Hàng Việt xuất khẩu ứng phó ra sao với ‘hàng rào’ mới?

Nhiều quốc gia siết quy định với hàng nhập khẩu

Thông tin với phóng viên Báo Công Thương, bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý – Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu cho biết, mới đây, Quỹ H&M của Thụy Điển vừa công bố hợp tác với Quỹ Ellen MacArthur trong dự án The Fashion ReModel, nhằm thúc đẩy các mô hình kinh doanh tuần hoàn trong ngành thời trang, bao gồm cho thuê, sửa chữa, tái bán và tái chế. Đây là một bước tiến quan trọng hướng đến việc tách biệt doanh thu khỏi sản xuất mới, giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra sự thay đổi bền vững trong ngành công nghiệp này.

Đây được cho là một trong những động thái của Thuỵ Điển nhằm đáp ứng Thoả thuận Xanh châu Âu của EU. Được thông qua ngày 15/1/2020, Thỏa thuận Xanh châu Âu định hình chiến lược của EU để đạt mục tiêu phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 (trung hòa về phát thải) và trở thành khu vực kinh tế sử dụng ít nhất các nguồn lực tự nhiên vào năm 2050.

Xu hướng chung trên thế giới là hướng đến các sản phẩm đáp ứng tiêu chí xanh, phát triển bền vững

EU là một trong những thị trường lớn nhất của dệt may Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu dệt may sang EU ước đạt 4,3 tỷ USD, tăng 7,66%, chiếm tỷ trọng 9,77%. Tuy nhiên hiện nay, các đối thủ cạnh tranh chính của Việt Nam trong lĩnh vực dệt may tại thị trường EU, bao gồm Trung Quốc, Bangladesh, Thổ Nhĩ Kỳ và một số quốc gia ASEAN như Myanmar, Campuchia, Lào và Indonesia... đang không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh để chiếm thị phần. Đặc biệt, nhiều nước trong số này đã và đang tích cực chuyển đổi sang mô hình sản xuất dệt may bền vững để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của Thỏa thuận Xanh. Trước áp lực này, ngành dệt may Việt Nam cần nhanh chóng bắt nhịp và đẩy mạnh quá trình chuyển đổi xanh để duy trì và nâng cao vị thế trên thị trường EU.

Ngoài ngành dệt may, nhiều ngành khác cũng đang gặp phải rào cản đối với hàng hoá nhập nhẩu từ EU. Theo Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam), năm 2024, EU phát đi 5.268 cảnh báo mối nguy đối với nông sản thực phẩm toàn cầu, trong đó, Việt Nam có 114 cảnh báo chiếm 2,2% số cảnh báo từ EU và tăng gần gấp đôi năm 2023. 2 tháng đầu năm 2025, EU phát đi 624 cảnh báo, trong đó, Việt Nam có 16 cảnh báo, chiếm 2,6%.

Đáng chú ý, 2 tháng đầu năm 2025, trong số 624 cảnh báo có 8 cảnh báo với thực phẩm mới, trong đó, có 4 cảnh báo liên quan đến sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam, chiếm 50%.

Song song với EU, một số thị trường khác cũng đang siết chặt các quy định đối với hàng nhập khẩu. Đơn cử, từ đầu tháng 1/2025, Trung Quốc bắt buộc tất cả lô sầu riêng nhập khẩu từ Thái Lan và Việt Nam phải có giấy chứng nhận kiểm định chất vàng O (Auramine O) và cadmium, sau khi phát hiện dư lượng chất vàng O trong một số lô sầu riêng từ Thái Lan vào cuối năm 2024. Đây là chất nhuộm công nghiệp bị cấm trong thực phẩm do nguy cơ gây ung thư. Việc siết chặt kiểm tra khiến nhiều lô hàng từ Thái Lan, Malaysia và Việt Nam - 3 quốc gia xuất khẩu sầu riêng lớn nhất của Trung Quốc - bị ách tắc hoặc trả về

Nhanh chóng thích ứng với quy định

Như vậy, hiện nay, các thị trường đang ngày càng siết chặt quy định đối với hàng nhập khẩu. Với một quốc gia xuất nhập khẩu lớn như Việt Nam, những quy định này đã và đang tác động mạnh mẽ đến hoạt động ngoại thương, đòi hỏi doanh nghiệp phải thay đổi để nhanh chóng thích ứng.

