từ chối bất cứ câu hỏi nào.

Tôi có cơ duyên nhiều lần đi công tác với Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, cả trong nước và ngoài nước. Kể từ khi đảm nhiệm công việc Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phụ trách công tác đối ngoại, ông lại càng phải thường xuyên tham dự các hoạt động đối ngoại của quân đội, tham dự các cuộc đối thoại cấp Thứ trưởng với hàng loạt đối tác như Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Nga; riêng với Australia có đối thoại chiến lược ngoại giao - quốc phòng.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh tại Hội thảo Liên hợp quốc “Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, nỗ lực vì hòa bình và phát triển bền vững” ở New York, Hoa Kỳ, tháng 3-2019. Ảnh: YÊN BA

Dù ở Bắc Kinh hay Tokyo, Seoul hay Washington, tôi đã nhiều lần chứng kiến cung cách ứng xử vô cùng thông minh, bản lĩnh của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trước những vấn đề hóc búa bất ngờ nảy sinh, vừa đảm bảo lợi ích của quân đội, nhân dân và nhà nước Việt Nam, vừa thúc đẩy mối quan hệ hợp tác hữu nghị với các đối tác, góp phần vào xây dựng “lòng tin chiến lược”, một khái niệm địa chính trị mà chính Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là người thiết kế và được lãnh đạo Việt Nam chính thức công bố ở Đối thoại Shangri-La năm 2013 tại Singapore.

Quyết định bất ngờ

Một kỷ niệm mà tôi không thể nào quên nói lên cốt cách kiên định, cách xử trí thông minh, bản lĩnh của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là cuộc họp báo “vô tiền khoáng hậu” diễn ra tại Bắc Kinh vào tháng 6/2013.

Năm đó, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quốc phòng Việt Nam tham dự Đối thoại Chiến lược quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc lần thứ tư tại Bắc Kinh. Trưởng đoàn phía Trung Quốc là Trung tướng Thích Kiến Quốc, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc.

Cuộc đối thoại diễn ra suôn sẻ và chúng tôi, các thành viên trong đoàn hết sức vui mừng khi ngày cuối cùng của cuộc đối thoại trôi qua mà không có bất cứ một khúc mắc nào giữa hai bên.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh và Trung tướng Thích Kiến Quốc, hai trưởng đoàn tham dự Đối thoại Thứ trưởng Quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc năm 2013 ở Bắc Kinh. Ảnh: YÊN BA

Tối hôm ấy, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nhận được một cuộc điện thoại “từ nhà” gọi sang. Nghe xong, ông trầm ngâm hồi lâu rồi quay sang bảo tôi: “Cậu tổ chức một buổi họp báo vào ngày mai, mời tất cả các tờ báo nào của Trung Quốc quan tâm đến vấn đề đối thoại tới dự, đặc biệt là các tờ báo lớn! Tôi muốn đối thoại với họ”.

Tôi nghe mà phát hoảng. Theo như trí nhớ của tôi thì hình như những cuộc họp báo tổ chức ở nước ngoài để đối thoại với báo chí nước sở tại chỉ diễn ra tại Hội nghị Paris cuối thập niên 1960, đàm phán để lập lại hòa bình ở Việt Nam. Để tổ chức những cuộc họp báo như thế cần phải có cả một bộ máy nhiều người cùng các mối quan hệ rộng rãi với báo chí sở tại. Tôi chỉ có một thân một mình, lại phải thực hiện trong một thời gian hết sức eo hẹp.

Nhưng, điều tôi lo lắng hơn cả không phải công tác tổ chức mà là nội dung cuộc đối thoại giữa Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh với đại diện các tờ báo Trung Quốc. Đối thoại giữa các nhà lãnh đạo chính trị, quân sự với báo chí chưa bao giờ là chuyện đơn giản. Nhiều chính khách quốc tế đã “ngã ngựa” chỉ vì sẩy miệng trong một cuộc họp báo hay đối thoại nào đấy. Các cuộc họp báo với sự có mặt của các nhà báo chuyên nghiệp như thế luôn được chuẩn bị rất kỹ càng, có cả một đội ngũ cố vấn, trợ lý giúp đỡ cho nhà chính khách để có thể trả lời được hết các câu hỏi hóc búa luôn xuất hiện.

