Tin Khu Vực 
Những khu vườn "đánh thức" mùa màng và bước chân du khách
Miền núi Khánh Hòa đang mở ra một lát cắt phát triển hoàn toàn mới, nơi nông nghiệp không còn đứng một mình mà trở thành “sân khấu” để du lịch trải nghiệm cùng cất tiếng. Tận dụng khí hậu mát lành, thổ nhưỡng phong phú và một kho tàng văn hóa Raglai, Ê Đê đặc sắc, các địa phương như Khánh Sơn, Tây Khánh Sơn, Đông Khánh Sơn hay Khánh Vĩnh dần hình thành những mô hình du lịch sinh thái gắn với vườn cây ăn quả, không gian lễ hội và đời sống cộng đồng.
Tại Khánh Sơn, nơi đồng bào Raglai sinh sống lâu đời, những vườn sầu riêng, bưởi da xanh, mít, chuối rừng đang trở thành điểm dừng chân hấp dẫn. Bên cạnh đó là những nghi lễ như cúng bến nước, mừng lúa mới, nghệ thuật cồng chiêng và những bữa rượu cần truyền thống,… những giá trị vốn được gìn giữ trong cộng đồng nay trở thành chất liệu để du khách tìm hiểu, trải nghiệm và hòa nhập.
Nhiều mô hình trải nghiệm thưởng thức sầu riêng chín tại vườn.
Mỗi mùa sầu riêng chín rộ, Khánh Sơn lại đón làn sóng du khách. Trong dòng người tìm về, chị Nguyễn Thị Luyến, du khách từ Hưng Yên, đã có chuyến trải nghiệm khó quên: “Thời tiết mát mẻ ôn hòa, tôi cảm giác không nóng bức như ngoài Bắc… Tôi rất hào hứng khi đi tham quan vườn sầu riêng, khám phá thử xem vườn sầu riêng ăn trên cây so với ăn qua vận chuyển khác nhau như thế nào… Sầu riêng hái tận vườn ngọt đúng theo vị hoa quả chín cây”. Lời chia sẻ mộc mạc của chị Luyến nhưng lột tả trọn vẹn sức hút của mô hình du lịch nông nghiệp nơi đây là sự chân thật của đất và hương trái cây tươi nguyên.
Nhận thức rõ lợi thế, huyện Khánh Sơn trước đây đã xây dựng Đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP và văn hóa bản địa; tổ chức tập huấn cho người dân, mời doanh nghiệp khảo sát tour kết nối từ Nha Trang lên vùng cao. Từ ngày 1/7/2025, sau khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, các xã mới tiếp tục kế thừa và phát huy những phần việc của đề án, bảo đảm mạch phát triển liền lạc.
Lễ hội trái cây Khánh Sơn diễn ra hằng năm vào mùa thu hoạch trở thành điểm nhấn lớn của địa phương. Không chỉ quảng bá nông sản, lễ hội còn lồng ghép biểu diễn ẩm thực, văn hóa dân tộc, tạo nên “một ngày hội” mang đậm sắc màu miền núi. Người dân đầu tư homestay, liên kết tổ nhóm, hợp tác xã để cùng khai thác lợi thế, dần hình thành mô hình “mỗi nhà vườn, một điểm du lịch nhỏ”. Đây không chỉ mở ra nguồn thu mới mà còn giữ chân nhiều bạn trẻ chọn khởi nghiệp ngay tại quê hương.
Mỗi nhà vườn là một điểm du lịch nhỏ.
Tầm nhìn này được củng cố khi lãnh đạo địa phương xác định du lịch sinh thái sẽ trở thành hướng phát triển dài hạn. Lãnh đạo UBND xã Khánh Sơn, cho biết, xã chú trọng vấn đề chuyển dịch cơ cấu gắn với phát triển sinh thái bền vững, vừa phát triển các mô hình sinh kế trong các giống cây trồng vừa gắn với du lịch sinh thái. Theo đó, xã định hướng hình thành các nhà vườn đạt chuẩn để du khách trải nghiệm không gian cây ăn quả đa dạng và bài bản hơn.
Không chỉ Khánh Sơn, Khánh Vĩnh cũng bước vào hành trình phát triển tương tự với khí hậu mát mẻ quanh năm và lợi thế về cây trái như bưởi da xanh, mít Thái, chôm chôm, chuối rừng. Người dân phát triển kinh tế vườn kết hợp homestay, du khách vừa được thu hái trái cây, vừa tham gia lễ hội của người Ê Đê, Raglai, học dệt thổ cẩm, chế tác nhạc cụ. Mô hình “mùa nào thức đó” được nhiều hộ áp dụng để bảo đảm nguồn khách quanh năm. Như bà Lê Thị Kim Thanh, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Khánh Trung, chia sẻ: “Mùa này khách lên không có quả này thì có quả kia… Tôi chỉ trồng mỗi loại cây một phân khúc để đa dạng thực vật ở đây”.
