Mở rộng xuất khẩu: Doanh nghiệp nhỏ và vừa mong muốn gì?

Đối mặt nhiều thách thức

Doanh nghiệp nhỏ và vừa là lực lượng quan trọng, đang đóng góp lớn vào thương mại của nền kinh tế. Tuy nhiên, theo nhìn nhận của nhiều chuyên gia, doanh nghiệp nhỏ và vừa nhìn chung năng lực còn nhiều hạn chế nên gặp khó khăn và thách thức khi tham gia vào "sân chơi" xuất khẩu toàn cầu.

Với kinh nghiệm 10 năm xuất khẩu, ông Phí Văn Lượng - Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Công nghiệp Đại Á - cho hay, Đại Á chuyên sản xuất hạt nhựa để cung cấp cho doanh nghiệp sản xuất sản phẩm điện tử, điện lạnh, đồ gia dụng. Công ty hiện xuất khẩu sang 48 quốc gia và vùng lãnh thổ, năm 2025, Đại Á dự kiến tiếp cận thị trường Thổ Nhỹ Kỳ.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp nhiều thách thức trong xuất khẩu hàng hoá ra toàn cầu. Ảnh minh hoạ

“Là doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa tham gia vào thị trường xuất khẩu có rất nhiều thách thức, cạnh tranh không chỉ với doanh nghiệp trong nước mà còn với cả doanh nghiệp nước ngoài”, ông Phí Văn Lượng cho hay.

Tuy nhiên, theo Giám đốc điều hành Công ty CP Công nghiệp Đại Á, thách thức lớn nhất của doanh nghiệp nhỏ và vừa là tranh chấp thương mại. Doanh nghiệp nhỏ và vừa thường không có bộ phận pháp lý chuyên trách, dẫn đến không hiểu được luật pháp của nước xuất khẩu đến.

Từ thực tế của doanh nghiệp, ông Phí Văn Lượng thông tin, công ty đang vướng một vụ tranh chấp thương mại với đối tác Trung Quốc. Sau 2 năm đi kiện, hiện toà án đã phong toả tài khoản của đối tác để trả tiền cho Đại Á. “Đó là thị trường Trung Quốc với hệ thống pháp luật khá minh bạch nhưng sang đến những thị trường khác như Ấn Độ, Bangladesh…, quả là khó khăn cho doanh nghiệp trong tranh chấp thương mại”, ông Phí Văn Lượng cho hay.

Nhìn nhận những cơ hội và thách thức của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu từ góc độ logistics, ông Lê Nguyên Lương- Phó Giám đốc Công ty SME Logistics Quảng Ninh - bày tỏ: Khi thị trường xuất khẩu cạnh tranh gay gắt, các nhà cung cấp quá gần nhau thì logistics là yếu tố quyết định thành bại, nhưng điều này thị trường trong nước chưa được chú trọng đúng mức.

Doanh nghiệp xuất khẩu vẫn than chi phí logistics quá cao, Chính phủ cũng đã yêu cầu phải giảm chi phí này từ 18-20% xuống còn 10%. Tuy nhiên, để làm điều này, doanh nghiệp logistics thuần Việt vẫn chưa nhận được sự hỗ trợ đủ mạnh.

Chi phí logictics cao một phần do doanh nghiệp Việt không tự chủ về hạ tầng mà để cho doanh nghiệp FDI sở hữu tương đối lớn hạ tầng logistics ngay tại Việt Nam. Điều này dẫn đến chi phí logistics không phải do doanh nghiệp nội quyết định mà do doanh nghiệp nước ngoài quyết định.

Thêm một điều nữa, mô hình logistics truyền thống hiện tại không còn phát huy được vai trò, nhiều doanh nghiệp sử dụng sàn thương mại điện tử là kênh tiêu thụ chính nhưng chính sách về thương mại điện tử hiện chưa đầy đủ dẫn đến việc triển khai các luồng hàng và tận dụng được các thế mạnh mới về logictics thông qua kênh này chưa làm được. Theo đại diện SME Logistics Quảng Ninh, không chỉ doanh nghiệp trong nước mà cả doanh nghiệp FDI tại Việt Nam cũng vướng và chưa có giải pháp hữu hiệu.

