Kết nối văn hóa và chuỗi giá trị, mở rộng thị trường nông sản-thổ cẩm

Thổ cẩm và nông sản vươn xa nhờ chuỗi giá trị

Dù gặp nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, các khu vực đồng bào dân tộc thiểu số lại tiềm ẩn nhiều lợi thế, từ tài nguyên thiên nhiên phong phú, bản sắc văn hóa độc đáo đến kinh nghiệm sản xuất truyền thống. Khai thác hiệu quả những tiềm năng này thông qua hợp tác xã (HTX) không chỉ giúp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bà con dân tộc thiểu số, mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương, hình thành những chuỗi giá trị bền vững.

Các HTX vùng dân tộc thiểu số đã dần trở thành hạt nhân trong liên kết sản xuất, tiêu thụ, giúp đồng bào chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ, tự phát sang mô hình kinh tế tập thể chuyên nghiệp. Điển hình là HTX Nông nghiệp Dịch vụ Tổng hợp Mường La (tỉnh Sơn La), nơi tập trung vào trồng trọt và chế biến các sản phẩm nông sản đặc trưng như xoài, nhãn, cà phê, chè… theo hướng hữu cơ và VietGAP. Bên cạnh nông nghiệp, HTX còn phát triển du lịch cộng đồng gắn với bản sắc văn hóa dân tộc Thái, tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Điểm nổi bật của HTX là các thành viên chủ yếu là người dân tộc Thái. Sau khi liên kết cùng nhau sản xuất kinh doanh, bà con đã chuyển từ phương thức canh tác truyền thống sang sản xuất theo tiêu chuẩn, cho ra những sản phẩm chất lượng cao, từ đó tăng thu nhập ổn định cho các hộ. Nhờ mô hình này, HTX không chỉ nâng cao năng lực sản xuất mà còn khẳng định vai trò kết nối văn hóa, kinh tế, giúp đồng bào dân tộc thiểu số vừa giữ gìn bản sắc văn hóa, vừa phát triển sinh kế.

Không chỉ nông nghiệp, các HTX thổ cẩm cũng phát triển mạnh mẽ theo hướng kết hợp sản xuất, tiêu thụ. Một ví dụ tiêu biểu là HTX Thổ cẩm Làng nghề Mỹ Nghiệp (TP. Cần Thơ), chuyên sản xuất và kinh doanh các sản phẩm thổ cẩm truyền thống của đồng bào Khmer như khăn rằn, sarong, túi xách và vật phẩm trang trí. Ngoài ra, HTX còn phát triển du lịch trải nghiệm nghề dệt, cho phép du khách tham quan, trải nghiệm quy trình sản xuất và giao lưu văn hóa với người dân địa phương.

Trong quá trình sản xuất, HTX chú trọng phát triển theo chuỗi giá trị từ sản xuất, tạo sản phẩm, đến tiêu thụ. Các thành viên đầu tư xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm qua các kênh trực tiếp như cửa hàng, hội chợ, và trực tuyến. HTX còn liên kết với các công ty du lịch để tổ chức tour trải nghiệm làng nghề, tăng cường giá trị thương hiệu và mở rộng thị trường. Nhờ vậy, thổ cẩm không chỉ giữ được bản sắc mà còn vươn xa ra thị trường trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn gặp nhiều khó khăn. Điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cơ sở hạ tầng hạn chế, trình độ sản xuất còn lạc hậu, khả năng tiếp cận thị trường thấp. Tại HTX Thổ cẩm Làng nghề Mỹ Nghiệp, dù đã chú trọng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhiều thành viên dân tộc thiểu số vẫn bỡ ngỡ trước marketing, chuyển đổi số hay ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Điều này ảnh hưởng đến khả năng mở rộng thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm.

Giải pháp đồng bộ để nâng tầm HTX vùng dân tộc thiểu số

Để vượt qua thách thức, các giải pháp đồng bộ từ chính quyền, tổ chức hỗ trợ và bản thân HTX đã được triển khai. Trong đó, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về quản lý kinh tế, quản trị HTX, marketing, ứng dụng khoa học kỹ thuật cho cán bộ và thành viên. Đồng thời, hỗ trợ xây dựng kế hoạch kinh doanh, phát triển sản phẩm và tìm kiếm thị trường được coi là then chốt nhằm nâng cao vai trò của HTX vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Nhờ đó, nhiều HTX đã từng bước xây dựng chuỗi giá trị bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm nông nghiệp và thủ công truyền thống, đồng thời tạo việc làm ổn định và cải thiện đời sống. Nhiều HTX còn phát triển sản phẩm OCOP, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP, giúp nông sản và thổ cẩm được công nhận, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

Cùng với đó, việc phát triển du lịch cộng đồng giúp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo thêm nguồn thu từ dịch vụ trải nghiệm. Nhiều HTX tổ chức tour du lịch, kết hợp tham quan làng nghề, trải nghiệm quy trình sản xuất nông sản và thủ công mỹ nghệ, mở rộng cơ hội giao thương, quảng bá sản phẩm ra thị trường trong nước và quốc tế.

Thành công của các HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số cho thấy, việc kết hợp sản xuất, văn hóa, tiêu thụ đã trở thành giải pháp hiệu quả để phát triển kinh tế bền vững. Đây không chỉ là công cụ nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống mà còn giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời mở ra cơ hội mở rộng thị trường nông sản, thổ cẩm truyền thống.

Từ Sơn La đến Cần Thơ, từ nông sản đến thổ cẩm, các HTX đang chứng minh rằng liên kết cộng đồng, ứng dụng mô hình chuỗi giá trị và kết hợp du lịch trải nghiệm là con đường để đồng bào dân tộc thiểu số vươn lên, khẳng định vị thế sản phẩm trên thị trường, đồng thời bảo tồn văn hóa đặc sắc.