Từ những câu chuyện nhỏ ấy, có thể thấy, du lịch nông nghiệp không còn là khái niệm xa vời mà đã trở thành lựa chọn sinh kế mới, nơi người dân vừa gìn giữ văn hóa, vừa nâng cao thu nhập.
Nông nghiệp, du lịch cùng tạo thành trục phát triển mới
Sau sáp nhập, tỉnh Khánh Hòa sở hữu lợi thế chưa từng có, đó là hệ sinh thái nông nghiệp trải dài từ vùng núi tới đồng bằng và cả vùng đặc sản nho, táo trứ danh vốn trước đây được biết đến rộng rãi. Những mô hình nho - táo như Ba Mọi, Viết Nghi, Trí Hiệp, Thiên Thảo, Mỹ Hồng… tiếp tục phát triển và trở thành điểm sáng trong chuỗi du lịch nông nghiệp của tỉnh.
Du khách ngày càng ưa chuộng trải nghiệm tại vườn nho Thái An, Ba Mọi, trang trại măng tây, nha đam Xuân Hải…
Mô hình Ba Mọi, vốn khởi đầu từ việc liên kết các hộ trồng nho, táo để bán sản phẩm tươi, nhanh chóng mở rộng sang sản xuất rượu vang, siro nho, nho sấy, táo sấy… tạo thành chuỗi giá trị khép kín. Từ đó, các hãng lữ hành đưa khách đến tham quan, nhiều trường đại học tổ chức chuyến học tập, nghiên cứu dưới những giàn nho trĩu quả. Nhờ cú hích này, những thương hiệu nho, táo khác trong tỉnh phát triển mạnh, góp phần định hình bộ sản phẩm OCOP đặc trưng gồm: nho, táo, dê, cừu, tôm giống, tỏi Phan Rang, thổ cẩm Mỹ Nghiệp, gốm Bàu Trúc.
Song song với các mô hình truyền thống, nông nghiệp công nghệ cao như măng tây, nha đam, dê giống, cừu giống cũng mở ra nền tảng cho du lịch nông nghiệp hiện đại hơn. Du khách ngày càng ưa chuộng trải nghiệm tại vườn nho Thái An, Ba Mọi, trang trại măng tây, nha đam Xuân Hải và những không gian bản địa như Bác Ái, Ninh Sơn, Khánh Sơn. Họ thưởng thức heo đen, gà đồi, măng khô, trái cây vùng núi; giao lưu văn hóa Chăm, Raglai; đốt lửa trại; chụp ảnh giữa cảnh quan nông nghiệp.
Theo khảo sát sơ bộ, nhu cầu trải nghiệm trang trại miệt vườn tại Khánh Hòa tăng từ 20% đến 30% mỗi năm. Chỉ trong 10 tháng đầu năm, các cơ sở lưu trú phục vụ hơn 14,8 triệu lượt khách, doanh thu du lịch ước đạt hơn 60.318 tỷ đồng. Những con số này cho thấy sự chuyển động của thị trường đang “lên tiếng” rất rõ ràng.
Trang trại măng tây của đồng bào Chăm.
Tỉnh Khánh Hòa cũng đã chỉ đạo các sở ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến và thúc đẩy chương trình OCOP gắn với du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn do hạ tầng giao thông yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch còn đơn lẻ và thiếu liên kết vùng.
Để du lịch và nông nghiệp Khánh Hòa ngày càng phát triển, các chuyên gia đề xuất 6 nhóm giải pháp: gắn du lịch với chương trình phát triển nông thôn; hoàn thiện cơ chế chính sách; kết hợp nông nghiệp với du lịch sinh thái; thu hút đầu tư nông nghiệp công nghệ cao; đào tạo nhân lực; phát triển nông nghiệp đi đôi với bảo vệ môi trường. Đồng thời, các hộ kinh doanh cần áp dụng VietGAP, sử dụng giống mới, nhà lưới, tưới tự động; chăn nuôi kết hợp xử lý chất thải bằng biogas; giữ cân bằng hệ sinh thái…
Khánh Hòa hôm nay đang hội tụ đầy đủ nền tảng để du lịch nông nghiệp trở thành động lực mới. Nhưng để hành trình bền vững, cần sự đồng lòng của chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Khi được tổ chức đúng hướng, du lịch nông nghiệp không chỉ tạo ra trải nghiệm khác biệt mà còn mở ra con đường tăng thu nhập, tạo sinh kế bền vững và thu hẹp khoảng cách giữa đồng bằng, miền núi. Một tương lai nơi nông nghiệp và du lịch cùng kể câu chuyện chung, câu chuyện của sự đổi thay trên mảnh đất giàu bản sắc này.
