Giáo dục nghề nghiệp: Trụ cột phát triển nhân lực ngành Công Thương

Tạo nguồn nhân lực kỹ thuật: Động lực cho công nghiệp hóa

Trong tiến trình phát triển kinh tế hiện đại, nguồn nhân lực kỹ thuật nhân lực kỹ thuật là yếu tố cốt lõi bảo đảm năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia. Với ngành Công Thương - lĩnh vực trụ cột của nền kinh tế, gắn liền giữa sản xuất công nghiệp và thương mại dịch vụ, đội ngũ lao động kỹ năng cao chính là lực lượng “đầu kéo” cho tăng trưởng.

Giáo dục nghề nghiệp vì thế không chỉ là một mảng trong hệ thống giáo dục, mà là nền tảng phát triển của toàn bộ ngành. Các cơ sở đào tạo nghề trực thuộc Bộ Công Thương như Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng, Cao đẳng Công nghiệp Huế hay Cao đẳng Công nghiệp và Thương mại Phú Thọ (PCIT) đang đảm nhiệm vai trò “vệ tinh nhân lực” cho các khu công nghiệp, khu chế xuất và doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trao đổi với Báo Công Thương, ông Nguyễn Hải Bằng, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghiệp và Thương mại Phú Thọ nhận định: “Tuyển sinh của các trường nghề, đặc biệt tại khu vực phía Bắc, vẫn gặp nhiều khó khăn. Không phải vì chất lượng đào tạo chưa tốt, mà vì xã hội vẫn còn nặng tâm lý ‘chuộng bằng cấp’. Trong khi đó, học nghề lại là con đường thực tế, giúp người học có việc làm ngay và thu nhập ổn định”.

Những chia sẻ này phản ánh chính xác bức tranh chung của giáo dục nghề nghiệp Việt Nam hiện nay. Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, mỗi năm có tới 60-65% học sinh tốt nghiệp THPT chọn đại học, chỉ khoảng 30-35% chọn học nghề. Trong khi đó, thị trường lao động lại đang thiếu hụt hàng trăm nghìn kỹ thuật viên, công nhân lành nghề, lực lượng đóng vai trò trực tiếp trong sản xuất công nghiệp, năng lượng, cơ khí, chế biến và thương mại.

Tại Phú Thọ, Trường Cao đẳng Công nghiệp và Thương mại đang duy trì tỷ lệ sinh viên có việc làm trên 85%, một số ngành kỹ thuật đạt 90-95%. Các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đánh giá cao chất lượng tay nghề của sinh viên, đặc biệt ở các ngành cơ khí, điện công nghiệp, công nghệ ô tô, thương mại điện tử. Mức thu nhập khởi điểm trung bình từ 8-12 triệu đồng/tháng, thậm chí cao hơn ở một số vị trí kỹ thuật cao. Đây là những con số biết nói, minh chứng cho hiệu quả của đào tạo nghề gắn với thị trường.

Giáo dục nghề nghiệp đang từng bước khẳng định vị thế là trụ cột của hệ thống nhân lực quốc gia. Riêng với ngành Công Thương, đây là lực lượng đảm nhận tới 30% tổng lao động công nghiệp cả nước, trực tiếp vận hành chuỗi giá trị từ sản xuất đến phân phối. Trong các lĩnh vực mũi nhọn như cơ khí, điện - điện tử, năng lượng tái tạo, logistics hay thương mại điện tử, người lao động kỹ thuật - sản phẩm của các trường nghề đang là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

Từ góc độ thực tiễn, các cơ sở đào tạo nghề của Bộ Công Thương không chỉ cung cấp kỹ năng nghề, mà còn rèn luyện ý thức nghề nghiệp, văn hóa công nghiệp và khả năng làm chủ công nghệ. Đây là ba giá trị nền tảng để xây dựng đội ngũ lao động kỹ thuật có bản lĩnh, có năng lực hội nhập. Chính vì vậy, giáo dục nghề nghiệp ngành Công Thương không chỉ là “đào tạo để có việc làm”, mà là “đào tạo để phát triển đất nước”.

Hướng tới hệ thống giáo dục nghề nghiệp hiện đại, hội nhập và bền vững

Để phát huy hơn nữa vai trò của giáo dục nghề nghiệp trong phát triển nhân lực ngành, cần triển khai các giải pháp ở tầm chính sách và thể chế. Bộ Nội vụ giữ vai trò quản lý nhà nước thống nhất về giáo dục nghề nghiệp; trong khi Bộ Công Thương cần chủ động hơn trong việc phát triển hệ thống trường nghề trực thuộc, gắn đào tạo với quy hoạch phát triển công nghiệp, năng lượng và thương mại trong giai đoạn mới.

Theo ông Nguyễn Hải Bằng, điều quan trọng nhất hiện nay là phải đưa doanh nghiệp vào trung tâm của quá trình đào tạo. Ông nhấn mạnh: “Khi doanh nghiệp cùng tham gia, cùng đặt hàng và cùng cam kết tuyển dụng, thì học nghề sẽ trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn, bền vững hơn.” Đây là hướng đi giúp trường nghề vừa gắn đào tạo với nhu cầu nhân lực thực tế, vừa tạo sự an tâm cho người học.

Về phía Bộ Công Thương, ông Bằng cho rằng cần tiếp tục chuẩn hóa chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, chú trọng đào tạo nghề gắn với chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, đồng thời đầu tư nâng cấp thiết bị thực hành hiện đại để sinh viên được tiếp cận công nghệ mới ngay trong quá trình học tập. Đây không chỉ là yêu cầu nâng cao chất lượng, mà còn là điều kiện tiên quyết để sinh viên ra trường đáp ứng ngay nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp.

Giáo dục nghề nghiệp là nền móng của một nền kinh tế vững mạnh. Khi đội ngũ lao động kỹ thuật được đào tạo bài bản, có kỹ năng và tác phong công nghiệp, đất nước sẽ có nền sản xuất bền vững, có năng lực cạnh tranh thật sự. Những mô hình như Trường Cao đẳng Công nghiệp và Thương mại Phú Thọ đã chứng minh rằng, học nghề không phải lối rẽ phụ, mà là con đường ngắn nhất dẫn đến thành công.

Phát triển giáo dục nghề nghiệp ngành Công Thương không chỉ là đầu tư cho đào tạo, mà là đầu tư cho tương lai của nền kinh tế Việt Nam. Đó là nền kinh tế biết tôn vinh người lao động kỹ năng, biết đề cao giá trị thực chất, biết nuôi dưỡng khát vọng vươn lên bằng bàn tay và trí tuệ Việt Nam.