Luật sư: Cần 'siết' trách nhiệm của các nền tảng thương mại điện tử

Trong bối cảnh kinh tế số Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ, thương mại điện tử (TMĐT) ngày càng khẳng định vai trò động lực quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, bên cạnh tốc độ phát triển nhanh là sự gia tăng nhanh chóng của hàng kém chất lượng và các hoạt động gian lận thương mại gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người tiêu dùng.

Nhận diện rõ những rủi ro này, thời gian qua, cơ quan quản lý đã đặt công tác bảo vệ người tiêu dùng lên hàng đầu. Dự thảo Luật Thương mại điện tử do Bộ Công Thương chủ trì xây dựng bổ sung nhiều quy định quan trọng, nâng cao trách nhiệm của các nền tảng TMĐT.

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi cùng luật sư Nguyễn Quang Ngọc, Giám đốc Công ty Luật Quốc Tế Thiên Việt, làm rõ thêm các vấn đề trên.

Hướng tới thị trường thực chất, minh bạch

- Theo luật sư, vì sao cần thiết phải siết chặt trách nhiệm của các nền tảng thương mại điện tử trung gian ở thời điểm hiện nay?

Luật sư Nguyễn Quang Ngọc: Nhu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý và siết chặt trách nhiệm của các sàn TMĐT đã trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Hiện nay các chủ thể tham gia sàn TMĐT ngày càng đa dạng như mạng xã hội, nền tảng tích hợp đa dịch vụ đều chưa có quy định điều chỉnh riêng và không cập nhật sát thực tế hoạt động kinh doanh, do đó tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp.

Thực tế, hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và hàng kém chất lượng được giao bán trên sàn, chưa được kiểm soát triệt để. Bên cạnh đó hoạt động TMĐT xuyên biên giới phát triển nhanh, mang lại cơ hội nhưng cũng kéo theo những phức tạp trong quản lý thuế, cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng.

Để đảm bảo quyền quản lý của Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia thì cần siết chặt trách nhiệm của các nền tảng này để hướng tới thị trường thực chất, minh bạch và tuân thủ pháp luật.

- Theo luật sư, cần có cơ chế hỗ trợ hoặc hướng dẫn như thế nào để các doanh nghiệp TMĐT thực hiện đúng luật?

Luật sư Nguyễn Quang Ngọc: Tôi cho rằng, để doanh nghiệp thương mại điện tử tuân thủ đúng luật, Nhà nước cần ban hành các cơ chế hỗ trợ và hướng dẫn như: xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, xây dựng các công cụ hỗ trợ thực thi, tạo cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả và phát triển các ứng dụng, nền tảng hỗ trợ, cùng với việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế để hài hòa với các quy định của khu vực và thế giới.

Tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển

- Vậy, cần phải làm gì vừa đảm bảo tính răn đe, vừa tạo điều kiện cho TMĐT phát triển lành mạnh, thưa luật sư?

Luật sư Nguyễn Quang Ngọc: Để các quy định mới vừa đảm bảo tính răn đe vừa tạo điều kiện cho thương mại điện tử phát triển lành mạnh, cần tăng cường kiểm soát, xử lý nghiêm các vi phạm. 

Cùng với đó, thúc đẩy sự phát triển, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các nền tảng TMĐT lớn, đặc biệt tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận; tạo ra sân chơi công bằng cho các loại hình doanh nghiệp đối với TMĐT.

Việc này đòi hỏi một sự cân bằng giữa việc kiểm soát chặt chẽ các hoạt động sai phạm và việc tạo ra một môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp phát triển. Áp dụng các biện pháp cụ thể như mở rộng kiểm tra các kênh bán hàng online, đấu tranh xử lý vi phạm và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các sàn TMĐT lớn.

- Doanh nghiệp kinh doanh sàn TMĐT cần chuẩn bị gì để thích ứng khi luật được thông qua, thưa luật sư?

Luật sư Nguyễn Quang Ngọc: Để thích ứng với Luật Thương mại điện tử khi được thông qua, các doanh nghiệp kinh doanh sàn TMĐT cần chuẩn bị về pháp lý như các thủ tục về đăng ký sàn, chuẩn bị sẵn cơ sở ban hành quy chế, mẫu hợp đồng; đặc biệt là hợp đồng điện tử, chữ ký điện tử và tối ưu hóa hoạt động vận hành như: chất lượng gian hàng, quản lý đơn hàng, chăm sóc khách hàng, quảng cáo, giám sát tuân thủ của các nhà cung cấp trên sàn điện tử.

Doanh nghiệp cũng cần đảm bảo tuân thủ quy định về sản phẩm và tích hợp các công cụ thanh toán điện tử hiện đại phù hợp với pháp luật, thuận lợi trong việc truy cập, thanh toán và sử dụng.

Xin cảm ơn luật sư!

Quan tâm đến chính sách hỗ trợ sàn thương mại điện tử Việt Nam phát triển, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai - đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hưng Yên cho biết, hiện nay, hơn 90% thị phần TMĐT ở Việt Nam thuộc về các sàn có vốn nước ngoài; đồng nghĩa dòng tiền, dữ liệu và lợi nhuận phần lớn "chảy" ra ngoài lãnh thổ, trong khi doanh nghiệp trong nước dù có năng lực nhưng rất khó cạnh tranh do chưa được hưởng cơ chế hỗ trợ phù hợp. Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai đề nghị, luật có chính sách khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ sàn TMĐT Việt Nam, coi đây là hạ tầng kinh tế số quan trọng của quốc gia, tương tự như viễn thông hay ngân hàng. Có như vậy, mới hình thành được nền thương mại số độc lập, tự chủ của Việt Nam.