Đằng này chỉ có một mình Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh và thời gian chuẩn bị cho cuộc họp báo cũng chỉ có vài giờ đồng hồ. Nhưng đã là mệnh lệnh của anh Năm Vịnh thì phải thực hiện.!

Sau khi vận dụng tối đa các mối quan hệ cùng với sự giúp đỡ tích cực của Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh, cuối cùng thì tôi cũng đã mời được đại diện các tờ báo lớn nhất có văn phòng ở Bắc Kinh khi ấy cam kết tham dự cuộc họp báo diễn ra vào sáng ngày hôm sau.

Trước buổi họp báo. Ảnh: YÊN BA

Bước vào cuộc họp báo, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh chỉ định tôi đứng dẫn chương trình họp báo. Và trong suốt hơn 2 giờ đồng hồ sau đó, tại phòng họp lớn của khách sạn Côn Thái Gia Hoa ở Bắc Kinh, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã trả lời toàn bộ các câu hỏi của các nhà báo Trung Quốc, không từ chối bất cứ câu hỏi nào!

Cuộc đối thoại

Sổ tay của tôi vẫn còn ghi lại những nội dung chính cuộc đối thoại chân tình, thẳng thắn của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh với các nhà báo Trung Quốc hôm ấy.

Phóng viên Thời báo Hoàn cầu: Có ý kiến cho rằng “Việt Nam đang có ý định liên minh với nước ngoài để chống Trung Quốc” cũng như muốn nghe đánh giá của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh về chiến lược châu Á-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Cả bằng hành động cụ thể cũng như trên những nguyên tắc chiến lược cơ bản của Việt Nam, không hề có chuyện Việt Nam liên minh với nước thứ ba để chống Trung Quốc. Chiến lược bảo vệ Tổ quốc của Việt Nam theo nguyên tắc độc lập tự chủ, dựa trên sức mạnh của mình là chính, tuyệt đối không liên minh với nước này để chống nước kia. Những ai có tầm nhìn chiến lược cũng như sự tỉnh táo về mặt chính trị đều hiểu rằng một nước nhỏ mà liên minh với một nước này để chống một nước khác là tự hại mình. Trong hơn 20 năm đổi mới vừa qua, Việt Nam quan hệ với rất nhiều nước trên thế giới và thực tế đã chứng minh rằng Việt Nam đã thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, là đối tác tin cậy, là bạn với tất cả các nước; các mối quan hệ quốc tế của Việt Nam không gây phương hại đối với bất cứ một quốc gia nào.

Phóng viên Thời báo Hoàn cầu: Tại Đối thoại Shangri-La 2013, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã đề nghị thiết lập một thỏa thuận an ninh trên biển và phải chăng điều này phản ánh dư luận trong một số cư dân mạng ở Việt Nam tỏ ra lo ngại trước sự lớn mạnh của Trung Quốc?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Về mặt cá nhân, tôi không nghĩ như vậy và đa số người dân trên thế giới cũng chung quan điểm. Sự phát triển của Trung Quốc cũng là sự phát triển chung của thế giới, nếu sự phát triển này đem lại hòa bình, ổn định và trên tinh thần hợp tác. Việt Nam ủng hộ sự phát triển của Trung Quốc theo tinh thần như vậy.

Việc Việt Nam đề nghị kiến tạo môi trường hòa bình trên biển là rất quan trọng vì có giữ được môi trường hòa bình thì mới ngồi được với nhau để giải quyết các vấn đề còn khúc mắc. Nếu không có hòa bình thì đó là thảm họa, không chỉ với Việt Nam, Trung Quốc mà còn với cả cộng đồng thế giới. Hiện nay, tuyệt đại đa số những người yêu chuộng hòa bình trên thế giới đều mong muốn hai nước láng giềng, giữa một nước lớn và một nước nhỏ nhưng bình đẳng, có thể giải quyết êm đẹp những tranh chấp. Hai nước cần chứng tỏ với nhân dân mình và với thế giới rằng chúng ta có thể chung sống hữu nghị, cùng hợp tác phát triển, từng bước giải quyết những tranh chấp một cách hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Làm được điều đó sẽ đem lại lợi ích to lớn và là niềm tự hào của cả hai nước Việt Nam - Trung Quốc.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh và Trung tướng Thích Kiến Quốc trao đổi quà lưu niệm tại Đối thoại Thứ trưởng Quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc năm 2013 ở Bắc Kinh. Ảnh: YÊN BA

