Hạ tầng thương mại nông thôn tại Quảng Ninh: Phát triển cả lượng và chất

Thúc đẩy hàng hóa lưu thông, phân phối

Hiện, trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh có tổng số 133 chợ, trong đó, 22 chợ hạng 1, 23 chợ hạng 2 và 88 chợ hạng 3; 31 chợ có Ban quản lý, 62 chợ có tổ quản lý (xã, phường quản lý); 40 chợ do doanh nghiệp/HTX/hộ

kinh doanh khai thác và quản lý. Theo báo cáo của Sở Công Thương Quảng Ninh, hàng hóa, dịch vụ lưu thông qua chợ trên địa bàn toàn tỉnh có mức tăng trưởng hàng năm đạt khá, tốc độ tăng bình quân những năm gần đây cao và tương đối ổn định. Tại các chợ miền núi, vùng nông thôn, do một số chính sách ưu tiên phát triển nên hàng hóa ngày càng phong phú, sức mua tăng. Hàng hóa, dịch vụ lưu thông qua chợ có tỷ trọng trên 50% so với tổng lượng hàng hóa, dịch vụ qua các hình thức phân phối. Các mặt hàng lưu thông chủ yếu trên chợ nông thôn bao gồm: Lương thực, thực phẩm, rau, hoa quả, nông sản, con giống, lâm sản và hàng tiểu thủ công nghiệp.

Cùng với chợ, tỉnh và các địa phương đã tăng cường tạo điều kiện đầu tư vào địa bàn, như: Cải cách thủ tục hành chính, tạo mặt bằng sạch cho nhà đầu tư, mở rộng thị trường... Nhờ đó, hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị tiếp tục được đầu tư xây dựng theo hướng văn minh, hiện đại. Toàn tỉnh hiện có 26 siêu thị; 6 trung tâm thương mại; 44 cửa hàng tiện ích Vinmart+ (tăng 12 cửa hàng so với năm 2018). Hệ thống này đã thu hút rất đông người dân trên địa bàn cũng như du khách đến tham quan, mua sắm. Trung tâm Thương mại Vincom ở Uông Bí, Cẩm Phả cũng đang được đầu tư xây dựng.

Bên cạnh đó, để khuyến khích phát triển, đưa hàng hóa của các xã, phường, thị trấn trên địa bàn đến được du khách trong và ngoài nước, tỉnh tập trung xây dựng phương án hình thành và phát triển Trung tâm trưng bày, giới thiệu và bán các sản phẩm tiêu biểu, sản phẩm OCOP của tỉnh tại Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn. Các địa phương: Hạ Long, Uông Bí, Móng Cái, Quảng Yên, Tiên Yên... cũng có phương án phát triển hệ thống chuỗi cửa hàng tiện ích Vinmart+ kết hợp với quảng bá, giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm OCOP; một số địa phương còn phát triển Trung tâm OCOP trở thành địa chỉ tham quan để thu hút những khách hàng ngoài tỉnh.

Hạ tầng thương mại ngày càng phát triển về chất và lượng; hàng hóa đa dạng, phong phú, được niêm yết giá, bán theo niêm yết giá, bảo đảm chất lượng, nguồn gốc xuất xứ. Những giải pháp mà tỉnh và các địa phương đang thực hiện, cùng với nỗ lực của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ dân sản xuất sẽ là cơ sở vững chắc để chất lượng dịch vụ, thương mại của tỉnh tiếp tục nâng cao, tạo niềm tin cho người dân, du khách trong và ngoài nước khi mua, bán, trao đổi hàng hóa. Năm 2019, sản xuất công nghiệp của Quảng Ninh đạt mức tăng trưởng 13,19%; thương mại 19,04%; kim ngạch xuất khẩu đạt 10,3%.

Gặp khó trong nguồn vốn đầu tư chợ

Theo Quy hoạch hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, có tổng số 184 chợ; trong đó, 22 chợ hạng 1, 37 chợ hạng 2 và 125 chợ hạng 3. Tổng hợp số lượng chợ được giữ nguyên theo hiện trạng trên địa bàn giai đoạn 2014 - 2020, định hướng đến năm 2030 với tổng số 26 chợ; quy hoạch hệ thống chợ được nâng cấp, cải tạo là 87 chợ; quy hoạch hệ thống chợ hiện trạng được di chuyển là 16 chợ; quy hoạch hệ thống chợ xây dựng mới có 56 chợ; 3 chợ sẽ tiến hành xóa bỏ.

Dự kiến, tổng vốn đầu tư phát triển chợ trên địa bàn tỉnh trong thời kỳ quy hoạch 2.483.074 triệu đồng; trong đó, giai đoạn 2015 - 2020 là 1.852.174 triệu đồng và giai đoạn 2021 - 2030 khoảng 630.900 triệu đồng. Trong tổng vốn đầu tư, vốn ngân sách nhà nước chiếm khoảng 20 - 25%; phần vốn còn lại vay tín dụng, của doanh nghiệp và vốn góp của các hộ kinh doanh.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc quản lý và điều hành các chợ còn nhiều bất cập, nhất là các chợ do UBND xã, phường quản lý. Trong tổng số 133 chợ, các chợ hạng 1 cơ bản được đầu tư xây dựng kiên cố hóa, chợ hạng 2 có 20/23; 40/88 chợ hạng 3. Trong số đó, 40 chợ đã đầu tư xây dựng từ trước năm 2000 nên công trình đã xuống cấp, không đáp ứng nhu cầu phát triển kinh doanh, diện tích xây dựng nhỏ, không đáp ứng được nhu cầu mua bán của người dân. Đặc biệt, một số chợ tại các xã chỉ là những lều lán tạm thời.

Với thực trạng trên, việc đầu tư gặp không ít khó khăn do nguồn vốn đầu tư hạ tầng chợ nông thôn rất ít, thu hút nguồn vốn đầu tư không dễ thực hiện. Nguyên nhân do, theo Nghị định 114/2009/NĐ-CP của Chính phủ quy định về nguồn vốn nhà nước trong đầu tư xây dựng chợ, ngân sách nhà nước chỉ được đầu tư đối với chợ đầu mối, chợ nông thôn, miền núi, hải đảo; một số chợ tại các phường, thành phố, thị xã đã xuống cấp nghiêm trọng lại không thuộc đối tượng được đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, trong khi đó, ngân sách địa phương có thể đầu tư chợ nhưng lại không được đầu tư...

Để phát triển hạ tầng thương mại nông thôn đồng bộ, văn minh, hiện đại, Sở Công Thương Quảng Ninh cho rằng, cần sửa đổi, bổ sung các nghị định liên quan phù hợp với điều kiện thực tế nhằm khuyến khích, thu hút đầu tư; mở rộng quy định, cho phép các chợ chưa có điều kiện xã hội hóa được sử dụng ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng, nâng cấp theo quy hoạch. Đồng thời, xây dựng quy định cụ thể về quy trình chuyển đổi mô hình quản lý chợ và đầu tư xây dựng chợ, tạo cơ sở pháp lý, thống nhất trong quá trình triển khai thực hiện… Tỉnh cũng cần xây dựng các chính sách phát triển thương nhân, khai thác cơ sở vật chất, cơ chế quản lý chợ…, giúp quản lý, xây dựng và phát triển các chợ trên địa bàn ngày càng tốt hơn.