Hợp tác xã Cao Bằng đẩy mạnh liên kết chuỗi, nâng tầm giá trị nông sản

HTX làm “cầu nối” cho nông sản vùng cao

Cao Bằng là tỉnh miền núi biên giới, nơi sinh sống của hơn 95% đồng bào dân tộc thiểu số. Địa hình chia cắt, giao thông khó khăn, nông sản sản xuất chủ yếu theo kiểu nhỏ lẻ, manh mún. Để tháo gỡ những hạn chế này, tỉnh đã chọn hướng đi phát triển chuỗi giá trị nông sản gắn với HTX.

Trong vài năm qua, hàng chục mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ nông sản đã hình thành, với sự tham gia tích cực của HTX nông nghiệp, doanh nghiệp và người dân. Những HTX này chính là “cầu nối” giúp bà con từ bỏ tập quán sản xuất manh mún, đưa sản phẩm bước vào chuỗi giá trị, có đầu ra ổn định và nâng cao thu nhập.

Một điển hình thành công là HTX Nông nghiệp Ba Sạch (phường Thục Phán). Xuất phát từ mô hình nhỏ lẻ, HTX đã phát triển mạnh nhờ đẩy mạnh liên kết, đầu tư sơ chế, đóng gói và phân phối.

Đến nay, HTX đã đưa ra thị trường trên 30 sản phẩm nông sản chế biến và đặc sản địa phương, trong đó 12 sản phẩm đạt OCOP 3 sao, 5 sản phẩm được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu. Doanh thu năm 2024 đạt trên 20 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho khoảng 10 lao động địa phương, với thu nhập bình quân 5-6 triệu đồng/tháng.

Điều đáng chú ý, HTX không chỉ thu mua sản phẩm của thành viên mà còn liên kết với nhiều hộ dân trong vùng, xây dựng vùng nguyên liệu ổn định. Nhờ vậy, người nông dân yên tâm sản xuất, không còn lo cảnh được mùa rớt giá.

Ở xã Nguyễn Huệ, HTX Miến dong Án Lại là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chuỗi liên kết. Trước đây, bà con chỉ bán củ dong riềng tươi, giá thấp, bấp bênh. Khi tham gia HTX, được hỗ trợ vốn và kỹ thuật chế biến, sản phẩm miến dong địa phương được sản xuất ngay tại chỗ, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, mẫu mã đẹp, giá bán cao gấp nhiều lần so với nguyên liệu thô.

Nhờ liên kết từ khâu trồng trọt đến chế biến, đóng gói, tiêu thụ, miến dong Án Lại đã có mặt tại nhiều siêu thị, cửa hàng nông sản sạch, góp phần nâng tầm thương hiệu sản phẩm vùng cao.

Một mô hình khác là sản xuất ớt chỉ thiên tại xã Hòa An. Nông dân Hoàng Thị Huyên trước đây chỉ trồng rau màu nhỏ lẻ, thu nhập bấp bênh. Từ khi tham gia liên kết cùng HTX, toàn bộ sản phẩm ớt được doanh nghiệp bao tiêu theo hợp đồng. Với diện tích chưa đến 1 ha, vụ ớt đã mang lại gần 40 triệu đồng, cao gấp nhiều lần trồng lúa.

Điều này cho thấy, liên kết chuỗi không chỉ giúp nông sản nâng giá trị mà còn tạo tâm thế mới cho người nông dân: họ biết tính toán thị trường, áp dụng kỹ thuật, sản xuất theo đơn đặt hàng thay vì tự phát như trước.

Chuỗi giá trị lan tỏa từ nhiều HTX địa phương

Theo thống kê, giai đoạn 2021-2025, Cao Bằng triển khai 90 dự án liên kết theo chuỗi giá trị với tổng vốn hàng trăm tỷ đồng từ các chương trình mục tiêu quốc gia. Hàng chục HTX được hỗ trợ giống, kỹ thuật, nhà sơ chế, tem truy xuất nguồn gốc, bao bì nhãn mác.

Nhờ vậy, nhiều sản phẩm đặc trưng của Cao Bằng đã có chỉ dẫn địa lý, thương hiệu tập thể như: hạt dẻ Trùng Khánh, quýt Trà Lĩnh, thịt bò Mông, khẩu sli Nà Giàng, miến dong Nguyên Bình. Đây là nền tảng quan trọng để sản phẩm HTX tiến xa hơn trên thị trường trong và ngoài nước.

Liên kết chuỗi thông qua HTX đã góp phần rõ rệt vào công tác giảm nghèo của Cao Bằng. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 18% năm 2021 đã giảm xuống còn chưa tới 10% năm 2024, dự kiến năm 2025 chỉ còn khoảng 4%.

Quan trọng hơn, bà con đồng bào dân tộc thiểu số đã thay đổi tư duy: không còn chỉ trông chờ trợ cấp mà chủ động tham gia sản xuất hàng hóa, biết coi sản phẩm của mình như một “tài sản có thương hiệu”. Các HTX trở thành nơi tập hợp, hướng dẫn bà con kỹ thuật, cung cấp vật tư đầu vào, kết nối doanh nghiệp tiêu thụ.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, các HTX ở Cao Bằng vẫn đối mặt với không ít thách thức như quy mô sản xuất còn nhỏ, khó đáp ứng đơn hàng lớn. Cơ sở hạ tầng chế biến, kho lạnh, bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế. Liên kết doanh nghiệp - HTX - nông dân chưa thật sự bền chặt, chủ yếu ở dạng bao tiêu ngắn hạn. Bao bì, nhãn mác, quảng bá sản phẩm của nhiều HTX chưa chuyên nghiệp, sức cạnh tranh còn thấp.

Để khắc phục khó khăn, nhiều chuyên gia cho rằng tỉnh cần tăng đầu tư vào hạ tầng chế biến, bảo quản và logistics; Hỗ trợ HTX tiếp cận tín dụng ưu đãi, mở rộng quy mô sản xuất; đẩy mạnh chuyển đổi số, áp dụng thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc; xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, đưa nông sản vào siêu thị và chuỗi phân phối lớn; mở rộng các phiên chợ nông sản vùng cao, tạo cơ hội quảng bá sản phẩm HTX.

Liên kết chuỗi gắn với HTX không chỉ là giải pháp nâng giá trị nông sản mà còn là con đường để bà con dân tộc thiểu số ở Cao Bằng thoát nghèo bền vững. Khi mô hình này được nhân rộng, mỗi sản phẩm đặc trưng địa phương sẽ trở thành sản phẩm chủ lực, góp phần làm giàu cho quê hương vùng cao biên giới.

Trong hành trình tiêu thụ sản phẩm, HTX chính là hạt nhân, là “cầu nối” giữa nông dân và thị trường, giữa sản xuất và tiêu dùng, giữa truyền thống và hiện đại. Với sự đồng hành của Nhà nước và doanh nghiệp, nông sản Cao Bằng chắc chắn sẽ có chỗ đứng vững chắc hơn, vươn xa hơn, mang lại mùa vàng no ấm cho đồng bào dân tộc nơi đây.