Phóng viên Tạp chí Dân chủ và Pháp chế Trung Quốc: Hai nước có lịch sử rất tốt đẹp, Thứ trưởng nhìn nhận ra sao về tình hình tranh chấp ở Biển Đông thời gian qua cũng như áp dụng những điều luật quốc tế như thế nào để giải quyết tranh chấp phù hợp với lợi ích của hai bên?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Lịch sử tốt đẹp là cơ sở để Việt Nam và Trung Quốc giải quyết những tranh chấp trên Biển Đông. Tuy nhiên, không chỉ dựa vào quá khứ mà hiện tại, mỗi người, mỗi ngành của hai bên cùng cố gắng, trong từng việc làm, trong mọi thời điểm thì mới có thể giải quyết được những khác biệt còn tồn tại.

Phóng viên Trung Quốc Nhật báo: Mặc dù tình hình Biển Đông có những căng thẳng, nhưng hai bên vẫn ngồi lại đối thoại một cách thẳng thắn thì phải chăng điều đó thể hiện xu hướng hợp tác vẫn là dòng chảy chính trong quan hệ Việt - Trung và dựa trên dòng chảy chính này mà hai nước giải quyết những bất đồng hay không?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Bản thân câu hỏi đã là câu trả lời; đó là con đường duy nhất đúng để giải quyết những bất đồng, tranh chấp giữa hai nước, vì lợi ích chính đáng của mỗi bên, trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, đồng thời giữ gìn hòa bình, ổn định, hợp tác phát triển giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Phóng viên Tân Hoa Xã: Với việc mua 8 tàu ngầm lớp Kilo (phóng viên này nhầm, thực chất Việt Nam đặt mua 6 tàu ngầm - Yên Ba) là loại tàu ngầm tấn công, trong khi Việt Nam nói rằng mình mua sắm vũ khí “chỉ vừa đủ để tự vệ”, phải chăng chính sách quốc phòng của Việt Nam đã thay đổi?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Điều quan trọng là vũ khí nằm trong tay ai! Nó có thể giết người, nhưng cũng có thể để tự bảo vệ mình; thậm chí có những lúc, vũ khí đó là để bảo vệ hòa bình. Vấn đề là người cầm vũ khí đó là ai, đường lối của người đó như thế nào. Đại tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh đã tuyên bố với thế giới trên Diễn đàn Đối thoại Shangri-La năm 2012 rằng Việt Nam mua tàu ngầm lớp Kilo về chỉ để bảo vệ vùng biển của Việt Nam, gồm thềm lục địa, vùng đặc quyền kinh tế và lãnh hải của Việt Nam, không có mục đích sử dụng nào khác. Đó là một điều rất đặc biệt của lực lượng tàu ngầm trên thế giới.

Phóng viên Mạng Thanh niên Trung Quốc: Tôi muốn Thứ trưởng làm rõ về việc Việt Nam đề nghị không sử dụng vũ lực trên biển cũng như tìm hiểu về những hoạt động giao lưu của thanh niên hai nước…

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Việt Nam đề xuất không sử dụng vũ lực trên biển bởi đây là điều hết sức cần thiết. Vì trong thời gian qua, đã có một số hành động manh động sử dụng vũ lực do cá nhân, gây dư luận rất xấu. Về thực chất, đề nghị của Việt Nam là kêu gọi hình thành một Biển Đông không tiếng súng. Còn các hoạt động giao lưu thanh niên thời gian qua là điểm sáng trong quan hệ hai nước, có tác dụng lan tỏa, góp phần vào việc củng cố tình hữu nghị chung giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Phóng viên Tuần báo Phương Nam: Thứ trưởng có thể nói rõ về những bất đồng cụ thể trong quan hệ quốc phòng hai nước cũng như những ưu tiên trong hợp tác quân sự của Việt Nam với Nga, Mỹ, Trung Quốc?

