Kinh doanh có trách nhiệm: Doanh nghiệp phải chuyển từ bị động sang chủ động

Kinh doanh có trách nhiệm không phải là lựa chọn mà là cam kết bắt buộc

Thế giới đang chuyển dịch sang kinh tế xanh, thực hành ESG (Bộ nguyên tắc đo lường mức độ phát triển bền vững và trách nhiệm của doanh nghiệp (Môi trường (Environmental), Xã hội (Social) và Quản trị (Governance)). Việt Nam không nằm ngoài dòng chảy này, với cam kết mạnh mẽ tại Hội nghị COP26 về mục tiêu NetZero vào năm 2050.

Từ lộ trình chính sách cho thấy, Việt Nam đang có sự quyết tâm cao nhất trong chuyển dịch xanh, phát triển bền vững. Một số chủ trương, chính sách có thể dẫn ra như: Nghị quyết 24-NQ/TW ngày 3/6/2013 của Ban Chấp hành Trung ương về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường; Quyết định 1658/QĐ-TTg ngày 1/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050; và cam kết của Việt Nam về đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, biến mục tiêu trong nước thành cam kết quốc tế không thể đảo ngược.

Trong kinh tế, chuyển đổi xanh dựa trên 3 trụ cột: Giảm phát thải carbon, kinh tế tuần hoàn, xanh hóa các ngành kinh tế. Cả 3 trụ cột này đều chỉ có thể thực hiện khi có sự vào cuộc hành động quyết liệt của doanh nghiệp.

Khảo sát mới đây của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tại miền Trung – Tây Nguyên cho thấy, có tới hơn 60% doanh nghiệp được khảo sát cho biết đã có sự quan tâm và nhận thức được vai trò của chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, mới chỉ có 30% doanh nghiệp có thực hành sản xuất xanh. Điều này cho thấy, khoảng cách từ nhận thức đến hành động thực tế của doanh nghiệp vẫn còn rất lớn.

Trong khi đó, những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đang ngày một hiện hữu. Báo cáo nghiên cứu “Việt Nam 2045 - Tăng trưởng xanh hơn: Con đường hướng tới tương lai” do Ngân hàng Thế giới (WB) công bố hồi tháng 5/2025 dự báo rủi ro khí hậu có thể làm giảm 12,5% GDP của Việt Nam vào năm 2050 nếu không có các biện pháp thích ứng hiệu quả.

Đối với thế giới, các yếu tố xanh không còn là hàng rào vô hình mà đã được tiêu chuẩn hóa thành các điều kiện kĩ thuật có thể đo đếm được, có thể kể đến như cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU đánh thuế carbon lên hàng hóa nhập khẩu, hay tại các FTA thế hệ mới các yêu cầu về trách nhiệm xã hội, tiêu chuẩn môi trường, lao động và quản trị minh bạch đã được đưa vào như cam kết bắt buộc.

“Nhiều đối tác, tập đoàn và quốc gia thành viên FTA chỉ chấp nhận hợp tác với những doanh nghiệp đáp ứng được các tiêu chuẩn phát triển bền vững, có hệ thống quản trị rủi ro xã hội và môi trường rõ ràng. Điều đó đồng nghĩa, kinh doanh có trách nhiệm không còn là vấn đề tự nguyện, mà là đòi hỏi tất yếu, là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt Nam nói chung và Đà Nẵng nói riêng vươn ra thị trường toàn cầu”, bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP. Đà Nẵng nhận định.

Doanh nghiệp chuyển từ bị động tuân thủ sang chủ động chiến lược

Theo ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng ban Pháp chế, VCCI, trong bối cảnh khi chính sách quốc gia tạo ra một “luật chơi mới”, nơi kinh doanh có trách nhiệm và ESG không còn là chi phí mà trở thành điều kiện cần thiết cho sự cạnh tranh và phát triển bền vững, thì doanh nghiệp cần phải chuyển từ bị động tuân thủ, tức là làm theo quy định, sang chủ động chiến lược, tức là tự nguyện và tiên phong.

Từ thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tiên phong trong các mô hình như năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn, phát triển chuỗi cung ứng bền vững, hay công bố báo cáo phát triển bền vững để tăng minh bạch với nhà đầu tư.

Điều đó chứng minh rằng kinh doanh có trách nhiệm đang trở thành một phần không thể tách rời trong chiến lược của doanh nghiệp. Và, Việt Nam đang từng bước hình thành hệ sinh thái chính sách đồng bộ về phát triển bền vững – từ cấp quốc gia, cấp địa phương đến cộng đồng doanh nghiệp.

Trong hệ sinh thái này, doanh nghiệp cần sử dụng Chỉ số Xanh cấp tỉnh (PGI) như một công cụ để chọn địa điểm đầu tư đến đối thoại chính sách với chính quyền địa phương. “Quan trọng hơn hết, doanh nghiệp phải chủ động chuyển đổi, không chờ đến khi có quy định bắt buộc. Đầu tư cho phát triển bền vững từ hôm nay chính là cách tạo lợi thế cạnh tranh cho tương lai”, ông Phạm Ngọc Thạch nhấn mạnh.

Từ góc độ đơn vị quản lý địa phương, lãnh đạo Sở Công Thương Đà Nẵng cho rằng, kinh doanh có trách nhiệm là một phạm trù rộng và phức tạp, bao gồm nhiều khía cạnh: Môi trường, lao động, đạo đức kinh doanh, quyền lợi người tiêu dùng, đóng góp cho cộng đồng và quản lý chuỗi cung ứng.

Doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa đang còn gặp nhiều rào cản để thực hành kinh doanh có trách nhiệm.

Theo Sở Công Thương TP. Đà Nẵng, chính quyền thành phố đang tiếp tục cải cách hành chính, số hóa thủ tục, rút ngắn thời gian cấp phép, đồng thời xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo.

“Sở Công Thương sẽ lắng nghe, đồng hành, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – lực lượng chiếm hơn 95% tổng số doanh nghiệp của thành phố”, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP. Đà Nẵng Đỗ Thị Quỳnh Trâm cam kết và nói thêm: “Ở chiều ngược lại, chúng tôi mong rằng cộng đồng doanh nghiệp sẽ tiếp tục thể hiện tinh thần tiên phong trong việc thực hành trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường, tôn trọng người tiêu dùng và xây dựng văn hóa kinh doanh chuẩn mực”.

Doanh nghiệp cần chuyển từ bị động tuân thủ sang chủ động chiến lược trong kinh doanh có trách nhiệm, coi đây là yếu tố sống còn để phát triển bền vững. Trong bối cảnh kinh tế xanh và các tiêu chuẩn ESG trở thành yêu cầu toàn cầu, việc đầu tư công nghệ xanh, minh bạch quản trị và thực hành trách nhiệm xã hội sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững mà Việt Nam đang kiên định hướng tới.