Góc khuất của thị trường năng lượng thế giới, nơi xuất khẩu của Nga vẫn chảy sang châu Âu

Trong khi nguồn cung cấp khí đốt từ đường ống của Nga, chiếm phần lớn lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu trước chiến tranh Ukraine, đang giảm xuống mức nhỏ giọt, các nhà nhập khẩu châu Âu đã âm thầm mua khí đốt đông lạnh của Nga qua các tàu khổng lồ.

Khí tự nhiên hóa lỏng, hay LNG, đã được coi là cứu cánh của châu Âu khỏi “cơn nghiện” khí đốt của Nga. Không giống như khí đốt đường ống, LNG siêu lạnh có thể được vận chuyển từ các khu vực xa xôi, bao gồm Mỹ và Qatar. Kể từ khi xảy ra cuộc chiến Ukraine, người châu Âu đã bắt đầu xây dựng các cơ sở LNG mới để nhập khẩu khí đốt từ khắp nơi trên thế giới.

Nỗ lực và các động thái của chính Nga nhằm tiết kiệm nguồn cung cấp qua đường ống đã giúp đưa tổng thị phần khí đốt của Nga xuống 14% tổng lượng nhập khẩu của Liên minh châu Âu, từ khoảng 45% trước chiến tranh. Nhưng nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng của khối từ Nga đã tăng 41% trong năm tính đến tháng 8 so với thời kỳ đó vào năm 2021, theo Ủy ban châu Âu. Nga là nguồn cung cấp LNG lớn thứ hai của EU, sau Mỹ.

Các nhà nhập khẩu lập luận rằng các lô hàng không bị EU trừng phạt và việc mua LNG từ Nga cùng với các nhà cung cấp khác là cần thiết để giúp giữ giá năng lượng châu Âu trong tầm kiểm soát. Tuy nhiên, hoạt động thương mại đi ngược lại với nỗ lực của EU nhằm tước đoạt nguồn thu từ nhiên liệu hóa thạch của Nga. EU sẽ cấm hầu hết nhập khẩu dầu thô của Nga vào tháng 12 nhưng từ chối nhập khẩu khí đốt cho đến nay.

Maria Shagina, Nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu chiến lược Qquốc tế có trụ sở tại London, cho biết: LNG của Nga là con ngựa đen của chế độ trừng phạt. LNG của Nga đã chiếm 8% nhập khẩu khí đốt của Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh kể từ đầu tháng 3, theo Jake Horslen, Nhà phân tích LNG tại Energy Aspects.

Các nhà phân tích cho biết, trong khi nhà xuất khẩu LNG lớn nhất của Nga là Novatek JSC - một công ty tư nhân, không phải Gazprom PJSC do nhà nước kiểm soát - doanh số bán LNG tăng mang lại cho Điện Kremlin một số ảnh hưởng đối với thị trường năng lượng châu Âu sau khi nguồn cung cấp khí đốt giảm làm giảm đòn bẩy của Moscow đối với châu Âu. Anne-Sophie Corbeau và Diego Rivera Rivota, các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu tại Đại học Columbia, cho biết việc tiếp tục phụ thuộc vào LNG của Nga đi kèm với nguy cơ nguồn cung cấp năng lượng bị sử dụng như một công cụ chính trị để tăng tầm ảnh hưởng.

Vài tháng sau cuộc chiến ở Ukraine, Nga đã ngừng vận chuyển khí đốt qua Ba Lan, sau đó đóng cửa đường ống Nord Stream tới Đức, con đường dẫn khí đốt chính của nước này tới châu Âu. Vào tháng 9, các vụ nổ mạnh đã làm hỏng Nord Stream và một đường ống dẫn song song dưới biển, Nord Stream 2, không còn hoạt động. Các nhà điều tra châu Âu cho rằng vụ việc là một hành động phá hoại, với một số quan chức châu Âu đã ám chỉ Moscow.