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Trong quan hệ hai nước có rất nhiều điểm đồng, còn bất đồng là tranh chấp trên Biển Đông, về chủ quyền, về cách ứng xử. Ngắn gọn là hai bên cần phải ứng xử hòa bình, giải quyết vấn đề chủ quyền trên cơ sở luật pháp quốc tế, cụ thể là Công ước Luật biển năm 1982 và thực hiện tốt DOC.

Việt Nam có quan hệ quốc phòng với Mỹ, Nga, Trung Quốc và các nước ASEAN, ngoài ra còn có các nước, các tổ chức khác như Ấn Độ, EU… Chúng tôi cũng không quên mối quan hệ rất thân thiết, tốt đẹp dù rất xa xôi là nước Cộng hòa Cuba anh em.

Trong đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước Việt Nam, Trung Quốc là một ưu tiên hàng đầu và chính đối ngoại quốc phòng của Việt Nam cũng vậy.

Phóng viên Đài phát thanh Quốc tế Trung Quốc: Tôi muốn tìm hiểu các hoạt động giao lưu giữa quân đội 2 nước Việt Nam-Trung Quốc.

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH: Giao lưu quân đội hai nước có những bước phát triển mới, toàn diện và đi vào thực chất. Có thể kể ra các hoạt động trao đổi thông tin chiến lược, công tác Đảng - công tác chính trị, hải quân, biên phòng, giao lưu thanh niên… Trong hợp tác đa phương, Việt Nam đã đề nghị Trung Quốc chia sẻ kinh nghiệm về việc tham gia lực lượng Gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; phía Trung Quốc đã nhận lời rất tích cực. Trong thời gian diễn ra Đối thoại chiến lược quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc lần thứ tư, hai bên đã ký Thỏa thuận “Về việc xây dựng đường dây thông tin điện thoại nối thẳng” giữa hai Bộ Quốc phòng hai nước...

Kết thúc “cuộc đối thoại”, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh có đôi lời với giới truyền thông Trung Quốc: “Trong thời gian qua, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc có nhiều điểm tích cực; bên cạnh đó, cũng có những khó khăn phức tạp như mọi người đều biết. Là người hiểu rõ quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, tôi cho rằng tình hình không quá đáng lo ngại, gây bức xúc như một số biểu hiện trong thời gian qua. Tôi tin tưởng rằng hai nước chúng ta sẽ vượt qua được khó khăn để xây dựng tình hữu nghị bền vững giữa hai dân tộc. Tôi mong các bạn báo chí Trung Quốc và Việt Nam giúp cho nhân dân hai nước hiểu rõ tình hình. Phía Việt Nam sẵn sàng đón các bạn nhà báo Trung Quốc tới thăm và tìm hiểu về đất nước Việt Nam, nước láng giềng thân thiết của các bạn để tìm hiểu về đất nước chúng tôi, về những mong muốn của nhân dân Việt Nam, góp phần xây dựng và củng cố tình hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc”.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong một cuộc trả lời phỏng vấn Báo Sài Gòn Giải Phóng cuối năm 2018 tại trụ sở Bộ Quốc phòng. Ảnh: TRẦN BÌNH

Cuộc họp báo bất ngờ nhưng hết sức thành công là nhờ vào bản lĩnh của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh. Mặc dù chỉ được chuẩn bị trong một thời gian cực ngắn, nhưng những gì mà Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nói tại cuộc đối thoại đã được các nhà báo Trung Quốc truyền đạt tới độc giả, giải tỏa những khúc mắc, góp phần thắt chặt quan hệ hợp tác giữa quân đội hai nước, làm sâu sắc hơn quan hệ Việt Nam - Trung Quốc, vì hòa bình và phát triển phồn vinh.