Trên thực tế, nếu doanh nghiệp trong nước không bắt kịp xu hướng của sự thay đổi thì cơ hội sẽ thuộc về các doanh nghiệp nước ngoài. Đơn cử, bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý nêu rõ, sự chuyển đổi mạnh mẽ sang thời trang tuần hoàn không chỉ diễn ra ở các thương hiệu lớn mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp tái chế dệt may trên thế giới. Trong đó, Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ lợi thế về sản xuất và cam kết phát triển kinh tế tuần hoàn.

Đó chính là lý do Tập đoàn Syre – một doanh nghiệp Thụy Điển chuyên sản xuất polyester tái chế công nghệ cao đã bày tỏ mong muốn đầu tư dự án Tổ hợp sản xuất vải vóc công nghệ cao tại tại Khu công nghiệp Nhơn Hội A, Khu kinh tế Nhơn Hội, tỉnh Bình Định. Đây là dự án có quy mô đầu tư từ 700 triệu - 1 tỷ USD, với mục tiêu thiết lập trung tâm toàn cầu đầu tiên cho ngành dệt may tuần hoàn, áp dụng công nghệ theo tiêu chuẩn Mỹ và EU, hướng đến mô hình Net Zero.

Phát biểu tại buổi làm việc với UBND tỉnh Bình Định và Tập đoàn Syre, ngày 19/2/2025, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh rằng, để phát triển bền vững, Việt Nam không chỉ tiếp tục thúc đẩy các động lực tăng trưởng truyền thống như đầu tư, tiêu dùng và xuất khẩu mà còn phải tích cực chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn. Theo Bộ trưởng, những đề xuất của Tập đoàn Syre đưa ra đều đáp ứng được động lực tăng trưởng truyền thống và động lực tăng trưởng mới là đầu tư và chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, Bộ Công Thương hoàn toàn ủng hộ dự án này.

Đối với mặt hàng nông sản xuất khẩu sang EU, Văn phòng SPS Việt Nam khuyến nghị các doanh nghiệp nên cập nhật thay đổi các quy định của EU thường xuyên. Trước khi xuất khẩu, doanh nghiệp cần có văn bản hỏi Văn phòng SPS Việt Nam để phối hợp với Tổng cục Y tế và An toàn thực phẩm của EU (DG-SANTE) hướng dẫn cụ thể vì các quy định này rất phức tạp và cần tuân thủ theo quy trình cụ thể.

Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, TS. Lê Quốc Phương – Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm thông tin Công nghiệp và Thương mại – Bộ Công Thương cho biết, với kim ngạch xuất nhập khẩu gần chạm mốc 800 tỷ USD, hiện nay Việt Nam đã được xếp vào một trong những cường quốc về xuất khẩu, cho nên phải xác định có cách ứng xử xứng đáng với vai trò cường quốc.

“Trong đó, các Bộ ngành, đặc biệt là Bộ Công Thương phải tiếp tục phát huy vai trò trong việc cảnh báo sớm các biện pháp phòng vệ thương mại từ các nước sở tại mà thời gian qua Bộ đã làm rất tốt. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần nỗ lực đáp ứng được các yêu cầu về hàng rào từ các quốc gia dựng lên để bảo vệ hàng hoá trong nước. Các hàng rào này, đặc biệt là hàng rào tiêu chuẩn xanh ban đầu có thể là rào cản, song về lâu dài chính là giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu bền vững” – TS Lê Quốc Phương nêu rõ.