Nga khẳng định họ vẫn là một nhà cung cấp đáng tin cậy và Tổng thống Vladimir Putin cho biết, các chính phủ "Anglo-Saxon" đứng sau các vụ nổ. Dù nguyên nhân là gì, thiệt hại lớn có nghĩa là xuất khẩu khí đốt của Nga sang châu Âu không thể tăng đáng kể trong tương lai gần - không giống như xuất khẩu LNG. Vài ngày trước khi đường ống Nord Stream bị nổ, một tàu chở LNG dài 1.000 foot đã khởi hành từ bến xuất khẩu khí đốt mới nhất của Nga. Vị trí của nhà máy: Portovaya trên bờ biển Baltic, gần một trạm nén Nord Stream mà Matxcơva tuyên bố là không sử dụng được do thiếu tuabin. Tàu Pskov đi qua Biển Bắc và vòng qua Pháp và Tây Ban Nha trước khi dỡ hàng tại Hy Lạp vào tháng này.

Tháng trước, Pháp là nhà nhập khẩu LNG lớn nhất của Nga, tiếp theo là Tây Ban Nha và Bỉ, theo nhà cung cấp dữ liệu hàng hóa Kpler. Trong tám tháng đầu năm, LNG của Nga chiếm 17% tổng lượng LNG nhập khẩu của EU, trong khi Mỹ chiếm 45%. Hãng TotalEnergies SE của Pháp sẽ vận chuyển LNG từ Nga miễn là các lệnh trừng phạt cho phép, vì khối lượng này góp phần đảm bảo nguồn cung cho châu Âu.

Các nhà lãnh đạo phương Tây đang chuẩn bị cho khả năng khí đốt tự nhiên của Nga chảy qua đường ống Nord Stream quan trọng có thể không bao giờ trở lại mức đầy đủ. Cuộc khủng hoảng năng lượng có thể trông như thế nào ở châu Âu và nó có thể lan tràn khắp thế giới như thế nào.

Theo các nhà phân tích, giá cao do Nord Stream và việc đóng cửa đường ống ở Ba Lan đã hút LNG của Nga vào châu Âu bằng cách biến nó thành nơi bán có lợi nhất. Bên cạnh LNG, châu Âu vẫn nhận được một lượng nhỏ khí đốt từ Nga qua Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ.

Từ rất lâu trước chiến tranh, khí đốt hóa lỏng là một phần quan trọng trong kế hoạch đa dạng hóa của Nga nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc vào các thị trường châu Âu và khai thác nhu cầu gia tăng từ các thị trường châu Á ngoài tầm với của các đường ống. Nga hiện là nhà xuất khẩu LNG lớn thứ tư thế giới sau Australia, Qatar và Mỹ. Các dự án khổng lồ bao gồm Novatek’s Arctic LNG 2 và nhà máy Gazprom’s Ust-Luga trên Biển Baltic được thiết kế để đưa nước này lên vị trí cao hơn trong bảng xếp hạng toàn cầu trong thập kỷ này.

Một vấn đề đối với Nga là khả năng tăng xuất khẩu LNG bị hạn chế bởi lệnh cấm của phương Tây đối với việc bán các công nghệ mà Nga đã sử dụng để phát triển ngành công nghiệp này. Hầu hết các nhà máy hiện có của Nga đều phụ thuộc vào thiết bị do các công ty phương Tây sản xuất, những công ty xuất khẩu sang Nga hiện bị EU cấm.

Các nhà phân tích cho rằng khả năng thực hiện tham vọng LNG của Nga sẽ phụ thuộc vào sự thành công của nước này trong việc tìm kiếm các giải pháp thay thế cho thiết bị đó và vào việc thay thế chuyên môn của các công ty dịch vụ phương Tây. Mikhail Krutikhin, một nhà tư vấn năng lượng độc lập cho biết không có dự án mới nào có khả năng xuất khẩu LNG từ Nga sắp được ra mắt.