Đề xuất cụ thể

Cũng theo ông Lê Nguyên Lương, có thể trong thời gian tới, chính sách thuế của Mỹ với các đối tác sẽ thay đổi. Trung Quốc - đối tượng được dự báo sẽ chịu mức thuế nặng nề nhất từ Mỹ - đang tìm nước thứ 3, địa điểm sản xuất mới, trong đó, hướng tới khu vực Trung Đông. “Do đó, rất mong các thương vụ ở khu vực Trung Đông cân nhắc vấn đề này và có cảnh báo khi chuỗi cung ứng có sự dịch chuyển”, đại diện Đại Á cho hay.

Giúp doanh nghiệp nội địa sở hữu hạ tầng logistics sẽ hỗ trợ giảm đáng kể chi phí vận chuyển cho doanh nghiệp xuất khẩu. Ảnh: Long An IP

Các nước xung quanh như Lào, Myanmar cũng cạnh tranh quyết liệt về logistics với Việt Nam, thậm chí đầu tư cả đường sắt qua Trung Quốc để vận chuyển hàng hoá thẳng qua Thái Lan. Tuy nhiên, Việt Nam có địa thế cực kỳ thuận lợi và số km đường biển vẫn có thể phát huy, đây là lợi thế cực lớn nếu chúng ta có thể thay đổi được sở hữu về hạ tầng. Hiện tại trong nước đang đẩy nhanh tốc độ hoàn thiện hạ tầng cảng biển, đây là tin mừng, tuy nhiên để chạy đua kịp với tốc độ phát triển của logictics thì cần phải khẩn trương hơn nữa.

Sàn thương mại điện tử chính thống và phổ biến hiện tại có mức chiết khấu với hàng hoá là thu phí rất cao dẫn đến lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam bị giảm. Nếu Việt Nam có thể kết nối, mở thêm các sàn và xây dựng sàn thương mại điện tử thuần Việt, trên cơ sở đó, sử dụng thế mạnh của các công ty logistics nội địa thì tỷ lệ lợi nhuận giữa doanh nghiệp bán hàng và logistics sẽ lớn hơn, người tiêu dùng cũng được sử dụng hàng hoá và dịch vụ có giá thành hợp lý hơn.

Các thị trường nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam đều đòi hỏi tiêu chuẩn cao về chất lượng sản phẩm, dịch vụ, logistics không ngoại lệ, ngoài năng lượng xanh, còn có tiêu chí rất khó về nhân lực sạch.

Theo đó, doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics phải có chứng chỉ chống khủng bố, không sử dụng nhân lực dưới 18 tuổi với các yếu tố cưỡng bức, bóc lột, tăng ca ngoài giờ quá nhiều. “Tất cả các vấn đề này phải có chứng chỉ của các cơ quan được uỷ quyền để công bố, chỉ khi có các chứng chỉ này doanh nghiệp mới có thể nằm trong danh sách nhà thầu được cung cấp dịch vụ”, ông Lê Nguyên Lương thông tin. Đồng thời đề xuất, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài mở rộng lĩnh vực hoạt động sang cả logistics nhằm hỗ trợ doanh nghiệp đạt các chứng chỉ để bước ra sân chơi toàn cầu.

Nói về cơ chế hợp tác giữa cơ quan đại diện và doanh nghiệp trong nước, theo Phó Giám đốc Công ty SME Logistics Quảng Ninh, không nên có một cổng thông tin mà mỗi bộ phận của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài có một cổng riêng, trong đó, phân nhóm rõ ràng để các chuyên gia của Việt Nam có thể hỗ trợ cung cấp thông tin thay vì chỉ có thể thuê luật sư nước ngoài. Thông qua cổng thông tin này, cơ quan đại diện cũng có thể thẩm định bước đầu “uy tín” của doanh nghiệp Việt khi đề xuất hỗ trợ.

Về thách thức phòng vệ thương mại, ông Phí Văn Lượng bày tỏ, cơ quan đại diện nước ngoài có định hướng hoặc có gợi ý cho từng thị trường để doanh nghiệp thông qua đó có thể lường trước được rủi ro về thương mại. "Điều này rất quan trọng vì với mỗi doanh nghiệp vừa và nhỏ, chỉ 1-2 lô hàng không được thanh toán, có thể phá sản hoặc lâm vào tình trạng khủng hoảng”, Giám đốc điều hành Công ty CP Công nghiệp Đại Á mong muốn.